Бидний тухай
Багш ажилтан
Хүний биеийн анатоми, физиологийн ухаан нь биологийн шинжлэх ухааны суурь нэгэн чухал салбар бөгөөд хүний биеийн эсүүд тэдгээрийн хоорондын харилцан үйл ажиллагаа, хүний биед явагдах физиологийн процессуудын механизмын тухай системтэй мэдлэг чадвар олгоно. Түүнчлэн хүрээлэн буй орчны өөрчлөлтөнд организмын дасан зохицох урвалууд болон хүний биеийн дотоод орчны тогтвортой байдлыг хадгалах механизмын тухай цогц ойлголтыг оюутанд олгоно. Мөн хүний биед явагдах зохицуулгын системийн үйл ажиллагаа, дотоод шүүрлийн болон мэдрэлийн зохицуулгын анатоми, физиологийн талаар цогц ойлголт өгнө.
Хүний биеийн эс, эд, эрхтэн тогтолцооны бүтэц, үүрэг, үйл ажиллагааны тухай онолын мэдлэг олгож, эрүүл аж төрөх энгийн ойлголт эзэмшүүлэх, биеийн тамир спортоор хичээллэхийн онол, практик ач холбогдлын талаар системтэй, шинжлэх ухааны үндэстэй ойлголт өгөх
Монголын бэлчээрийн мал аж ахуйн түүх, Монгол малын гарал үүсэл,экологийн онцлог, бэлчээрийн экосистемийн цаг уур, ургамалжилт, хөрс, бусад бэлчээрлэгчдийн экологийн асуудлууд, нүүдлийн экологийн ухагдахуунууд, бэлчээрийн мал аж ахуйн бүтээгдэхүүнүүд
Уг хичээлээр Монголын уламжлалт бэлчээрийн мал аж ахуй ба бэлчээрийн экосистемийн тухай цогц мэдлэг олгоно. Монгол орны газар нутгийн 85 хувийг бэлчээрийн тал хээрийн экосистем эзэлдэг бөгөөд тус орны ургамалжилт, ургамлын аймаг, амьтны аймаг, микроорганизмын бүлгүүд ба энэ ахуй хооронд шууд хамаарал бий. Бэлчээрийн нүүдлийн мал аж ахуйн ба бэлчээрийн экосистемийн талаар үндсэн ойлголтуудыг өгөх зорилготой болно.
1.Амьдралын молекул үндэс, молекулын биологийн үндсэн ойлголтууд 2.Молекулын биологийн судалгааны аргууд,Рекомбинант молекулын технологи, Секвенцийн арга, Полимержих гинжин урвалын арга,Электрофорезын арга 3.Биологийн макромолекулуудын бүтэц, орон зайн байгууламж, биологийн фүнкци 4.ДНХ-ийн молекулын репликаци явагдах зарчим, хэрэгжих механзм,биологийн үүрэг, мөн чанар. Прокариот эсийн доторх ДНХ-ийн молекулын репликаци,Эукариот эсийн доторх ДНХ-ийн молекулын репликаци. Эсийн бус орчин дахь ДНХ-ийн молекулын репликаци, ДНХ-ийн репликацид оролцдог уургийн болон ферментийн молекулууд, тэдгээрийн биологийн үүрэг. Репликацийн зохицуулалт. 5.ДНХ-ийн молекулын рекомбинаци явагдах зарчим,түүний механизм, биологийн үүрэг , мөн чанар.Гомолог рекомбинаци. Байрлал өвөрмөгц репликаци, Рекомбинацийн үзэгдлийн эволюцийн биологийн ач холбогдол, үр дагавар 6.ДНХ-ийн молекулын репараци, түүний механизм,биологийн үүрэг , мөн чанар. Репарацийн шууд урвалууд түүнд оролцдог уургийн болон ферментийн молекулууд, Эксциозын репараци явагдах зарчим, биологийн үүрэг. SOS-системын бүтэц зохион байгуулалт, ажиллах зарчим, үйл ажиллагааны зохицуулалт,түүний биологийн ач холбогдол, мөн чанар. 7.Рестрикци-модификацийн системын бүтэц,зохион байгуулалт,биологийн үүрэг, мөн чанар.Рестрикцийн ферментүүдийн нэршил,хэрэглээ. Рестрикцийн I,II, III систем, тэдгээрийн ялгаа онцлог. Фаг болон бактерийн молекул түвшин дэхь тэмцэл, диалектик холбоо, Амьдралын төлөө тэмцлийн молекул түвшний илрэл болох нь 8. Геном, түүний бүтэц зохион байгуулалт,Геномын мэдээлэл нь эволюци хөгжлийн түүхийг хадгалан үлдсэн молекул архив болох нь.Эукариот геномын бүтэц, зохион байгуулалт. Прокариот геномын бүтэц зохион байгуулалт.Митохондрийн геном, Хлоропластын геном 9.Генүүдийн транскрипци, түүний механизм, зохицуулалт,биологийн үүрэг, мөн чанар. Эукариот генийн бүтэц, транскрипци, Прокариот генийн бүтэц, транскрипци, Опероны бүтэц зохион байгуулалт , транскрипци, зохицуулалтын мехаизмууд 10. Анхдагч РНХ-ийн сплайсинг, механизм, сплайсингийн хэлбэрүүд, Альтернатив сплайсинг, транс-сплайсинг,анхдагч РНХ-ийн процессинг, Сплайсинг , процессингийн мөн чанар. 11.м-РНХ-ийн трансляци, биологийн мөн чанар, зохицуулалтын механизм. Трансляцийн үе шат. Инициаци, элонгаци, терминаци. Прокариот эсийн доторх трансляци,түүний зохицуулалт.Эукариот эсийн доторх трансляци, түүний зохицуулалт. Уургийн молекулын ко-трансляци, компартментализаци, модификаци. 12.Рибосомын морфологи, молекул параметрууд,рибосомын бүрэлдэхүүнд ордог РНХ-үүд болон уургууд, тэдгээрийн бүтэц зохион байгуулалт,Рибосомын РНХ-ийн анхдагч бүтцийн мэдээллийг биологийн судалгаанд ашиглах нь 13. Эволюцийн молекул үндэс 14. Молекул ангилал зүй, ген систематик
Биологийн шинжлэх ухааны суурь мэдлэгийг молекулын түвшинд ойлгуулах. Эволюцийн онол, эсийн онол, амьдралын үүслийн тухай онол зэрэг биологийн шинжлэх ухааны үндсэн ойлголт мэдлэгүүдийг молекулын биологийн шинжлэх ухааны шинэ ололт, шинэ мэдлэг мэдээллээр баяжуулах, тэдгээрийг бүтээлчээр хэрэглэх.
Энэхүү хичээлийг үзсэнээр оюутнууд амьдралын молекул үндэс, ус ба нүүрс-устөрөгчид, биологийн макромолекулуудын бүтэц, үүрэг, эсийн тухай ойлголт, эукариот ба прокариот эс, тэдгээрийн бүтэц,үйл ажиллагаа, эсийн хөдөлгөөн, мембраны бүтэц, үүрэг, мембраны зөөвөрлөлт, эсийн химийн найрлага, эсэд явагдах ферментэт урвал, түүний зохицуулга, Эсийн амьсгал, эсийн дотор АТФ ба энерги үүсэх, гликолиз, ГКХ цагираг урвал, электрон зөөвөрлөх гинжин хэлхээ, фотосинтез, Эсийн харилцан үйлчлэл, эсийн мейоз, митоз хуваагдал, Менделийн генетик, Удамшлын хромосомын үндэс, удамшлын молекул үндэс, ДНХ репликаци, мутаци, уургийн нийлэгжил, генийн зохицуулга, эукариотын генетик бүтэц, эукариот ба вирус дэх генийн зохицуулга, Биологийн олон янз байдлын хувьслын түүх. Филогенез хувьсал, Бактер, Археи, эгэл биетэн, Ургамлын олон янз байдал, эволюци, ургамлын бүтэц хөгжил, гормоны зохицуулга, гравитрофизм ба фототрофизм, ургамлын эс дэх усны хэрэгцээ, тэжээлийн бодисын зөөвөрлөлт, эрдэс хооллолт, микориз, ургамлын өвчин үүсгэгчид тэсвэрлэх чадвар ургамлын олон янз байдлыг судлах болно.
Энэ хичээлийг судалснаар оюутнууд амьд материйн үндсэн шинж чанарыг молекулын түвшинд судлан ойлгож молекулын түвшнээс организмын түвшин хүртэлх биологийн шинжлэх ухааны үндсэн ойлголтуудыг эзэмшинэ. Мөн энэ хичээл нь биологийн хөтөлбөрт суралцах оюутнуудад мэргэжлийн болон мэргэшүүлэх хичээлийг үзэх үндсэн суурь болно.
Энэхүү хичээлээр геномын болон плазмидын ДНХ ялгах, агарозын болон ПААГ гель электрофорезийн арга, өргөн хэрэглэгддэг векторын төрлүүд, эзэх эсэд ДНХ олшруулах, геномын болон комплементар ДНХ-ийн сан бүтээх, нуклейн хүчлийн гибридизаци, Southern болон Northern блоттингийн аргууд, полимеразын гинжин урвал, түүний төрөл, хэрэглээ, ДНХ-ийн болон геномын дарааллыг тодорхойлох аргууд, нуклейн хүчлийн дараалалд анализ хийх зэрэг рекомбинант ДНХ технологийн үндсэн арга зүйтэй танилцаж, эдгээр арга зүйн хэрэглээг трансген микроорганизм, ургамал, амьтан гарган авах болон анагаах ухааны хэрэглээн тайлбарлана.
Энэхүү хичээлээр рекомбинант ДНХ технологийг ашиглан амьд биесийн шинж тэмдгийг хэрхэн өөрчлөх, шинэ шинж тэмдэг бүхий организм бий болгох талаар онолын мэдлэгийг эзэмшүүлнэ
Атом молекулын харилцан үйлчлэл: Хүчтэй ба сул харилцан үйлчлэл. Гэрлийн шингэлт, цацаргалт. Амьдрах орчин ба амьд биеийн бүрэлдэхүүн хэсгүүд: Агаар, хөрс, ус, нүүрс-ус, липид, уураг, нуклейн хүчил, кофактор, витамин, гормоны физик шинжүүд. Биомолекулыг судлах аргууд: Диффуз, седиментаци, Х-туяаны дифракц, шингээлт, цацаргалт, оптик идэвхи, хэлбэлзэлийн спектр, электроны ба цөмийн соронзон резонанс. Уураг ба ферментийн урвалын физик. Нуклейн хүчил ба уургийн синтезийн физик. Мембраны бүтэц, шинж чанар. Мембраны бодис нэвтрүүлэх чадвар. Амьсгалын электрон ба протон зөөлт, амьсгалын фососфоржилт. Фотосинтезийн электрон ба протон зөөлт, фотофосфоржилт. Мембраны потенциал, нервийн импульс. Булчингийн агшилтын физик. Мэдрэхүйн системийн физик. Биологийн процессийн энергетик ба кинетик. Экологи, эволюцийн физик. (Тухайн хичээлийн агуулгыг 70-100 үгний хооронд монголоор бичнэ.)
Амьд бие, түүний бүрэлдэхүүн хэсгүүдийн бүтэц, шинж чанар, биологийн процессийн физик механизмыг орчны физик хүчин зүйлтэй нь холбоотойгоор судлах зорилготой. Ямар юм, юуг, яаж хийдэг тухай физик зарчмыг оюутнуудад ойлгуулан, шаардлагатай үед ном хэвлэлийн тойм ашиглаад бие даан сэргээн хэрэглэх чадвар эзэмшүүлэхийг зорино (Тухайн хичээлийн гол зорилгыг танилцуулан бичнэ. Хичээлийн зорилго бол сурах үйлдлийн эцсийн үр дүн буюу хүрэх гэж эрмэлзэж буй үр дүнг илэрхийлсэн ерөнхий томъёолол юм).
