Бидний тухай
Багш ажилтан
Шүүмж бичвэр практикт суурилсан хичээл нь оюутнуудын үндэслэлийг хурцалж, түүнийг үр дүнтэй илэрхийлэх стратегиар хангах зорилготой мэргэжлийн бичвэрийн мэдлэг олгоно. Оюутнууд уг хичээлд хамрагдсанаар тухайн сэдвийн хүрээнд уншлага хийж, хамтарсан хэлэлцүүлгийн хүрээнд бичвэрүүд бичих ба шүүмж бичвэрийн үндсэн зарчимд суралцана. Үүнд: санал боловсруулах, сэдвийн хүрээнд оновчтой асуулт асуух, дэмжих, үндэслэл ба нотлох баримт гаргах, тайлбарлах, түүнчлэн үнэлгээ өгөх зэргээр судалгаатай шүүмж бичиж сурна.
Уран бүтээлийн агуулга, мөн чанарыг ойлгон, түүний урлагийн тухай үзэл баримтлал, онол, сургаалийн хүрээнд судлан үнэлгээ өгнө. Зохиол, бүтээлүүдийг ойлгох идэвхтэй аргуудаас суралцана. Уран бүтээлчийн дүрслэл, уран сэтгэмжийг задлан шинжилж, объектив, субъектив шинж чанарыг тодорхойлно.
Урлагийн бүтээлийн түүх, сэтгэлгээ, урлаг бүтээгч, урлагт холбогдох дүрслэх урлаг, дуу хөгжим, бүжиг, тайз дэлгэц,уран зохиолчдын бүтээлүүд дээр үндэслэн тэдгээрийн талаарх үзэл баримтлал, судлаачдын онолоос гарсан асуумж, дүгнэлт, шүүмж, уран бүтээлийн өнгө, загвар, хэлбэр, хийц зэрэг асуудлууд хамаарна.
Урлагийн бүтээлийн шинжлэл нь урлагийн бүтээлийн түүх, онол, урлагт хамаарах хөгжим, архитектур, уран зохиол, уран зураг, жүжиг, уран баримал, философи зэргийг судлана. Уран бүтээлчдийн хийсэн урлагийн бүтээлүүд дээр дүгнэлт хийх, тэдгээрээр дамжуулан мэдлэг олж авахын зэрэгцээ урлагийн бүтээлүүдийг бусад шинжлэх ухааны дүгнэлт судалгаануудтай харьцуулан судлахад чиглэнэ. Урлагийн бүтээлч, эрдэмтдийн гаргасан шүүмж судалгаанд тулгуурлан судлаачийн үүднээс тайлбарлаж сурна.Урлаг судлаачдын урлагийн бүтээлийн талаарх үзэл баримтлалыг судалснаар философи, гоо зүй, яруу найраг, жүжгийн нэг хэлбэрүүдийг мэдэж, урлагийн гүн илэрхийлэл болон урлаг бүтээгчдийн оюун санааны дүгнэлт, тухайн түүхийн соёлын орчны нөлөө, үзэл баримтлалуудтай танилцаж урлагийн ертөнцөд нэвтрэх чиг хандлага болно.
Урлаг гэж юу вэ? Уран бүтээлчид гэж хэн бэ? Бүх нийгэмд "урлаг" байдаг уу? Олдвор, гар урлал, анхдагч урлаг, угсаатны урлаг, кич, бараа бүтээгдэхүүн гэж юу вэ? Урлагийн антропологи гэх энэхүү хичээлээр бид урлагаар дамжуулан соёлын харьцангуй байдал, урлаг болон артефактын ялгаа, цаашлаад орчин үеийн урлагаар дамжуулан нийгэм улс төр, антропологийн асуудлыг авч үзнэ.
Урлагийн соёл хоорондын тухай өргөн мэдлэг олж авна. Орчин үеийн нийгмийн урлагийн антропологийн тухай мэдлэг дээр голлон анхаарна. Урлаг болон антропологийн хоорондын харилцан хамаарлыг ойлгоно. Нийгэмд урлагийн үүрэгтэй холбоотой янз бүрийн онолын мэдлэг эзэмшинэ.
Уг хичээлийн үндсэн агуулга нь дэлхий дахиндаа сүүлийн үед тулгамдаж буй асуудлын нэг бөгөөд монгол улсад ч соёлын өвийг хамгаалах, хадгалах, бүртгэх, сэргээн засварлахтай холбогдсон судалгааны болон үйл ажиллагааны шинэ тутам үүсч буй чиглэл юм.
Соёлын өвийг судлах, сурвалжлах ажлын ач холбогдол, түүний цар хүрээтэй үйл ажиллагааны онцлогийг таниулах, мөн урлагийн судалгааны нарийвчилсан чиглэлүүдэд хичээлээр олгогдсон мэдээллийг баримтжуулан ашиглах зэрэгт суралцах нь уг хичээлийн гол зорилго, ач холбогдол болно.
Утга зохиол, урлаг судлал багш Л.Хэрлэн,Ш.Ариунаа,А.Одгэрэл:Хүн төрөлхтөний соёлын үүсэл, хөгжил, соёлын тухай ойлголт, тодорхойлолтууд, эдийн болон оюуны соёлын тухай, тэдгээрийн нийтлэг болон ялгаатай тал, соёл судлалын үүрэг төрлүүд, хүн, нийгэм, байгаль, шинжлэх ухаан, угсаатан, хэл зэрэг соёлд хамаарал хүчин зүйлс, өрнө, дорно болон монголын соёлын түүхэн дэх соёлын дурсгалууд, нэрт төлөөлөгчдийн үзэл баримлал, бие хүний соёл, биеэ авч явах ёс журам, хэм хэмжээ, хүн болоод нийгмийн соёлын харилцааны асуудлуудыг хамрана. Философи, шашин судлалын тэнхим багш Т.Дорждагва, Д.Оюунгэрэл, Б.Мөнхжавхлан: Соёл судлалын объект, судлагдахуун, бүтэц, судалгааны арга. Соёл судлалын түүхэн нөхцөл байдал, мэдлэгийн салбарт түүний эзлэх байр суурь. Натураль, сонгодог, сонгодог бус болон постмодерн загвар, соёлын үзэгдлийг авч үздэг хандлагууд. Соёлын тухай ойлголт, тодорхойлолт, түүнийг ангилал. Соёлын функцүүд. Үнэлэмж, хэм хэмжээ, ёслол, чин эрмэлзлэл, соёлын универсаль. Соёлын бүтэц, хэв маяг, хэв маягчлал. Соёлын динамик: аккультураци, инкультураци, дэвшил, бууралт, хуьсал, хувьсгал, өвлүүлэх, хуримтлал, нэгдэл, салбарлалт, нэвчилт, шинэчлэл, түрэмгийлэл, даяарчлал, хожимдол, уламжлал, тогтвортой байдал, хямрал, соёлын бодлого. Ардын язгуур, нийтийн, элит соёлууд, дэд болон эсрэг соёл, залуучуудын соёл, маргиналь хүн. Биет ба биет бус соёл, соёлын олон янз байдал. Нийгэм, семиотик, хэл, тэмдэг, бие хүн, жендер, угсаатан, арьтан, институци, субъект, иргэншил. Байгаль, тогтвортой хөгжил, экологийн асуудал, улс төр, эдийн засаг, эрх, ёс суртахуун, шашин, шинжлэх ухаан, философи, шидэт домог. Техник, постмодерн соёл, соёлын ирээдүйн тухай үзэл баримтлалууд. Соёл ба уран сайхны соёл. Урлаг ба уран сайхны соёл, урлагийн тухай үзэл, урсгалууд. Соёл ба ардчилал, хүний эрх, эрх чөлөө.
Утга зохиол, урлаг судлал багш Л.Хэрлэн,Ш.Ариунаа,А.Одгэрэл: Соёл судлалын судлагаа нь хүн судлал, хүн төрөлхтний соёлын түүх, соёлын онол зэрэг өргөн хүрээг хамарсан судлагдахуун юм. Соёлын онолоор /cultural studies/, түүхээр /cultural history/, салбар шинжлэх ухааны бие даасан соёлын судлагдахуунуудаар / Cultural anthropology, archaeology, cultural region or cultural sphere/ задлан үздэг дэлхийн хэмээний олон их дээд сургуулиуд бий. Энэ хичээлээр ийм мэргэшсэн соёл судлаачдад зориулагдсан бус ерөнхий суурь боловсролд зориулагдсан соёл судлалын хичээлийг үзэхэд зориулагдсан болно. Хичээлийн зорилго нь хүн төрөлхтөний соёлын үүсэл хөгжил, соёл судлалын онолын үндсэн ойлголт мэдлэгтэй болох, соёлын түүхийн судлагдахуун нь урлагийн төрөл зүйлсийн 60-70%-ийг эзэлдэг учраас соёлын түүхэнээ хөгжиж уламжлагдаж ирсэн урлаг соёлын үнэт өв, дурсгалуудтай танилцах, соёлын хөгжилд гарсан урсгал чиглэл, нэрт төлөөлөгчдийн үзэл баримтлалууд, хөгжлийн зүй тогтлууд болон хувь хүний болоод нийгмийн харилцааны мөн чанар, хэлбэрүүд зэрэг цогц мэдлэгийг ерөнхий тойм байдлаар олгоход чиглэгдэнэ. Энэ хичээлийг үзэж судласнаар дэлхийн улс түмний соёлын ялгааг таниж мэдэх, монголын өв соёлыг сурч судлан бахархах, соёл судлал нь шинжлэх ухааны олон салбаруудтай холбоотой хөгжиж ирснийг ойлгож мэдсэнээрээ соёл болон тухайн шинжлэх ухааныг холбон гүнзгийрүүлэн судлахад чухал ач холбогдолтой болно. Философи, шашин судлалын тэнхим Т.Дорждагва, Д.Оюунгэрэл, Б.Мөнхжавхлан:Соёлын тухай онолын цэгцтэй ойлголтыг суралцагчдад өгч, тэдэнд хүмүүнлэг / хүнлэг чанар олгох, орчиндоо (байгаль, нийгэм, хүмүүст) төдийгүй, өөртөө ухаалаг, хүндэтгэлтэй хийгээд хүлээцтэй (tolerance) харьцах чадвар эзэмшүүлэх зорилготой.
Хүн төрөлхтний оюун сэтгэлгээний хөгжлийн суурь болсон домог зүйн агуулга, монгол үндэстний язгуурын шүтлэг бөө мөргөлийн аман билгийн уламжлал /Тэнгэр, онгодын магтаал, дуудлага, тамлага, өчил, хурайлга, даллага гэх мэт/, монгол ардын язгуур урлаг/ өгүүлэхүйн эрхтний шүтэлцээт аялгуунаас ардын дуу хөгжмийн уламжлал, ардын бүжиг бий биелгээ, жүжиг наадмын зүйлс г,м / зэрэг ардын урлагийн хэлбэрийг судална.
Энэхүү хичээл нь хүн төрөлхтний оюун сэтгэлгээний хөгжлийн суурь болсон домог зүйн сэтгэлгээнээс эхлэн язгуурын шүтлэг бөө мөргөлийн уламжлал, аман билиг, өгүүлэх урлагийн зүйлс, ардын язгуур урлагийн төрөл хэлбэрүүдийг таниулж, цаашид аман зохиол, ардын урлаг судлалын хичээлүүдийг гүнзгийрүүлэн судлах суурь мэдлэг чадварыг олгох, монгол үндэсний язгуур урлагаа уламжлан хөгжүүлэх, судлан шинжлэх үзэл хандлага төлөвшүүлэх зорилготой.
