Бидний тухай
Багш ажилтан
Хичээлийн эхний хэсэгт хөгжил гэж юу болох, өсөлтөөс юугаараа ялгаатай болох талаар ярилцаж, хөгжлийн зорилго, үнэт зүйлсийн талаар судлана. Улмаар, эдийн засгийн хөгжлийн онол парадигмууд болон эдийн засгийн өсөлтийн загварууд, цаашлаад хөгжиж буй орнуудын эдийн засгийн дотоод асуудлыг судлан шинжилнэ. Эдийн засгийн хөгжлийн онол парадигмууд болох (1) өсөлтийн шугаман шатлалын онолууд: Харрод-Домарын хөгжлийн шаталсан загвар, Ростоугийн шаталсан загвар, капитал хуримтлалын онол; (2) бүтцийн өөрчлөлтийн загварууд: Льюсийн загвар, хөгжлийн хэв маягийн шинжилгээ /the patterns of development analysis/; (3) олон улсын хамаарлын загвар: шинэ колонийн хамаарлын загвар /the neocolonial dependence model/, тохиромжгүй парадигмын загвар /the false paradigm model/, хоёрдмол хөгжлийн загвар /the dualistic development thesis/; (4) шинэ сонгодог хөгжлийн онол: чөлөөт-зах зээлийн шинжилгээ, нийгмийн сонголтын онол буюу шинэ улс төр эдийн засгийн хандлага, зах зээлд ээлтэй хандлага, шинэ өсөлтийн онол (өсөлтийн шинэ онол, дотоод өсөлтийн онол буюу Ромерийн өсөлтийн онол)-ыг олон тэнцвэрийн загвар, том түлхэлтийн загвар /the big push model/, Kремерийн О цагиргийн загвар /Kremer’s O-ring model/ зэрэг хөгжлийн орчин үеийн стратегиүдийн хамт судлах болно. Хөгжиж буй орнуудын өмнө тулгардаг үндсэн асуудлууд болох орлого хуваарилалт, тэгш бус байдал, хүн амын өсөлт, шилжилт хөдөлгөөн, боловсрол, эрүүл мэнд, байгаль орчин, хотжилт, хөдөө аж ахуй, аж үйлдвэржилтийн стратеги зэргийг эдийн засгийн хөгжлийн онол, прадигмуудын дараа судлах болно. Хичээлийн төгсгөл хэсэгт хөгжиж буй орнуудын эдийн засагт гадаад эдийн засгийн үзүүлж буй нөлөөг үндэстэн дамнасан корпорацийн үйл ажиллагаа, гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт, олон улсын худалдаа, төлбөрийн балансын талаас шинжлэх бөгөөд хөгжиж буй орнуудын өр, өрийн хямрал, зээл, тусламжийн асуудлыг ч авч үзэх болно. Цаашлаад, олон улсын байгууллагуудын тухай, тэр дундаа Дэлхийн банк болон Олон улсын валютын сангийн үйл ажиллагаа, эдгээр байгууллагаас хөгжиж буй орнуудад хэрэгжүүлж буй хөтөлбөрүүдийн талаар судална.
Энэ хичээлээр оюутнууд эдийн засгийн онолын мэдлэгээ ашиглан хөгжиж буй орнуудын эдийн засгийн үндсэн асуудлуудыг шинжлэн судлаж, ойлгоно. Тухайлбал, эдийн засгийн хөгжлийн сонгодог онол парадигмууд ба орчин үеийн стратегиүдийг гүнзгийрүүлэн судлаж, хэлэлцэнэ. Цаашилбал, засаглал, институц, институцийн өөрчлөлтийн эдийн засгийн хөгжилд гүйцэтгэх үүрэг роль ба улс орны хөгжлийн дотоод, гадаад бусад асуудлыг судлана. Уг хичээлийн хүрээнд оюутан хөгжиж буй орнуудын хөгжлийн олон талт эмпирик тоон өгөгдөл дээр дүн шинжилгээ хийх замаар буурай хөгжлийнх нь учир шалтгааныг ойлгоход онцгой анхаарал хандуулна. Хичээлийн төгсгөлд оюутнууд хөгжлийн санал болгож буй бодлого, арга хэмжээ нь зорилтот хүн амын сайн сайхан аж байдлыг сайжруулах боломжтой эсэхэд дүгнэлт хийх чадвартай болно.
Энэхүү хичээлээр бид олон улсын санхүүгийн зах зээлийн суурь ойлголтуудад гол анхаарлаа хандуулах юм. Тухайлбал, гадаад валютын ханш хэрхэн тодорхойлогддог, ханш, үнэ болоод үйлдвэрлэл богино болон урт хугацаанд хэрхэн холбогддог, ханшны тогтолцоонууд, макро эдийн засгийн бодлогууд гадаад валютын зах дээр хэрхэн зохицогддог, үүнд хөрөнгийн захын гүйцэтгэдэг үүргийн талаар авч үзнэ. Эдгээр асуудлуудыг судлахын тулд бид онолын гол гол ойлголтууд, зарчмууд, онолуудын үндэслэлийг тодорхойлох болно. Үндэсний тооцооны систем, төлбөрийн тэнцэл, валютын ханшны тогтолцооны хэлбэрүүд болон хөрөнгийн захуудад хэрэглэгддэг ухагдахуунууд, онолын үндэслэлүүдийг үзэхээс гадна валютын ханш, хүү болон үнэ хэрхэн тодорхойлогддог талаар үзнэ. Тус хичээл үндсэн 2 хэсгээс бүрдэнэ. Эхний хэсэгт дээр дурдсан үндсэн ойлголтуудаас гадна валютын ханш хэрхэн тодорхойлогддог талаар үндсэн хоёр загвартай танилцана. Эхнийх нь “хөрөнгийн шинжилгээ” гэж нэрлэгддэг загвар. Энэхүү загварын дагуу валютын ханш валютын өгөөжүүдээс хамаарч хэрхэн тогтдог талаар үзнэ. Хоёр дах загвар нь “мөнгөний шинжилгээ”. Энэхүү загварын дагуу валютын ханш нь худалдан авах чадварын дагуу тодорхойлогддог гэж үздэг. Хичээлийн хоёр дах хэсэгт макро эдийн засгийн тэнцвэрийн хүрээнд валютын ханш хэрхэн тогтдог, эдийн засгийн шокууд макро тэнцвэрт, үүний дотор валютын ханшид хэрхэн нөлөөлдөг талаар авч үзнэ.
Олон улсын санхүүгийн зах зээл, түүний үйл ажиллагаа болон бодлогын асуудлуудтай танилцуулж, шинжилгээний үндсэн арга хэрэгслүүд болон онолын үндэслэлүүдийг ойлгуулахад оршино.
Энэхүү хичээл үндсэндээ гурван хэсгээс бүрдэнэ. Эхний хэсэгт бид мөнгөний онол болон бодлогын суурь ойлголтуудтай танилцана. Тухайлбал, мөнгөний нийлүүлэлтийн механизм, мөнгөний зах болон түүнд оролцогчдын үүрэг, мөнгөний агрегатууд ба тэдгээрийн хоорондын уялдаа холбоо, төв банк, банкууд болон иргэдийн мөнгөний зах дах оролцоо, үүрэг зэрэг ойлголтуудтай танилцана. Улмаар, төв банкнаас авч хэрэгжүүлдэг мөнгөний бодлогын суурь арга хэрэгслүүдтэй танилцана. Үүнд, мөнгөний захын үйл ажиллагаатай танилцах ба мөнгөний бодлогын уламжлалт арга хэрэгсэл болох төв банкны оролцоог онцлон авч үзнэ. Мөнгөний бодлогын стратеги болон олон улсын санхүүгийн системд гарсан өөрчлөлтүүд мөнгөний зах дах төв банкны оролцоо, бодлогод хэрхэн нөлөөлөх талаар авч үзнэ. Уламжлалт мөнгөний бодлогын арга хэрэгслүүдтэй хичээлийн энэ хэсгийн төгсгөлд танилцахын зэрэгцээ Монголбанкны үйл ажиллагаа, авч хэрэгжүүлдэг бодлогын арга хэрэгслүүдтэй мөн танилцана. Хичээлийн хоёрдугаар хэсэгт бид мөнгөний бодлогын макро эдийн засагт үзүүлэх нөлөөллийг судална. Ингэхийн тулд бид эхлээд макро тэнцвэрийн загвартай танилцаж улмаар энэхүү загвараа ашиглан мөнгөний бодлогын нөлөөллийг судална. Хичээлийн энэ хэсгийн эхэнд бид мөнгөний тооны онол, мөнгөний эрэлтийн онолуудтай танилцана. Улмаар, бодит бараа бүтээгдэхүүний зах зээл болон мөнгөний захын хоорондын уялдааг авч үзнэ. Тухайлбал, IS муруй байгуулан мөнгөний захын тэнцвэрийн загвартай хослуулан эдийн засгийн нийт эрэлтийг байгуулна. Энэ нь мөнгөний бодлогоор дамжуулан нийт эрэлтэд зохицуулалт хийх боломжийг харуулах ба бид энэхүү загвараа ашиглан мөнгөний бодлогын нийт эрэлтэд үзүүлэх нөлөөлөлтэй танилцана. Улмаар, нийт эрэлтийн загвараа нийт нийлүүлэлттэй авч үзэн эдийн засгийн макро тэнцвэрийн загварыг байгуулах ба энэхүү тэнцвэрийн загвараа ашиглан мөнгөний бодлогын нийт эдийн засагт үзүүлэх нөлөөллийг судална. Хичээлийн гурав дах хэсэгт бид мөнгөний бодлогод хүлээлтийн гүйцэтгэх үүргийн талаар авч үзэх ба мөнгөний бодлогын нөлөөллийн бусад сувгуудтай танилцана. Тухайлбал, хичээлийн хоёр дах хэсэгт үзсэн мөнгөний бодлогын хүүгээр дамжин нөлөөлөх сувгаас гадна зээлийн болон балансын нөлөөллийн сувгуудыг үзнэ.
Эдийн засгийн мөнгөний зах, мөнгөний бодлогын нийтлэг суурь онолыг танилцуулах, улмаар нийт элийн засагт мөнгө, мөнгөний бодлогын гүйцэтгэх үүргийг гүнзгийрүүлэн судлах зорилготой.
Зүүн Азийн гайхамшгийг хэрхэн бүтээсэн тухай; Эдийн засгийн өсөлт ба тэгш байдал, эдийн засгийн өөрчлөлт; Төрийн бодлого ба эдийн засгийн өсөлт; Макро эдийн засгийн тогтвортой байдал ба экспортын өсөлт; Институци ба тэгш байдал; Хурдтай хуримтлуулах стратеги; Нөөцийн үр ашигтай ашиглалт; Өөрчлөгдөж буй ертөнц дэх прагматизм ба төрийн бодлого
Дэлхийн 2-р дайны дараа Зүүн Азийн олон орны эдийн засаг хурдацтай, тэгш өсөлтөд хүрсэн хэдий ч төрийн бодлогын хүрээнд засгийн газар, хувийн хэвшил, зах зээлийн хоорондын харилцааны талаар цогц асуудлууд гарч ирсэн. Зүүн азийн хурдацтай хөгжиж буй орнууд нь бусад хөгжиж буй эдийн засгуудын адил бодлогын олон хэрэгслийг ашиглаж байсан ч илүү их амжилтанд хүрсэн. Эдгээр бодлогууд нь тэдний хурдацтай өсөлтөд хэрхэн нөлөөлж байгааг ойлгох нь энэхүү хичээлийн гол зорилго юм.
