Бидний тухай
Багш ажилтан
Анатомийн шинжлэх ухааны судалгааны арга, тулгуур ойлголт, нэр томьёо, Анатомийн олон улсын нэршил, Эх биеийн яс (багана нуруу, өвчүү, хавирга, цээжний бүтэц), Толгойн яс (тархины ба нүүрний хэсгийн яснууд, толгойн бүтцийн хэсгүүд, толгойн яснуудын заадал), Дээд мөчдийн яс (дээд мөчдийн бүслүүрийн болон гарын яснууд, бугалга, шуу, богтос, сарвуу), Доод мөчдийн яс (доод мөчдийн бүслүүрийн болон хөлийн яснууд, дунд чөмөг, шилбэ, тавхайн яснууд), биеийн булчингийн бүтэц, үе холбооны тухай авч үзнэ. Семинарын хичээл дээр хүний биеийн бүтэц зүйн зурагт, видео болон биет үзүүлэн, бусад материал дээр ажиллаж дадлага хийнэ. Хичээлийн сүүлийн хагаст 13-р долоо хоногт монголын нутгаас олдсон түүхэн янз бүрийн үед хамаарах эртний хүний олдворын тухай мэдээллээр бие даалтын ажил хийж хамгаална.
Хүний биеийн бүтэц, зохион байгуулалттай танилцан араг ясны бүтэц, өсөлт, хөгжлийг нарийвчлан мэдэж авах, биеийн бүтэц, зохион байгуулалтын онцлогийг хүний түүхэн хувьсал хөгжлийн үйл явц, амьдралын хэв маяг, гүйцэтгэх үүрэгтэй нь холбон авч үзэхэд оршино.
Энэхүү хичээл нь соёлын өв болон соёлын өвийг хамгаалах талаар танилцуулга хичээл юм. Хичээлийн гол зорилго нь соёлын өвийн талаар үндсэн ойлголт өгөхөөс гадна, соёлын өвийн ач холбогдлыг ойлгуулах; соёлын өвийг хадгалж хамгаалах талаар дэлхийн улс орнуудын гаргаж буй хүчин чармайлт ба үр дүн; соёлын өвд учрах аюул занал, тэдгээрийг даван туулахын тулд мэргэжилтнүүд хэрхэн ажилладаг талаар судална. Мөн соёлын өв ба нийгэм, соёлын харилцан хамаарал, болон улс төр, эдийн засагт гүйцэтгэх үүрэг, ач холбогдлын талаарх үзэл баримтлалуудтай танилцаж, Монголын соёлын өвийн бодлого, түүний хэрэгжилтийн өнгөрсөн ба өнөөгийн нөхцөл байдалд анализ хийж, хэлэлцэнэ.
Хичээлийн гол зорилго нь: • Соёлын өв болон соёлын өвийн хадгалалт, хамгаалалтын талаарх үндсэн ойлголт өгөх • Соёлын өвийн ач холбогдол болон соёлын өвийг хамгаалах талаар улс орнуудын гаргаж буй хүчин чармайлтыг таниулах, • Соёлын өвийн хадгалалт, хамгаалалтын олон талт үйл ажиллагаанд оролцох чадвар эзэмшүүлэхэд оршино.
ЭЭнэ хичээлийг судалснаар оюутан археологийн малтлагаар илэрсэн хүний ясны олдворуудыг цэвэрлэх, тодорхойлох, бүртгэж баримтжуулах, сэргээн засварлах, олдворыг шифрлэх, цулуулгын санд бүртгэх, эртний хүний олдворуудад нас хүйс тодорхойлох, краниологи (гавал хэмжилзүй), остеологийн (Их биеийн яс хэмжилзүй) судалгааны олон улсын нэгдсэн программ арга зүйг сурах, Биоархеологийн лабораторийн эртний хүний ясны цуглуулгад байгаа олдворыг краниометр, остеометрийн хэмжилтийн арга зүйгээр хэмжих лабораторийн дадлага хийж арга зүйн онолын мэдлэгээ батжуулах, олдворын нас, хүйс тодорхойлох, төрхтний хэв шинж болон, бие бүтцийн онцлогийг тодорхойлох, хүний бие бүтэц, биеийн бүрэлдэхүүн хэсгийн харьцааг тооцоолох аргуудыг эзэмших, эртний хүний олдворын эпигенетик болон палеопатологийн судалгааны олон улсын нэгдсэн арга зүйтэй танилцах, лабораторийн дадлага хийх, ясны ДНХ-ийн буюу молекул антропологийн судалгааны арга зүйн үндсэн зарчмуудтай танилцах, эртний хүний олдворыг тодорхой чиглэлээр судлах суурь мэдлэг, чадваруудыг эзэмшинэ.
Археологийн малтлагаар илэрсэн эртний хүний олдворыг судлах орчин үеийн арга зүйнүүдтэй танилцах, эртний хүний олдворыг судлах, тодорхойлолт хийх чадвар эзэмшүүлэх
Зооархеологийн үндсэн ойлголтоос эхлээд мал амьтны ясанд судалгаа хийж, тус мэдээллээ боловсруулж сурах зорилготой. Нэгдүгээрт, үндсэн суурь ойлголтыг эзэмшинэ. Тухайлбал, эхний 5 хичээлийн хүрээнд зооархеологийн судалгаатай танилцаж, малын ясны нэр томьёо, малын анатоми бүтцийг судалж хооронд нь ялган таньж сурна. Хоёрдугаарт, зооархеологийн арга зүйд суралцана. Тухайлбал, 5-10 дахь хичээлээр малын нас хүйс тогтоох, хэмжилт судалгааны арга зүй эзэмших, уналга эдэлгээний шинж тэмдэг тодорхойлох, шинэ хуучин хугарал, өгөршил элэгдэл тодорхойлох гэх мэт. Гуравдугаарт, буюу 11-12 дахь хичээлээр малын ясны бүртгэл судалгаа хийж, олж авсан материалаа боловсруулахад суралцана. Дөрөвдүгээрт, шаардлагатай бусад нэмэлт мэдлэгийг олж авна. Тухайлбал, 13-16 дахь хичээлээр малаас гадна зарим амьтан болон шувууны анатоми бүтэц үзэж, ясны ялгааг таньж мэдэх, улмаар мал гаршуулалтын түүх, онолтой танилцана. Семинарын хичээл дээр орчин үеийн мал амьтны ясны цуглуулгыг ашиглаж дадлага туршилт хийнэ. Хичээлийн сүүлийн хагаст 13-р долоо хоногт сурсан мэдлэг бататгахын тулд археологийн болон орчин үеийн мал, амьтны олдвор, цуглуулгад бичил судалгаа хийж бие даалтын ажил хамгаална.
Хичээлийн үндсэн зорилго нь археологийн малтлага судалгаагаар илэрсэн мал, амьтны ясны олдворт тулгуурлан эртний нийгэмд мал, амьтан нь хүмүүсийн амь зуулга, эдийн засагт хэрхэн нөлөөлж, ямар үүрэг гүйцэтгэж байсныг тодорхойлох, цаашлаад хүн болон мал, амьтан хоорондын харилцааны өргөн асуудлыг хөндөнө. Дотоод Ази, ялангуяа, Монгол улсын нутаг дэвсгэрийн хүрээнд хүмүүс хэдэн мянган жилийн турш нүүдлийн мал аж ахуй болон ан агнуурыг дагнан эрхэлж амь зуулга, нийгэм, эдийн засгийн хэрэгцээгээ хангаж ирсэн. Тийм учраас археологийн малтлага судалгаагаар мал, амьтны яс хамгийн түгээмэл илэрч олддог боловч тэдгээрийг шинжлэх ухааны түвшинд боловсруулан судлах ажил нэн хангалтгүй түвшинд буйг онцлох хэрэгтэй бөгөөд энэ нь мэргэжлийн боловсон хүчин огт бэлтгэдэггүйтэй холбоотой. Харин их сургуулийн хичээлийн хөтөлбөрт зооархеологийн шинжлэх ухааныг багтааснаар энэхүү хоосон орон зайг бөглөх дотоодын судлаачид бэлтгэгдэх үндсэн нөхцөл бүрдэх юм. Түүнчлэн, дотоод Азийн хэмжээнд ан агнуураас мал гаршуулах үйл явц руу шилжих үе буюу мал аж ахуйн гарал үүсэл, мал сүргийн бүтэц хэдий үеэс бүрэлдэж эхэлсэн, мөн ан авын асуудал, анч нохой, шувуудыг хэдий үеэс сургах болов гэх мэт олон асуулт хариулт нэхэн хүлээсээр байна. Цаашлаад мал аж ахуйг дагасан асар баялаг өв уламжлал, тоглоом наадгай, ёс заншил, зан үйл, оюун санааны ойлголт, шүтлэг бишрэл бүрэлдэн тогтсон байдаг. Эртний нийгмийн энэхүү олон талт асуудлыг хөндөн судлахад зооархеологийн хичээлээр олж авсан мэдлэг голлох байр суурь эзэлнэ.
Сибирь , Казахстан, Алс дорнод, Баруун ба Умарт Хятадын орчин үеийн хүн амын угсаатан бүрдэл, эрхлэх аж ахуйн хэлбэрүүд, хэлний ангилал, эдгээр бүс нутгийн археологи, палеоантропологийн судалгааны тойм, соёлын гол гол бүс нутаг, эртний миграци, эртний хүн амын гарал үүсэл, угсаа гарвалын талаархи гол үзэл баримтлалууд, тухайн бүс нутгийн орчин үеийн хүн амын биоантропологи, хэл шинжлэл, соёлын антропологийн судалгааны тойм, тус бүсийн эртний болон орчин үеийн хүн амын угсаа гарвал, гарал үүслийн холбооны талаар онолын баримтлал, судалгааны үр дүн зэргийг хамарна.
ЕЕвразийн эртний болон орчин үеийн хүн амын талаархи , археологи, угсаатан судлал, хэл шинжлэлийн антропологийн суурь мэдлэгтэй болох ба эзэмшсэн мэдлэгээ монголчуудын угсаа гарвал, Азийн эртний хүн амын соёлын холбоо зэргтэй уялдсан түүх, археологи, антропологийн тодорхой чиглэлийн судалгааны практикт ашиглах чадвартай болно.
Антропологийн шинжлэх ухааны үндсэн чиглэлүүдийн онолын үзэл баримтлал болон судалгааны арга зүй, судалгааны үр дүнтэй танилцаж хүний өвөг дээдэс захирагдаж байсан биологийн зүй тогтлоос нийгмийн зүй тогтол руу шилжих явц, хүн үүссэн цаг хугацаа, газар нутаг, төрхтний ангилал, орчин үеийн хүний бие бялдрын өсөлт хөгжил, түүний зүй тогтол, нөлөөлдөг хүчин зүйлс, биеийн бүтэц, хэлбэр, хэв шинжийн ангилал, биологийн нас, акселераци, хөгшрөлтийн тухай мэдлэгийг танилцуулна. Нийгэм, соёлын антропологи нь хүний нийгэм ба соёлыг судалдаг ухаан юм. Энэ хичээл нь соёлын антропологийн ухааны үндсэн судлах зүйлүүд, ухагдахуунууд, аргууд, өнөөгийн төлөв байдал, болон түүний хэрэглээний талаар ерөнхий мэдлэгийг олгоно. Тус хичээл нь антропологийн шинжлэх ухааны түүхэн тойм, бусад салбар шинжлэх ухаануудтай нэгдэх холбоо, cудалгааны арга зүй, дэлхий дахинд антропологийн хөгжил хийгээд дэд салбарууд гэсэн үндсэн хэсгээс бүтэх болно.
Антропологийн үндэс хичээл нь МУИС-ийн 1, 2-р ангийн оюутнуудад зориулагдсан. Хүний гарал үүсэл, эволюци хөгжил, угсаатны антропологи, төрхтний ангилал, хүн төрлөхтний зүйлийн нэгдмэл байдал, орчин үеийн хүний бие бялдрын биологи онцлог, хүний удамшил хувьслын тухай мөн хэрэглээний антропологийн талаар мэдлэг эзэмшүүлэх зорилготой. Антропологийн нэг салбар болох нийгэм, соёлын антропологийн түүх, судалгааны арга зүйн онцлог, онолын задлан шинжилгээг танилцуулж оюутнуудыг нийгэм, соёлын антропологийн ухааны анхан шатны мэдэгдэхүүнтэй болж цаашид энэ чиглэлээр суралцах бэлтгэл мэдлэг чадвар олгох зорилготой.
Хүн төрлөхтөний төрхтнийн тухай ойлголт, төрхөтний гарал үүслийн онолын сэтгэлгээний түүх, өнөөгийн гол онолууд, тэдгээрийн гол төлөөлөгчдийн үзэл баримтлал, төрхтнийн зүйлийн нэгдэл, арьстны үзлийн эсрэг антропологийн баталгаа, үндэстэн, угсаатан, төрхтнийн тухай орчин үеийн антропологийн шинжлэх ухааны ойлголт, тодорхойлолтууд, төрхтнийн ангилал зүйн онолын сэтгэлгээний түүх, төрхтний ангилал зүйн орчин үеийн онолын үзэл баримтлал, хүн төрлөхтний төрхтний орчин үеийн ангилал зүй, Умарт Ази, Төв Ази, Баруун Ази, Өмнөд Ази болон Зүүн Азийн орчин үеийн хүн амын угсаатан бүрдэл, эрхлэх аж ахуйн хэлбэрүүд, хэлний ангилал, эдгээр бүс нутгийн археологи, палеоантропологийн судалгааны тойм, соёлын гол гол бүс нутаг, эртний миграци, эртний хүн амын гарал үүсэл, угсаа гарвалын талаархи гол үзэл баримтлалууд, тухайн бүс нутгийн орчин үеийн хүн амын биоантропологи, хэл шинжлэл, соёлын антропологийн судалгааны тойм, тус бүсийн эртний болон орчин үеийн хүн амын угсаа гарвал, гарал үүслийн холбооны талаар онолын баримтлал, судалгааны үр дүн зэргийг хамрана.
Ази тивийн нэн эртний үе-чулуун зэвсгийн үеэс хөгжингүй үе хүртэлх түүхэн үеийн хүн амын суурьшил, соёл иргэншил, антропологийн бүтэц, нүүдэл суудал, демограф, экологи, аж ахуйн онцлог, орчин үеийн хүн амын антропологи бүтэц, гарал үүсэл, удам угсааны холбоо, угсаатны бүтэц, хэл, аж ахуйн соёлын болон түүхэн угсаа гарвалын тухай асуудлыг хамран судална.
