Бидний тухай
Багш ажилтан
Хэл эзэмших онолын үндсийг бихевиоризм, танихуй, конструктивист чиг хандлагад тулгуурлан тайлбарлана. Хэл эзэмшихүйд нөлөөлдөг гол хүчин зүйлийг биологи, сэтгэл зүй, нийгэм соёл, хэлшинжлэлийн талаас авч үзэхийн зэрэгцээ эх ба хоёр дахь хэл эзэмшихүйн онцлог шинж, ижил ба ялгаатай талыг тодорхой хэлний жишээ баримтаар баяжуулан заана. Мөн хэл эзэмшихтэй холбоотой төрөлх чанарт тулгуурласан болон танин мэдэхүйн загвар, далд ба ил мэдлэгийн загвар, нийгмийн конструктивист загварын талаар тодорхой ойлголт, мэдлэг олгоно. Сурах сургах үйлийн талаар цогц мэдлэг олгож, сурахуйд нөлөөлдөг хувь хүний хүчин зүйлийг тодруулж авч үзнэ
Энэ хичээлээр эх хэл болон гадаад хэл эзэмших онол аргазүйтэй танилцаж, тодорхой хэлний баримтанд тулгуурлан ажиглалт дүгнэлт хийх замаар хүний хэлний мөн чанар, онцлог шинж, хэл эзэмших аргазүйд суралцана
Хэл эзэмших онолын үндсийг бихевиоризм, танихуй, конструктивист чиг хандлагад тулгуурлан тайлбарлана. Хэл эзэмшихүйд нөлөөлдөг гол хүчин зүйлийг биологи, сэтгэл зүй, нийгэм соёл, хэлшинжлэлийн талаас авч үзэхийн зэрэгцээ эх ба хоёр дахь хэл эзэмшихүйн онцлог шинж, ижил ба ялгаатай талыг тодорхой хэлний жишээ баримтаар баяжуулан заана. Мөн хэл эзэмшихтэй холбоотой төрөлх чанарт тулгуурласан болон танин мэдэхүйн загвар, далд ба ил мэдлэгийн загвар, нийгмийн конструктивист загварын талаар тодорхой ойлголт, мэдлэг олгоно. Сурах сургах үйлийн талаар цогц мэдлэг олгож, сурахуйд нөлөөлдөг хувь хүний хүчин зүйлийг тодруулж авч үзнэ
Энэ хичээлээр эх хэл болон гадаад хэл эзэмших онол аргазүйтэй танилцаж, тодорхой хэлний баримтанд тулгуурлан ажиглалт дүгнэлт хийх замаар хүний хэлний мөн чанар, онцлог шинж, хэл эзэмших аргазүйд суралцана
Оюутан уг хичээлийн хүрээнд Монгол-Италийн харилцаа, XIII зууны Монгол-Италийн харилцаа, Марко Поло, Жан де Плано Карпинигийн тэмдэглэл, Монголын нууц товчоон зэрэг сэдвээр итали, монгол хэлнээ орчуулга хийн эх сурвалж орчуулах арга барилд суралцана.
Уг хичээлийг судалснаар оюутан сурвалж бичгийн талаар мэдлэгтэй болохоос гадна италиар бичсэн монгол эх сурвалж, монгол хэлээр бичсэн итали эх сурвалжийг орчуулан цаашид бие даан эрдэм шинжилгээ, судалгааны бүтээл орчуулах эхлэл тавих ач холбогдолтой.
Итали хэлний төв аялгууны авиа дуудлага хэвшүүлэх, дуудахад хэцүү авиалбар, залган дуудах болон эгшиглэн холбохуй, хэмнэлийн бүлэг заах. Үгийн сангийн тухайд А1 түвшний идэвхитэй хэрэглээ бүхий 400 орчим үг хэллэг эзэмшүүлэх. Хэлзүйн хувьд өгүүлбэрийн ерөнхий бүтэц, нэр үгийн хүйс тоо, үйл үгийн өнгөрсөн, одоо, ирээдүй цагийн хувирал, биеийн төлөөний үг, заах болон хамаатуулах тэмдэг нэр үзэх. Ярих сонсох чадварын тухайд, өөрийгөө танилцуулах, санаа бодлоо энгийнээр илэрхийлж сурах.
Итали хэлээр сонсох, ярих, унших, бичих анхан шатны буюу Европын олон хэлний суурь хөтөлбөрийн ангиллаар А1 түвшний чадвар, дадлыг эзэмшүүлэх. Италийн их дээд сургуулийн элсэлтийн CELI, CILS шалгалтанд бэлдэх хэлний суурь мэдлэгийг олгоно.
Хүн төрөлхтөн, улс орон, хот, хэл соёл, ажил мэргэжил, хэвлэл мэдээлэл, хайр дурлал, ирээдүйн төлөвлөгөө гэх мэт агуулгыг хамарна. Үндсэн болон нэмэлт сурах бичгийн хүрээнд агуулгыг системтэй үзэж судлуулах, олж авсан мэдлэгийг дасгал ажил, бие даах ажлын хүрээнд ганцаарчлан хийгээд багаар ажиллах хэлбэрээр дадлагажуулан бататгаж чадвар эзэмшүүлнэ. Энэ түвшний суралцагсад хувийн, нийгмийн, мэргэжил, боловсролын хүрээнд асуудлыг тайлж тайлбарлан лавлагаа хийж, мэдээлэл хүлээн авах, харилцагчийг, түүний шаардсан тодорхой, жишээ нь өвчний шинж тэмдгийг тоочих зэрэг тэр бүр оновчтой биш ч гэсэн зөв мэдээллээр хангах, аливаа төвөгтэй асуудлын учир шалтгааныг тайлж тайлбарлах, өгүүлэг, өгүүлэл, яриа, хэлэлцүүлэг, сурвалжилга, бичгээр үйлдсэн нарийвчилсан агуулгыг нэгтгэн дүгнэж өөрийн санаа бодлоо илэрхийлэх, мэдээллийг шалган нягталж, харилцагч хүний яриа түргэн эсвэл хэт дэлгэрэнгүй байвал давтан хэлэхийг үе үе хүсэн, сурвалжилгаа өмнөөс бэлдэн өгөх, нарийвчилсан зааврын дагуу зүйлийг хэрхэн хийхийг тайлж тайлбарлах, өөрийн мэдэх, хэвшиж дассан болон үл мэдэх шинэ асуудлаар мэдээлэл цуглуулж түүнээ бусадтай солилцох зэрэгт суралцана.
Итали хэлээр харилцах чадварыг Европын Холбоонд Нийтлэг Мөрдөгдөх Стандартын (GERR) В2-В2+ түвшинд хөгжүүлэх. Дээд шатны итали хэлний хичээл нь Европын олон хэлний суурь хөтөлбөрийн “Бие даасан харилцагч” болон “Ур чадварт харилцагч” В2-С1 түвшний мэдлэг, чадвар эзэмшүүлэх зорилготой. Ингэснээр урьдчилан бэлдээгүй сэдвээр ярианд шууд оролцож чөлөөтэй ойлголцож, эх хэлтэнтэй төвөггүй ойлголцон энгийн яриа өрнүүлэх, өргөн хүрээний сэдвээр ойлгомжтой, дэлгэрэнгүй нарийвчилсан байдлаар өөрийгөө илэрхийлэх, тавигдаж буй асуудлаар байр сууриа тайлбарлах, янз бүрийн боломжийн давуу ба сөрөг талыг тодорхойлох зэрэг аман болон бичгийн харилцаа үйлдээ хэлний мэдлэгээ оновчтой хэрэглэж, учир холбогдолтойгоор, ойлгомжтойгоор өөрийгөө илэрхийлэх, нөхцөл хийгээд асуудлыг даван туулах чадвар олгох ач холбогдолтой. Ийнхүү хэлний ерөнхий хэрэглээ болон нийгэм-соёл, олон хэл соёл, хэл шинжлэлийн мэдлэг олгохын зэрэгцээ сурах үйл ажиллагаагаа ухамсартай жолоодох, хэл сурах болон бие даан сурах арга барил эзэмшүүлэх, үнэлгээний олон хэв маягтай танилцан өөрийн болон бусдын үнэлгээнд суралцах, албан бус, тасралтгүй болон насан туршид сурахуйд сургана.
Цаг тохирох, болзох, учир шалтгааныг тоочих, аливааг дүрслэн тодорхойлох, аз жаргал хүсэх, урих, санал, таамаглал, сэтгэл хөдлөлөө болон гомдолд хариу илэрхийлэх, ажил амралтын аялал төлөвлөх, интернэтээр худалдаа хийх, зөвлөгөө өгөх, графикийг тайлбарлан өгүүлэх, зоогийн газраар үйлчлүүлэх, байр хайх, кино, болсон үйл явдлыг бичих, ярих харилцааны чадвартай болно. Европын орнуудад амьдрах, суралцах, соёл, соёлын дурсгалт газар, биеийн хэл, баяр, заншлын тухай орон судлалын мэдлэгээ гүнзгийрүүлэн өөрийн орныхтой харьцуулна. Хэл, цагаачлал, намтар, гэр бүл, чөлөөт цаг, сонирхол, мэдээллийн хэрэгслийн үүрэг, хүмүүсийн харилцаа, хот хөдөөгийн амьдрал, хөгжлийн бэрхшээл, бүтээгдэхүүний нээлт, гэр ахуйн осол зэрэг сэдвийг үзнэ. Олон хэлний мэдлэг, ажил эрхлэхээр гадагшаа явах, ажлын байр, ажилд орох өргөдлийн давуу, сул талыг хөндөнө.
Дунд шатны итали хэлний ярих сонсох дадал хичээл нь Европын олон хэлний суурь хөтөлбөрийн бие даасан харилцагчийн түвшинд суралцагчид танил буюу хамгийн ойр наад захын салбарт (жишээ нь хувь хүн, гэр, худалдаа хийх, ажил мэргэжил гэх мэт) хэрэглэгдэх өгүүлбэр, нийтлэг хэрэглээний илэрхийллийг сонсоод зөв ойлгох, өөрт танил зүйлийн талаар мэдээлэл солилцож буй энгийн, нийтлэг тохиолдох нөхцөлд ойлголцох чадвар олгох зорилготой. Ингэснээр энгийн бүтэцтэй, алдаагүй өгүүлбэрээр өөрийгөө ойлгуулах, гарал үүсэл боловсрол, ойр зуурын орчин нөхцөл, өөрийн ойр зуурын хэрэгцээний зүйлсийг энгийн үг хэллэгийн тусламжтайгаар харилцагчдаа ойлгомжтойгоор тодорхойлон өгүүлэх чадвар эзэмшүүлэх ач холбогдолтой. Ийнхүү хэлний ерөнхий хэрэглээнд сургаж, итали хэлээр ярилцагч орны нийгэм-соёлын анхнаас ахисан шатны мэдлэг олгохын зэрэгцээ сурах үйл ажиллагаагаа ухамсартай жолоодох, хэл сурах болон бие даан сурах арга барил эзэмшүүлэх, албан бус, тасралтгүй болон насан туршид сурахуйд сургана.
Харьяалахын тийн ялгал, эгэх төлөөний нэр, эгэх үйл үгтэй танилцан хэрэглэж сурна. Угтлагатай үйл үгийн жагсаалттай танилцан, утга, тогтсон угтлагыг тогтооно. Шууд бус асуух өгүүлбэр тавьж шаардлагатай мэдээллийг олж авахад суралцана. Тодотгол өгүүлбэрийн бүтцийг ойлгон, ижил гишүүнт хоёр өгүүлбэрийг нэгтгэж хавсарсан нийлмэл өгүүлбэр бүтээж сурна. Аливааг төгс бус өнгөрсөн цаг, өнгөрөн төгссөн цагт мөн идэвхгүй хэвд илэрхийлж сурна. Үйл үг, хавсрал нэрээс нэр үг үүсгэж, хүсэл мөрөөдлөө эелдгээр илэрхийлж, учир шалтгаан, хүсэл зорилгоо илэрхийлэн өөрийгөө ойлгуулж, нөхцөл болзлыг найруулан тодорхойлж, эсрэгцэл ба өөр боломжийг илэрхийлдэг чадвартай болно. Мөн А1 түвшинд үзсэн хавсрал нэр ба хамаатуулах төлөөний нэр, тодорхой бус төлөөний нэрийн хувиргал, цаг хугацаа заасан дайвар үг, баймж үйл үг, угтлагууд, шууд тусагдахуунтай үйл үгс, байршил эсвэл шилжих хөдөлгөөн заасан тусагдахуунтай үйл үгсийн утга, хэрэглээг сэргээн санах зорилгоор шат дараатай давтлага хийнэ.
Дунд шатны итали хэлний хэлзүй хичээл нь Европын олон хэлний суурь хөтөлбөрийн бие даасан харилцагчийн түвшинд суралцагчид танил буюу хамгийн ойр наад захын салбарт (жишээ нь хувь хүн, гэр, худалдаа хийх, ажил мэргэжил гэх мэт) хэрэглэгдэх өгүүлбэр, нийтлэг хэрэглээний илэрхийллийг утга, учир холбогдлын хувьд хэлзүйн түвшинд алдаагүй ойлгох чадвар олгох зорилготой. Ингэснээр өөрт танил зүйлийн талаар мэдээлэл солилцож буй энгийн, нийтлэг тохиолдох нөхцөлд ойлголцох, энгийн бүтэцтэй, алдаагүй өгүүлбэрээр өөрийгөө ойлгуулах, гарал үүсэл боловсрол, ойр зуурын орчин нөхцөл, өөрийн ойр зуурын хэрэгцээний зүйлсийг энгийн үг хэллэгийн тусламжтайгаар хэлзүйн хувьд алдаа мадаггүй, харилцагчдаа ойлгомжтойгоор тодорхойлон өгүүлэх чадвар эзэмшүүлэх ач холбогдолтой. Ийнхүү хэлний ерөнхий хэрэглээнд сургаж, итали хэлээр ярилцагч орны нийгэм-соёлын анхнаас ахисан шатны мэдлэг олгохын зэрэгцээ сурах үйл ажиллагаагаа ухамсартай жолоодох, хэл сурах болон бие даан сурах арга барил эзэмшүүлэх, албан бус, тасралтгүй болон насан туршид сурахуйд сургана.
Сурах бичгийн хүрээнд гарч буй сэдэв болон бусад нийгэм, соёлын харилцаа, өдөр тутмын амьдрал, гэр бүлтэй холбогдох нийтлэг энгийн сэдвийн хүрээнд анхан шатны түвшний эх бичиж, үзэл бодлоо илэрхийлж, бичгийн харилцааны соёлоос сурах болно. Үүнд: өөрийн болон гэр бүлийн танилцуулга, өдөр тутмын амьдралтай холбоотой сэдвээр эх, зурвас бичих, тэмдэглэл бичих, энгийн маягт, асуулга бөглөх, гэр бүл, сонирхол, чөлөөт цаг, спорт, урлаг, үзвэр үйлчилгээ, хүсэл мөрөөдөл, төлөвлөсөн ажлын тухай эх бичих, сэдвийн дагуу өөрийн үзэл бодлоо товч илэрхийлэх, эелдэгээр санал хүсэлтээ бичих зэрэг болно.
Орчин цагийн италийн утга зохиолын яриа, бичгийн хэлний хэм хэмжээнд зөв бичих, бичгийн харилцааны соёлоос суралцах ; Сурах бичгийн хүрээнд гарч буй сэдэв болон бусад нийгэм, улс төр, соёлын харилцаа, өдөр тутмын амьдрал, гэр бүлтэй холбогдох нийтлэг сэдвийн хүрээнд ахисан анхан шатны түвшний эх бичиж сурах. Итали хэлний хэлзүй, үгийн сан, өгүүлбэрзүйн ахисан анхан шатны мэдлэгээ хэрэглэх, бататгах, үзсэн дүрэм, мэдлэгийн хүрээнд италиар зөв бичиж, үзэл бодлоо илэрхийлж сурах нь цаашид яриа, бичгийн хэлний дадал чадварын суурь болох ач холбогдолтой.
Үйл явдлыг өнгөрөн төгссөн ба ирээдүй цагт, мөн хүсэн болзох төлөвт илэрхийлэх чадвартай болно. Нэршүүлсэн үйл үг ба үйлт нэрийн 1-р хэлбэрийг үүсгэж сурна. Эсрэг утгатай тэмдэг нэр бүтээх угтвар, нэр үгийн жижгэрүүлэх утгатай дагавартай танилцан тогтооно. Зэрэг дэв илэрхийлсэн дайвар үг, давхар холбоос, хэрэглээг ялган ойлгоно. Таамаглах, санал дэвшүүлэх чадварт суралцана. Илэрхийллийн аль нэгэн гишүүнд тохирох асуулт тавьж сурна. Эдгээр шинэ мэдлэг чадварыг В1 түвшинд эзэмшихээс гадна А2 түвшинд үзсэн төгс бус өнгөрсөн цаг дах үйл үгийн хувиргал, нөхцөл болзол, учир шалтгаан заасан, найр тавьсан болон идэвхгүй хэв дээрх өгүүлбэрийн бүтэц, захирах хүсэх төлөв үүсгэх зарчим, хэлбэр, тодотгол гишүүн өгүүлбэр бүтээх арга, зарчим, угтлагатай үйл үгийн утга, хэрэглээг сэргээн санана.
Уг хичээл нь Европын олон хэлний суурь хөтөлбөрийн бие даасан харилцагч буюу В1.1, В1.2 ахисан түвшинд ажил, сургууль, чөлөөт цаг гэх мэт салбарын өөрт танил зүйлийн талаарх бичвэрт хэлзүйн дүн шинжилгээ хийж, өгүүлбэрийн гишүүдийн хамаарлыг зөв тогтоож, гол мэдээллийг зөв ойлгох чадвар олгох зорилготой. Ингэснээр тухайн гадаад хэлээр ярилцагч оронд аяллаар явж байх үед тохиолдох ихэнх нөхцөл байдлыг даван туулах, мэддэг сэдэв, сонирхдог салбарынхаа талаар энгийн үгээр илэрхийлэх, өөрт тохиолдсон зүйл, туршлагаасаа өгүүлэх, итгэл найдвар, зорилгоо тодорхойлох, төлөвлөгөө, үзэл бодлын талаар товч үндэслэл, тайлбар өгөх зэрэг аман болон бичгийн харилцаа үйлдээ хэлний мэдлэгээ оновчтой хэрэглэж, хэлзүйн хувьд учир холбогдолтойгоор ойлгомжтойгоор өөрийгөө илэрхийлэх чадвар эзэмших нөхцөл хийгээд асуудлыг даван туулах чадвар олгох ач холбогдолтой. Ийнхүү хэлний ерөнхий хэрэглээ болон нийгэм-соёл, олон хэл соёл, хэл шинжлэлийн мэдлэг олгохын зэрэгцээ сурах үйл ажиллагаагаа ухамсартай жолоодох, хэл сурах болон бие даан сурах арга барил эзэмшүүлэх, үнэлгээний олон хэв маягтай танилцан өөрийн болон бусдын үнэлгээнд суралцах, албан бус, тасралтгүй болон насан туршид сурахуйд сургана.
