Бидний тухай
Багш ажилтан
Энд сүүлийн 30 гаруй жилийн судалгааны өгүүллийг эх бичвэр, зан үйл, аман зохиол, үгсийн сан зэрэг чиглэлээр анилан авч үзэв ангилан
Culture is one of the fundamental elements of human existence. Within the framework of our project, we focus on intangible cultural heritage, emphasizing its transmission through traditional lifestyles and rituals, while also addressing some of the pressing challenges it faces. As part of our field research, we conducted an ethnographic study in Ömnögol bag, Buyant soum, Bayan-Ölgii aimag, documenting and collecting aspects of intangible cultural heritage. Our research explores the epic storytelling tradition and song heritage of the Uriankhai ethnic group of Western Mongolia, particularly how these traditions are fading and at risk of being forgotten. We visited Bököön Bold, a hereditary epic storyteller (tuulch) from the Erkhet lineage, one of the few remaining skilled performers and cultural bearers. During our fieldwork, we recorded and documented his unique oral tradition and performance style, preserving several important pieces of Uriankhai heritage. The collected materials include: 1. A 53-minute recording of the “Altai Magtaal” (Praise of Altai Mountains) performed in the tuulch's distinctive style. 2. A 92-minute full recording of the heroic epic “Zee Khuu, the Neighboring Hero with a Horse.” 3. A summary of the epic “Khökh/kök/ Morinii Setriin Tuul” (The Legend of the Blue Horse’s Bridle). 4. A 180-minute recording of the “Bayan Tsagaan Övgön Tuul” (The Epic of the White Elder). 5. Documentation of Uriankhai livestock branding rituals. 6. Recordings of 17 traditional Uriankhai folk songs. Some of these recordings have been transcribed with attention to modern regional dialectal characteristics and are now introduced into academic discourse for further study.
In this paper, the author focused on Jangar’s 12 publications which were published in Mongolia. The most frequently published are the Halimag Jangar songs, and the Jangar songs found in Mongolian territory have been published twice. In the last 10 years, S. Battulga, J. Deleg, and Na. Sukhbaatar have published more than 50 songs of Xinjiang Jangar.Additional , Mongolian Jangar written by Galsan.T, Suriya.D and Damdinsuren.Ts to these songs were composed and enriched based on real Jangar songs.
Хээрийн судалгаагаар Баян-Өлгий аймагт ажиллахдаа Б.Болдоос тэмдэглэн авсан үлгэр, хууч, тууль ардын дууны тухай өгүүлсэн болно
Монгол улсад хэвлэгдсэн Жангар туулийн хувтлбар бүлгүүдийн тухай авч үзлээ
: Энэ өгүүлэлд Б. Дамиранжавын эрхлэн тест харгуулал үгсийн тайлбарыг үйлдсэн “Халимаг Жангар”-ын эх материалд тулгуурлан тууль дахь хүчнийг илэрхийлэх үзлийг тайлбарлав. Ялан дийлдэх эгзэгтэй үед уриа дуудлагаа дуудсанаар тулгарсан саад бэрхшээлийг даван туулж байгаа гэсэн итгэл үнэмшил нь балар эртний хамтын төсөөллийн пралогик сэтгэлгээний ул мөр бол Алдар Жангарын ариун цагаан мирд, нутгийн заяа сахиусанд даатган залбирснаар ялан дийлэх хүчийг олно гэсэн итгэл үнэмшил нь
Энэ өгүүлэлд ХОвд их сургуулийн хэл зохиолын тэнхимийн багш оюутнуудын хээрийн судалгааны \тайлан\материалаас тод үсгийн судар номыг хадгалж байгаа хүмүүсийн тухай мэдээ зангийг тодруулж авч үзлээ. Баян Өлгий аймгийн Цэнгэл сумын урианхай Б.Гөлгөө, Увс аймгийн Өлгий сумын дөрвөд Ч. Дорж, Увс аймгийн Тэс сумын Ө.Лхамсүрэн нарт хадгалагдаж байгаа тод судруудыг нэрлэн дурдсан байна. Мөн энд Зая бандидтай холбоотой нэгэн домгийн тухай өгүүлжээ. Баруун монголд түгэн дэлгэрсэн тод үсгийн дурсгалуудыг бүртгэн, өв тээгчдийг илрүүлж, ном судрын зургийг авч цахим сан бүрдүүлэн хадгалж хамгаалахад гадаад дотоодын эрдэмтэн судлаачдын хамтын ажиллагааг сайжруулан, хамтарсан төсөл хөтөлбөрийг дэвшүүлэн хэрэгжүүлэх шаардлагатай байна.
Түлхүүр үг: нутаг, оруул нутаг, тамгалах, хамтын төсөөлөл Abstact: According to the collective imagination of the ancient people, in the "Zhangar" epic, the endowment is considered as a measure of a person's value. The yellow flag of the Bumba country, the chanting of the Zhangar slogan, and the mird amulet represent power and explain the idea that the people, not the territory of the conquered country, are the more important force. According to L. Lévy-Bruhl's theory, in the epic "Jhangar", the ancient people felt the pattern of intuitive thinking, which was experienced by the laws of causality and relationship of any action in the collective imagination of prehistoric thinking, in the epic "Jhangar", when they wished for a stable and peaceful life, they did not greedily aspire to booty and land, but did not have enemies to invade. It is considered as the highest happiness, that it reflects the characteristic of the mentality of taking taxes and feasting peacefully from the people of the region.
The writer, Injannashi regarded the teachings of Buddhism and the theory of Confucianism with the same admiration, not to discriminate the one from or against the another. Also he believed that the reasons or grounds of everything around us such as the existence of universe, the movement of cosmos, the achievement of Nirvana and the life of human and so on, occurred under the close correlation of the Father Heaven and the Mother Earth, that is to say, the basic concept of the yin and yang principle. So he was accounted for a pluralist. Also, as the writer's worldview, lifestyle, culture, education and morality were reflected upon his novel “Khokh sudar”, particularly its composition, roles and descriptions, we can see the tradition of plural thinking from this novel.
2. “Жангар” хийгээд түүний баатрууд ариун цагаан сахиус хүзүүндээ зүүснээр дайсан этгээдээс хамгаалах далдын хүчийг олох төдийгүй аюулт дайсантай тулахаар одохдоо ч эзэн богд Жангарын ариун цагаан миртэд мөргөн баруун өвдгөөс нь адис авснаар хүчийг олж байна гэсэн итгэл үнэмшил байна. Өөрөөр хэлбэл, туулийн баатрын сүр хүчин зөвхөн биеийн бяр тэнхээнээс гадна ариун цагаан мирт, хүүхэн цагаан мирт, туг хиурт оршин, уриа дуудлагаар хөглөгдөн бадарч, хүн хүчээр сэлбэгдэн зузаарч, хишиг буянаар илүүрхэн ялан дийлэхийн хүчийг олдог гэсэн үзэл баримтлал “Жангар” туульд илэрч байна
The epic songs sung by the glorious man of the Oirad people, M. Parchin, is not only a wonderful work of the Mongolian verbal art treasury, but also an important historical and ethnographic evidence that preserved the language, dialect, culture, and thought patterns of the ancient nomadic Mongols. Mongolist Burdukov, A.V., who was engaged in trade in Mongolia, met M. Parchin in 1896 and had the typist Majar to subscribe down his epics "Bum-Erdene" and "Dani Khurel" which were sent to Mongolist Kotvich, V. L. Then the west was in awe of the Mongolian glorious educated epic singer and the young scholar Vladimirtsov, V. Ya., was sent from St. Petersburg to meet Parchin, a peasant living by the river Khangiltsa in 1911 and 1913 which made it available for us to study about Parchin's epics. The foundation of Parchin studies was laid and the herder of the Khangiltsag River became known to the world by B. Ya. Vladimirtsov recording down a large number of myths, songs, and dialect materials in epics such as "Ergel Turgel", "Cold blue iron rust of air", "Jangar", and writing a detailed introduction of the research in his book "Heroic Epics of Mongolian Oirad". In addition, along with Parchin's autobiography, he translated and published his epics such as "Bum Erdene", "Dan Khurel", "Cold blue iron rust of air", "Shar bodon" in Russian.
Meanings of three expressions that commonly happen in the Oirat folklore were studied in this article. The expression “ariun tarialandā garǎxʌ”in the sutras the word “dagshin” is translated into mongolian “аriun tarialan” which is ‘pure’. The meaning of ‘to die’ is expressed by this word. Word “tšīlxē,” in the expression “gar ni tšiŋga, ganzǎgʌ ni tšīlxē” comes from the other expression “ganzagaas böx uyax” and expresses the idea of collecting and returning from the war with wealth.
Хураангуй: Жангар тууль бол эрт үеийн монголчуудын үүх түүх, шүтлэг бишрэл, үнэт зүйлсийг хадгалан ирсэн хэл соёлын хосгүй нандин өв билээ. Аливаа ард түмний аман зохиол, хэл нь соёлыг мэдээлэх, угсаатан үндэстнүүдийн соёлын адил ба ялгаатай байдлыг илэрхийлэх хэмжүүр болно. Жангар туульд дайчин баатар эрс хүч чадал, цэц мэргэ, эрдэм ухаанаараа өрсөлдөн биесээ ялан дийлэхээс гадна хишиг буянаараа илүү төрсний учир ялан дийлэх нь бий. Монголчуудын дунд хүнийг үнэлэхдээ тэнгэрээс заяасан хишиг буянаар нь шинжин үзэж, хүнийг үнэлж байсан үнэлэм- жийн нэгэн хэлбэр оршин байсныг Жангар туулийн жишээн дээр тодруулан үзлээ. Хүчтэй хүсэл эрмэлзэлтэй хүмүүс л ялах боломжтой. Эцсийн эцэст тэд зорилгодоо хүрэхийн тулд зөрүүд байдаг, саад бэрхшээл, эргэлзээгээр тэднийг эвдэж чадахгүй. Тэд хүчтэй зан чанар, ялах хүсэл эрмэлзэл, өөртөө итгэлтэй байдаг.
.Яндагши, Ариун билигт хаан гэж нэрлэгдэж байсан гэх аман мэдээг хөөж үзэхүл нь Хөхийн сангийн гуравдугаар хувилбарт дурдагдсан ཡང་དག་ཤེས་ буюу тийн мэдэхүй, ариун билиг гэсэн үгээс улбаатай хүндэтгэн өргөмжилсөн цол чимэг байна.Түүхэн газрын зураг, ардын домог, тод үсгийн судар зэрэгт тэмдэглэснээс үзэхэд энэхүү хайрхан маань Хөхий гэсэн ерөнхий нэртэй бөгөөд ард түмэн сүслэн бишрэхдээ Өндөр Хөхий хэмээн дуудаж, бичгийн хүмүүс бахдан магтахдаа Алтан Хөхий хэмээн бичсээр энэ нэрээр хэвшин тогтож байна. 2.Аман мэдээгээр Хөхийн овоог нутаг гарч байхад буюу зуны эхэн сард багтаан лусын буулттай өдөр тахиж байсан байна. Овооны өмнөх индэрт гал түлэн арц сангаа уугиулаад овооны дөрвөн талаас гурав гурав мөргөөд, сэтэртэй морьдоо ариулан сэтэр сэргээгээд, шинээр сэтэрлэх морьдоо ариулан Хөхийн сан болон бусад санг лам нар уншин, цацал зулгаа өргөн цацлын үгээ хэлж, овоогоо гурав тойроод, төрийн сүлдэндээ залбиран мөргөөд, “Газрын холоос гүйсэн алтан шархал морь” эсвэл “Эдийн эх бүрэн тэнгэр” Зуны дэлгэр дуунуудаа дуулаад, буухдаа “соржэйлаа, соржэйлаа” гэж дуудан буудаг байжээ.
энэ өгүүлөлд өүрийн зан төрхийг нээх, зөрчлийг хурцатгах, дүрийн зан төрх илрэх орчныг тодруулахын тулд хэрхэн өнгө гэрлээр бэлгэдэн дүрсэлснийг тайлан тайлбарлав
