Бидний тухай
Багш ажилтан
Эх нь хэд хэдэн өгүүлбэрүүд утга хэлбэрийн талаар нэгдэж эхийг бүтээдэг. Монгол хэлний эх судлалын хичээлээр эхийн бүрдүүлэгч нэгж цогцолбор, түүний бүтэц, эхийн хэл зүйн болон үгийн сангин холбох хэрэглүүр эхийн мэдээллийн бүтэц эхийн үйлдэгч хийгч эхийн хэю маягууд, эхийн найруулгын төрлүүд, эхийн явдлыг цува эхийн гүн бүтцийн загварууд гэсэн сэдвийг авч үзнэ.
Эхийн тухай мэдлэг эзэмшиж эхийг ойлгон задлах Эх зохиох зохион бичлэг эссе бичиж сурах Монгол хэлний эхийн тухай мэдлэг дадлагыг эзэмшсэнээр оюутан эх хэлэндээ суралцан, сэтгэж сурах ач холбогдолтой.
Энэхүү хичээлээр бид ерөнхий боловсролын сургуулийн суурь ба бүрэн дунд боловсролын түвшинд уран зохиолын хичээлээр суралцагчдын сурч танин мэдэх үйл ажиллагааг судалгааны үндэстэй удирдан зохион байгуулах чадвар эзэмшүүлэх агуулгыг судална. ЕБС-д уран зохиолын хичээлийг судлах стандарт, хөтөлбөр, төлөвлөгөө, сурах бичгийн агуулга арга зүй болон Уран зохиолын боловсролын тулгуур ухагдахуун, концепцийг эзэмших- эзэмшүүлэх арга зүй, Уран зохиолын ээлжит хичээлийн сэдэл үүсгэх ба эх зохиолтой танилцах арга зүй, зохиолыг задлан шинжилж мэдлэг бүтээлгэх арга зүй, суралцагчдын мэдлэг чадварыг бататгах идэвхтэй сургалтын арга зүй, дасгал даалгаврыг боловсруулах арга зүй, уран зохиолын хичээлээр суралцагчдын цогц чадамжийг үнэлэх арга зүй, сургалтын хэрэглэгдэхүүн боловсруулах арга зүй зэрэг мэргэжлийн дидактикт суралцана.
Энэхүү хичээл нь Монгол хэл уран зохиолын багш мэргэжлээр суралцагчдад ерөнхий боловсролын сургуульд Уран зохиолоор багшлах мэдлэг чадварыг эзэмшүүлэх зорилготой бөгөөд суурь ба бүрэн дунд боловсролын сурагчдын танин мэдэх үйлийг мэдлэг бүтээлгэх арга зүйгээр чиглүүлэн хөтлөх арга барилыг эзэмшүүлэхэд хөтөлбөрийн ач холбогдол оршино.
Сургалтын технологи нь сурган хүмүүжүүлэх үйл ажиллагааны үр дүнг хангахад чиглэсэн багш, сурагчдын оролцоог нэмэгдүүлэх онол арга зүйг судалдаг. Хичээлээр Монголын болон гадаад улсын шилдэг сургалтын технологийн талаар мэдээлэл өгч, судлуулан, сургалтын өнөөгийн үйл явцыг сайжруулах арга замыг тодорхойлох, түүнийг хангахад шаардлагатай мэдлэг, чадварыг оюутан эзэмшинэ. Сургалтын технологи, түүний хөгжил, орчин үеийн сургалтын дэвшилтэт арга хэлбэрүүд. Ээлжит болон нэгж хичээлийн хөтөлбөр боловсруулан сурагчдын авъяас чадварыг хөгжүүлэх арга зүй эзэмшинэ. Ерөнхий боловсрол эзэмших эрэлт хэрэгцээг хангах зорилгоор хичээлд бэлтгэх, зохион байгуулах, сургалтын дэвшилтэт арга техникийг хэрэглэх талаар мэдээлэл өгч, өнөөгийн ЕБС-ийн туршлагад дүн шинжилгээ хийнэ.
Сургалтын технологийг судалснаар оюутан сургалтыг ерөнхий боловсролын сургуулийн түвшинд зохион байгуулах онол, аргазүйг эзэмшинэ. Сурагчдын сурах сэдлийг төрүүлэх, идэвхжүүлэх, бүтээлч, бие даасан сэтгэхүйг хөгжүүлэх аргазүйтэй танилцуулна. Ингэснээр мэргэжлийн дидактик судлах, багшлах дадлагад гаргах боломж бүрдэнэ.
Өгүүлбэр нь гишүүдээс, гишүүд нь хэл зүйн үндэс, нөхцөл хоёроос бүтвэл найрах, дан хэл зүйн үндсээс бүтвэл хамжих арга болно. Нэрийн тийн ялгал нь энгийн өгүүлбэр, үйлийн тийн ялгал нь нийлмэл өгүүлбэрийг бүтээнэ. Нэр үйлийн тийн ялгал нь өмнөх гишүүнийг арын үгнээ захируулдаг бол нэр үйлийн хамаатуулах нөхцөл нь уул үгийг өмнөх үгэнд захируулдаг. Хэл зүйн үндэс нь а. жинхэнэ нэр, үйл үг, б. тэмдэг нэр, тооны нэр, авиа дуурайх үг, дүрс дуурайх үг, в. цагийн нэр, орны нэрээр илэрч, өгүүлбэрт цөм ба гол, дэд ба захын дэлгэрүүлэгч гишүүн, гишүүлбэр болж зохих байрнаа орох түгээмэл ёстой боловч хэлэхүүн ба мэдэхүүний хувьд өрөөлийн байрнаа орж хувирдаг. Өгүүлбэрийг “гэ-, хэмээ-“ үйл үгийн өмнө тохиолдох бүтэц ба бүтэц бус гэж ялгахын дээр сул баймжит бүтээвэр, үг, өгүүлбэрээс ялгана.
Энэхүү хичээл нь монгол хэлний өгүүлбэр зүйн холбох ёс, холбоо үг, энгийн ба нийлмэл өгүүлбэрийн тухай уламжлалт ойлголтыг орчин үеийн хэл шинжлэлийн үзэл баримтлалтай холбож, өгүүлбэрийг утга, бүтэц, хувиргал, найруулгын талаас тодорхойлох, өгүүлбэрийг хувиргах, хэрэглээнд зохицуулан тайлбарлах, өгүүлбэрийн найруулгын алдааг засах чадвар, дадал эзэмшүүлэх зорилготой. Тус хичээлийг үзсэнээр, орчин цагийн монгол хэлний өгүүлбэр зүйн талаарх цогц тогтолцоотой мэдлэгтэй болж, өгүүлбэрийг утга, хэлбэрийн талаас задлал хийх арга зүй, дадал эзэмших, дараагийн залгамж хичээлүүдийг судлах суурь болох ач холбогдолтой.
Хичээлийн зорилго ач холбогдол, монгол хэл гарал үүсэл болон хэв шинжийн хувьд дэлхийн бусад хэлнээс ямар ялгаатай болох, монгол хэл, бичгийн онцлог, найруулга зүйн ухааны судлагдахуун, үндсэн ойлголт, нэр томьёоны талаар удиртгал хичээлээр үзнэ. Үндсэн хичээлээр найруулга зүйн шинжлэх ухаан хэлний бусад ухаантай холбогдох нь, үгийн сан болон хэлний зүйн найруулга, найруулгын ур маяг, ярианы болон бичгийн хэлний найруулгын ялгаа, орчуулгын хэлний найруулга, зөв бичих зүй болон зөв дуудах зүй найруулгад холбогдох, найруулгын төрөл зүйл болох эрдэм шинжилгээний найруулга, уран зохиолын найруулга, албан бичгийн найруулгын талаар онолын мэдлэг өгнө. Найруулга зүйн онолын мэдлэгт тулгуурлан эх хэлээрээ зохистой зөв ярих, бичих дасгал хийнэ.
Монгол хэлний найруулга зүйн онолын мэдлэгийг өдөр тутмынхаа амьдралд хэрэглэж сурах, санаа бодлыг оновчтой зөв илэрхийлж, бичиж найруулж сургахад энэхүү хичээлийн зорилго, ач холбогдол оршино.
Тус хичээл нь монгол бичгийг сурах, сургах уламжлалт болоод орчин үеийн арга барилд тулгуурлан, монгол бичгээ хэл шинжлэлийн үндэслэлтэйгээр ерөнхий боловсролын сургуулийн “Цөм хөтөлбөр”-т тусгагдсан 6-12-р ангид үзэх Үндэсний бичиг хичээлийн сурах бичигт орсон үсгийн тиг зурлагаас эхлэн зөв бичих дүрэм, монгол бичгээр буй эхийг задлан заах агуулгыг хамарна.
Энэхүү хичээл нь Монгол Улсын ойрын ирээдүйн бодлогод нийцүүлэн, ерөнхий боловсролын сургуулиас эхлээд бүх шатны сургалтын байгууллагын сурагч, суралцагчдад монгол бичгийн ерөнхий мэдлэгийг заан сургах; монгол бичгээр унших, бичих хялбар аргыг эзэмшүүлэх; монгол бичгийг кирилл бичигтэй харьцуулан тайлбарлах; монгол бичгийн онцлогийг гүнзгийрүүлэн судлах үндсийг тавих; орчин цагийн монгол хэлээ, монгол бичгийн хэлтэй холбон ухаарч, эх хэлнийхээ зүй тогтлыг хэл шинжлэл, түүхэн хөгжил, үгийн сан, утгазүйн талаас сонирхолтой заах; монгол бичиг өнгөрсөн, одоо, ирээдүйн монголчуудын оюуны соёлын өв болохыг өөрөө ухаарахын зэрэгцээ өрөөл бусдад ухааруулан, монгол бичгээ сурч мэдэх хүсэл тэмүүлэлтэй болгон заах мэдлэг, чадвар, дадал олгох зорилготой.
