Бидний тухай
Багш ажилтан
Дэлхийн уур амьсгалын өөрчлөлт нь байгалийн бүх бүрэлдэхүүн хэсэг төдийгүй нийгэм-эдийн засаг, ядуурал, эрүүл мэнд, хоол хүнсний аюулгүй байдал, түүгээр ч үл барам уламжлалт соёл, зан заншилд нөлөөлөх боллоо. Дэлхийн хэмжээгээр агаар мандлын гаралтай гамшгийн болон экстремаль үзэгдэл (далайн хар салхи, үер, догшин хуй салхи, хүчтэй аадар бороо, ган, зуд зэрэг)-ийн давтамж нэмэгдэж, далайн усны төвшин нэмэгдэх, байгалийн экосистем, хөдөө аж ахуйн ургамал бэлчээр, ой, байгалийн бүс бүслүүр, амьтан ургамлын олон янз байдал, амьдрах чадвар, тархалт, янз бүрийн өвчин дамжуулагчдын тархалт зэрэгт сөрөг нөлөө үзүүлж байна . Монгол орон нь газарзүйн байршил, экосистем, ард түмний амьдралын хэвшил, эдийн засгийн тогтолцооны хувьд уур амьсгалын өөрчлөлтөд нэн эмзэг юм. Уур амьсгалын хувиралт, өөрчлөлт болон хүний үйл ажиллагааны нөлөөгөөр сүүлийн жилүүдэд Монгол нутагт гол ус дундрах, бэлчээр доройтох, ургамлын зүйлийн олон янз байдал цөөрч, цөлжих үйл явц идэвхжин, зэрлэг ан амьтдын тоо толгой буурч, тэдний тархалтын бүс өөрчлөгдөх, ойн нөөц хомсдох зэргээр байгаль орчин доройтсон. Байгаль орчин доройтохын хирээр мал давжаарч, мал сүргийн ашиг шим буурч, улмаар иргэдийн амьдрал ахуйд сөргөөр нөлөөлж, нийгмийн эрүүл мэнд доройтох зэрэг уур амьсгалын өөрчлөлийн нийгэм эдийн засгийн нэн таагүй үр дагавар улам даамжирч байна. Мөн үүний зэрэгцээ байгалийн гамшгийн давтамж, эрч хүч нэмэгдэж байна. Улс орны тогтвортой хөгжлийг хангахын тулд уур амьсгалын өөрчлөлтийн нөлөөг судлах, сааруулах, тус өөрчлөлтөд дасан зохицох бодлого, арга хэмжээг цаг алдалгүй авч явуулах шаардлагатай болж байна.
2022 оны 9 дүгээр сарын 9-ний өдөр Тавантолгой-Гашуунсухайт чиглэлд Монгол Улсын анхны нэгдүгээр зэрэглэлийн, уулзваргүй, хүнд даацын төмөр зам ашиглалтад орсон. Энэхүү төмөр зам нь Тавантолгой уурхайгаас Гашуунсухайт өртөө хүртэл 233.6 километр үргэлжлэх гол замтай, Тавантолгой, Гашуунсухайт дээрх 2 өртөө, 6 зөрлөгтэй, замын голын даац 25 тонн, царигийн хэмжээ 1520 мм байна. Монгол Улс тус төмөр замаар жилдээ 30-50 сая тонн коксжих болон эрчим хүчний нүүрсийг тээвэрлэн экспортлож, БНХАУ руу экспортлох нүүрсний тээврийн өртөг Тавантолгой уурхайгаас Ганцмод боомт хүртэл 47 ам.доллароос 12 ам.доллар болгож, тонн тутамд 4 дахин бууруулах, 2000 орчим тогтмол ажлын байрыг нэмэгдүүлэх эдийн засгийн үндэслэлээр барьж байна . Өнөөдөр тухайн зам нь Гашуунсухайт өртөөний хилийн гарц хүртэл тавигдсан ба одоо БНХАУ-ын Ганцмод боомттой холбох холболтын төмөр замын техник эдийн засгийн үндэслэл (ТЭЗҮ), Ажлын зургийг БНХАУ-ын төмөр замын 3-р товчооны оролцоотой хийхээр төлөвлөгдөж байна.Үүнтэй уялдан Монгол улсад уг хил холболтын төмөр зам тавигдсанаар Гашуун сухайт өртөөг орон нутгийн зориулалттай хилийн гарц төдий өнөөгийн түвшнээс логистикийн олон зориулалттай олон улсын боомт болгох хөгжлийн ойрын зорилт тавигдаж байна. Гашуунсухайт өртөөнд зөвхөн төмөр замын төдийгүй авто тээврийн, түүний дотор орчин үеийн жолоочгүй тээврийн логистикийн дэд бүтцийг хөгжүүлэх төлөвлөлт хийгдэж байна. Мөн Тавантолгой-Гашуунсухайтын төмөр зам нь холболтын замаар Таван толгой-Зүүнбаян- Сайншандын замтай холбогдон Орос- Монголын хамтарсан Улаанбаатар Төмөр Замын төв сүлжээтэй холбогдох боломжтой болж байгаа нь уг замын бүс нутгийн тээвэр логистикийн ач холбогдлыг ихээхэн нэмэгдүүлж байна. 2022 онд Монгол улсад Гашуун-сухайтад тээвэр логистикийн томоохон нэгдсэн терминал байгуулах төлөвлөлтийн баримт бичиг боловсруулагдсан бөгөөд ингэснээр шинэ төмөр замын сүлжээ нь зөвхөн Тавантолгойн бүлэг ордоос хил руу нүүрс зөөх чиглэлээр бус, мөн БНХАУ-ын хилээр дамжуулан импортын олон зориулалтын барааг Монгол улс руу оруулж ирэх нэг гол гарц болох боломж бүрдэнэ. Ингэснээр Эрээн- Замын үүдийн олон улсын хилийн боомтуудын ачааллыг бууруулан, ирээдүйд ковид-19 шиг давагдашгүй хүчин зүйлийн эрсдлийг бууруулах нөхцлийг бодитой бүрдүүлж чадна.
2022 оны 9 дүгээр сарын 9-ний өдөр Тавантолгой-Гашуунсухайт чиглэлд Монгол Улсын анхны нэгдүгээр зэрэглэлийн, уулзваргүй, хүнд даацын төмөр зам ашиглалтад орсон. Энэхүү төмөр зам нь Тавантолгой уурхайгаас Гашуунсухайт өртөө хүртэл 233.6 километр үргэлжлэх гол замтай, Тавантолгой, Гашуунсухайт дээрх 2 өртөө, 6 зөрлөгтэй, замын голын даац 25 тонн, царигийн хэмжээ 1520 мм байна. Монгол Улс тус төмөр замаар жилдээ 30-50 сая тонн коксжих болон эрчим хүчний нүүрсийг тээвэрлэн экспортлож, БНХАУ руу экспортлох нүүрсний тээврийн өртөг Тавантолгой уурхайгаас Ганцмод боомт хүртэл 47 ам.доллароос 12 ам.доллар болгож, тонн тутамд 4 дахин бууруулах, 2000 орчим тогтмол ажлын байрыг нэмэгдүүлэх эдийн засгийн үндэслэлээр барьж байна . Өнөөдөр тухайн зам нь Гашуунсухайт өртөөний хилийн гарц хүртэл тавигдсан ба одоо БНХАУ-ын Ганцмод боомттой холбох холболтын төмөр замын техник эдийн засгийн үндэслэл (ТЭЗҮ), Ажлын зургийг БНХАУ-ын төмөр замын 3-р товчооны оролцоотой хийхээр төлөвлөгдөж байна.Үүнтэй уялдан Монгол улсад уг хил холболтын төмөр зам тавигдсанаар Гашуун сухайт өртөөг орон нутгийн зориулалттай хилийн гарц төдий өнөөгийн түвшнээс логистикийн олон зориулалттай олон улсын боомт болгох хөгжлийн ойрын зорилт тавигдаж байна. Гашуунсухайт өртөөнд зөвхөн төмөр замын төдийгүй авто тээврийн, түүний дотор орчин үеийн жолоочгүй тээврийн логистикийн дэд бүтцийг хөгжүүлэх төлөвлөлт хийгдэж байна. Мөн Тавантолгой-Гашуунсухайтын төмөр зам нь холболтын замаар Таван толгой-Зүүнбаян- Сайншандын замтай холбогдон Орос- Монголын хамтарсан Улаанбаатар Төмөр Замын төв сүлжээтэй холбогдох боломжтой болж байгаа нь уг замын бүс нутгийн тээвэр логистикийн ач холбогдлыг ихээхэн нэмэгдүүлж байна. 2022 онд Монгол улсад Гашуун-сухайтад тээвэр логистикийн томоохон нэгдсэн терминал байгуулах төлөвлөлтийн баримт бичиг боловсруулагдсан бөгөөд ингэснээр шинэ төмөр замын сүлжээ нь зөвхөн Тавантолгойн бүлэг ордоос хил руу нүүрс зөөх чиглэлээр бус, мөн БНХАУ-ын хилээр дамжуулан импортын олон зориулалтын барааг Монгол улс руу оруулж ирэх нэг гол гарц болох боломж бүрдэнэ. Ингэснээр Эрээн- Замын үүдийн олон улсын хилийн боомтуудын ачааллыг бууруулан, ирээдүйд ковид-19 шиг давагдашгүй хүчин зүйлийн эрсдлийг бууруулах нөхцлийг бодитой бүрдүүлж чадна.
Тусгай зөвшөөрөл эзэмшигч аж ахуйн нэгжүүдийн хувьд алт олборлолтын үйл ажиллагаанд олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн байгаль орчинд ээлтэй орчин үеийн дэвшилтэт технологийг нэвтрүүлэн ашиглах, холбогдох технологийн дарааллыг чанд мөрдөж, нөхөн сэргээлтийн ажлыг цаг тухайд нь чанд мөрдөж хэрэгжүүлэх шаардлагатай байна. Байгалийн баялгаа цаашид хөгжүүлэхэд зүй зохистой ашиглаж, олборлосон талбайгаа байгаль орчинд сөрөг нөлөөгүй болтол нь сайтар нөхөн сэргээдэг өндөр хөгжилтэй орнуудын хариуцлагатай уул уурхайн практикт суралцаж, хэрэгжүүлэх цаг Монголын уул уурхайн компаниудад хэдийнэ иржээ.
БНХАУ-ын засгийн газрын 2012 оноос хойшхи шаргуу хичээл зүтгэлийн үр дүнд хятадын ядуу иргэдийн амьдралын түвшин мэдэгдэхүйц дээшилж, ядуу бүс нутгийн хоцрогдмол байдал өөрчлөгдөж, ядуу иргэдийн боловсрол, эрүүл мэнд, орон сууц, ундны усны нөхцөл сайжирчээ. Тухайлбал БНХАУ нь 832 ядуу хошуу, 128 мянган ядуу тосгоны 98.99 сая хөдөөгийн иргэдийг туйлын ядуурлаас гаргаж, Хятад улс ядуурлын эсрэг өргөн цар хүрээтэй тэмцэл хийж, ялалт байгуулсан гэдгээ зарлаж байна .
Хятадын эдийн засгийн хурдацтай өсөлт нь байгаль орчинтой холбоотой томоохон асуудлыг үүсгэсээр ирсэн. Хүн амын эрүүл мэндэд сөргөөр нөлөөлж буй агаарын бохирдол, гүний болон гол мөрний усны бохирдол, хөрсний бохирдол зэрэг асуудлыг шийдвэрлэхийн тулд хятад улсын хувьд "экологийн соёл иргэншил" -тэй байх шаардлага зүй ёсоор тавигдаж байна. 2014 онд БНХАУ-ын ерөнхий сайд Ли Көчян “бохирдлын эсрэг дайн” зарлаж, агаарын тоосонцорт бохирдлыг бууруулах, томоохон хүчин чадал бүхий ган, хөнгөн цагааны үйлдвэрлэлийг бууруулах, нүүрсний эрчим хүчээс татгалзах, сэргээгдэх эрчим хүч, нөөцийг хөгжүүлэх төлөвлөгөө гаргажээ. Мөн “Байгаль орчныг бохирдуулах тухай хууль”-ийг шинэчилсэнээр бохирдуулагчдад оногдуулах шийтгэлийг нэмэгдүүлж, байгаль орчны талаарх ажлын гүйцэтгэлийг орон нутгийн албан тушаалтнуудын ажил, албан тушаал ахиулах хэмжүүрт тусгаж өгсөнөөр бохирдлын эсрэг бодлогын хэрэгжилтийг улам бэхжүүлсэн байна.
Монгол орон байгалийн унаган төрхөө харьцангүй хэвээр хадгалж үлдсэн дэлхийн цөөн орны нэг боловч хотжилт, үйлдвэржилт зэрэг хүний үйл ажиллагаа болон байгаль, цаг агаарын хувьсал өөрчлөлтөөс шалтгаалан байгаль орчин доройтон бохирдох, байгалийн нөөц баялаг хомсдох улмаар зарим газар нутагт экосистемийн тэнцвэр алдагдаад байна. Дэлхий нийтийн хөгжлийн чиг хандлагад нийцүүлэн өөрийн орны онцлогт тулгуурлан хөгжихдөө байгаль орчинд ээлтэй ногоон хөгжлийг эрхэмлэн экосистемийн тэнцвэрт байдлыг хадгалж, байгаль орчны тогтвортой байдлыг ханган үр өгөөжийг нь өнөө болон ирээдүй хойч үе хүртэх нөхцлийг бүрдүүлэн хүний амьдралын чанарыг сайжруулах нь бидний эрхэм зорилго мөн. Иймд Монгол орны газар нутгийн байгалийн болон экосистемийн үйлчилгээний үнэ цэнэ, нөөц, ачаалал даах чадамж, амьдрал тэтгэх хязгаарын босгыг тогтоож хамгаалах, нөхөн сэргээх, судалгаанд суурилан хөгжлийн төлөвлөлтийг уялдуулж төрийн зохицуулалттайгаар эдийн засгийн эргэлтэд оруулах, байгальд ээлтэй технологи, инновацийн бүтээгдэхүүн, үйлчилгээг нэмэгдүүлж тогтвортой ашиглах нөхцөлийг бүрдүүлэхэд үйл ажиллагаагаа чиглүүлэх шаардлагатай тулгарч байна.
Хураангуй: Аялал жуулчлал нь дэлхийн эдийн засгийн хувьд нилээд жинтэй хувь нэмрийг эзэлдэг салбар юм. Олон улсын болон дотоодын аялал жуучлалын хурдтай өсөлт, богино хугацаанд хол аялах хандлага, эрчим хүч зарцуулсан тээврийг эрхэмлэдэг байдал нь байгалийн баялгийн хэрэглээг өсгөж байна. Тогтвортой аялал жуулчлалыг дэмжих зөв бодлого нь ажлын байрыг бий болгож, орон нутгийн соёл, бүтээгдэхүүнийг хөгжүүлж, ТХЗ-ийн зорилтуудыг хангах боломжуудыг агуулдаг.
