Бидний тухай
Багш ажилтан
Улсын секторын үйл ажиллагаа түүний онцлог болон нягтлан бодох бүртгэл хөтлөлтийн бизнесийн байгууллагаас ялгарах онцлог, улсын секторын байгууллагын үйл ажиллагаа, хөрөнгө, эх үүсвэрт гарсан өөрчлөлтүүдийг улсын секторын нягтлан бодох бүртгэлийн олон улсын стандартын дагуу нягтлан бодох бүртгэлд тусгах, тайлагнах арга зүйг судлана. Мөн тухайн салбарын нягтлан бодох бүртгэлд хамаарах хууль эрх зүй, заавар журмуудын талаар судална.
Улсын секторын нягтлан бодох бүртгэл түүнд тавих хяналтын талаарх ойлголт, УСНББОУС-ын дагуу санхүүгийн тайланг бэлтгэх, хууль эрх зүйн орчны талаарх ойлголт, бүртгэл хөтлөлтөд тавих хяналттай холбоотой онол, практикийн цэгцтэй мэдлэг эзэмшүүлэхэд оршино.
Удирдлагын бүртгэл хичээл нь 1-рт ерөнхий ойлголт, 2-рт удирдлагын төлөвлөлт ба хяналт, 3-рт удирдлагын шийдвэр гаргалт гэсэн үндсэн хэсгээс бүрдэнэ. Эхний хэсэгт удирдлагын бүртгэлийн тухай ойлголт, дотоод тайлагналын зорилгоорх зардлын ангилал, зардлын төлөв хамаарлын шинжилгээ гэсэн сэдвүүд хамаарагдана. Хоёрдугаар хэсэгт удирдлагын төлөвлөлт хяналтын зорилгоор дотоод тайлагналыг хэрхэн хийх тухай, тухайлбал, хувьсах зардлаар өртөг тооцох систем, стандарт өртгийн систем зэрэг сэдэв хамаарагдана. Тэрчлэн, зардал-үйлдвэрлэл-ашгийн хамаарлын шинжилгээ, мастер төсөв боловсруулалт, уян хатан төсөвлөлт зэрэг төлөвлөлтийн зорилгоорх, хариуцлагын бүртгэл тайлагнал, баланслагдсан үнэлгээний хуудас, төвлөрсөн бус хяналт зэрэг хяналтын зорилгоорх сэдэв багтана. Гуравдугаар хэсэгт удирдлагын шийдвэр гаргалтанд шаардлагатай мэдээллийг хэрхэн боловсруулах талаар судлах бөгөөд богино ба урт хугацааны шийдвэр гаргалт гэсэн хэсгээс бүрдэнэ.
• Удирдлагын бүртгэлийн үндсэн ойлголт, байгууллагын дотоод мэдээлэл хэрэглэгчдэд эдийн засгийн оновчтой шийдвэр гаргахад нь шаардлагатай бүртгэлийн мэдээллийг боловсруулах болон тайлагнахтай холбоотой аргазүйг энэхүү хичээлээр судална.
Аудитын агуулга, мөн чанар, үндсэн асуудлууд, төрөл, хэлбэр, удирдлага, зохион байгуулалт, аудитын мэргэжлийн стандартууд,аудитын ажлын үндсэн үе шат, тэдгээрт хийгдэх ажлууд, баталгаажуулалтын ажлын арга, аргачлал, аудитын горимууд, дотоод хяналтын системийн бүтэц, зохион байгуулалт, түүнийг үнэлэх, санхүүгийн тайлангийн аудитыг үйл ажиллагааны мөчлөг болон тодорхой дансдын хувьд хэрхэн гүйцэтгэх арга зүйг судална.
Аудитын үндсэн асуудлуудын агуулга, мөн чанарыг таньж мэдэх, ингэснээр аудитын бусад төрлүүдийг судлахад онолын суурь мэдлэг олж авах, үйлчлүүлэгч байгууллагын нягтлан бодох бүртгэлийн хөтлөлт, тайлагнал, тодруулга үнэн зөв, бодитой илэрхийлэгдсэн болохыг холбогдох нотолгоо олж авах, түүнийг үнэлэх замаар дүгнэлт гаргах онол арга зүйн болон практикийн мэдлэг эзэмшүүлэхэд энэ хичээлийн зорилго оршино.
Санхүүгийн бүртгэл, тайлангийн мэдээллийг уншиж гүйцэтгэлийг үнэлэх болон, төсөв төлөвлөгөө боловсруулах, удирдлагын шийдвэр гаргалтанд ашиглах хэрэгцээ шаардлага. Санхүү эдийн засгийн шинжилгээний агуулга, зорилго, судлах зүйл, төрөл, хэлбэр, шинжилгээнд ашиглагдах арга, аргачлал, шинжилгээний ажлын зохион байгуулалт, арга зүйн ойлголтуудыг судлан эзэмших, улмаар аж ахуйн нэгж байгууллагын санхүү, эдийн засгийн үйл ажиллагаанд тогтсон үзүүлэлтийн системийг ашиглан шинжилгээний тооцооллыг хийх болон үнэлгээ дүгнэлт өгөх арга зүйн үндсийг судлана. Мөн аж ахуйн нэгж байгууллагын санхүү, эдийн засгийн үзүүлэлтүүдийн утга, агуулга, тэдгээрийн хоорондын уялдаа холбоо, харилцан хамаарал, нөлөөлөх хүчин зүйлсийг судалж үнэлгээ дүгнэлт өгөх арга зүйн мэдлэг, зохих дадлага чадварыг эзэмшүүлнэ.
Бизнесийн байгууллагын санхүүгийн бүртгэл, тайлагнал, бусад холбогдох мэдээлэлд тулгуурлан эрхэлж байгаа үйл ажиллагаа, түүний санхүү-эдийн засгийн үр дүнд шинжилгээ хийж, өнөөгийн ба хэтийн төлөв байдалд нь үнэлгээ, дүгнэлт өгөх арга зүй, дадлага, чадварыг эзэмшүүлэхэд оршино.
Худалдаа, Нийтийн хоол, Зочлох үйлчилгээ, Барилга, Тээвэр, Хөдөө аж ахуйн салбаруудын нягтлан бодох бүртгэлийн онцлог, тэдгээрт гарахзардал, өртгийн тооцооны асуудлыг судална. Худалдааны байгууллагын бараа материалын өртөг тооцолт, салбар хоорондын бараа материалын тооцоо, бараа материалын тайлагналын талаар ойлголтууд, нийтийн хоолны салбарын бүтээгдэхүүний өртөг бүрдэлт, үнэ зохиолт, тайлагнал, зочлох үйлчилгээ, аялал жуулчлалын салбарын үнэ зохиолт, өртөг тооцолт, үр ашгийн тооцооллыг хийж сурна.Барилгын салбарын гэрээ, түүнийг үндэслэн орлого хүлээн зөвшөөрөх, барилгын өртөг тооцох арга зүйг үзнэ. Хөдөө аж ахуйн салбарын бүтээгдэхүүнүүдийн өртөг тооцолт, биологийн хөрөнгийн бодит үнэ цэнийг тооцох арга зүйг судална.
Худалдаа, нийтийн хоол, зочлох үйлчилгээ, барилга, тээвэр, хөдөө аж ахуйн салбарзэрэг нягтлан бодох бүртгэл, тайлагнал нь зарим талаараа ялгаатай байдаг бизнесийн байгууллагуудыннягтлан бодох бүртгэл, санхүүгийн тайлагналын онцлогийг судлах зорилготой. Мөн эдгээр салбарууд дахь нягтлан бодох бүртгэлийн анхан шатны баримтад тавигдах шаардлага, үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүний өртөг тооцолтод анхаарах зүйлс, салбар тус бүрийн санхүүгийн тайлангбэлтгэх зарчмыг таньж мэдэх ба өртөг, зардлын мэдээлэл, санхүүгийн мэдээллүүд дээр үндэслэн удирдлагын оновчтой шийдвэр гаргах мэдлэгийг эзэмшүүлэх зорилготой.
Энэ хичээл нь НББ-ийн үндэс, Санхүүгийн бүртгэл Iхичээлийн залгамж болж үйлдвэрлэл үйлчилгээ явуулахад гарах зардлыг ангилан зүйл анги тус бүрээр нь хуримтлуулан бүртгэж, түгээмэл хэрэглэгддэг аргуудаар өртөг тооцох арга зүйг судлахаас гадна өртөг зардлын мэдээллээр удирдлагыг хангах талаарх мэдлэг боловсрол олгох асуудлыг авч үзнэ. Энд Материалын зардлын бүртгэл ба хяналт, Хөдөлмөрийн зардлын бүртгэл, хяналт, Үйлдвэрлэлийн нэмэгдэл зардлын бүртгэл, хуваарилалт, үйлчилгээний нэгжийн зардлын бүртгэл, хуваарилалт, Ажлын захиалгаар өртөг тооцох арга, Үйлдвэрлэлийн үе шатаар өртөг тооцох дундаж өртгийн арга, Үйлдвэрлэлийн үе шатаар өртөг тооцох түрүүлж ирснийг эхэлж зарлагадах арга, Хамсарсан ба дайвар бүтээгдэхүүний өртөг тооцох аргууд, Стандарт өртгийн системзэрэг сэдвүүдийг тус тус судална.
Зардлын бүртгэл хичээлийн зорилго нь бизнесийн удирдлагын бакалаврын сургалтын төлөвлөгөөний минимумыг хангаж оюутнуудад санхүүгийн бүртгэл хөтлөхөд болон удирдлагын шийдвэр гаргахад шаардлагатай өртөг зардлын талаарх мэдээллийг цуглуулах, боловсруулах нягтлан бодох бүртгэл хөтлөх, тайлан гаргаж холбогдох талуудад хэрэгцээт мэдээллийг хүргэх мэдлэг, чадвар, дадлыг эзэмшүүлэх явдал юм.
“Ахисан түвшний нягтлан бодох бүртгэл” хичээлээр бизнесийн нэгдлийн мөн чанар, бүртгэлийн арга, компанийг эзэмшсэн өдрөөр болон нэгдсэний дараагийн тайлант үеүдэд санхүүгийн нэгтгэсэн тайлан бэлтгэх арга зүй, толгой ба охин компани хоорондын ажил гүйлгээний бүртгэл, тайлгнал, орлогын татварын бүртгэл болон мөнгөн гүйлгээний нэгтгэсэн тайланг бэлтгэх арга зүйг авч үзнэ.Мөннөхөрлөлийн бүртгэл, тайлагнал, төв компани ба салбарын нягтлан бодох бүртгэл хөтлөлт, төв компани болон салбарын санхүүгийн тайланг нэгтгэж гаргах арга зүй,гадаад валютаарх ажил гүйлгээний ханшийн зөрүүг тооцож бүртгэх арга, гадаад үйл ажиллагааны санхүүгийн тайлангийн хөрвүүлэлт, хамтын тохиролцоот хэлэлцээр дэх оролцогч талын хувь оролцоог бүртгэх арга, бизнесийн сегментийн тайлагналын арга зүйг тус тус судална.
Зах зээлийн эрэлтэд нийцсэн бүртгэлийн мэргэжилтэн бэлтгэх эрхэм зорилгыг хангахын тулд компаниас бусад хэлбэрээр зохион байгуулагдсан аж ахуйн нэгжийн нягтлан бодох бүртгэл, санхүүгийн тайлагналын болон нэгдсэн аж ахуйн нэгжүүд (толгой болон охин компанийг багтаасан бизнесийн нэгдэл, салбарууд бүхий компани, үндэстэн дамнасан корпораци)-ийн санхүүгийн нэгтгэсэн тайлагналын арга зүйг эзэмшүүлэх зорилготой.
