Бидний тухай
Багш ажилтан
Хүний хэлний тухай шинжлэх ухаан салбар дундын шинжлэх ухаан болох нь; хүний хэлний мөн чанар: биологи, нийгэм, сэтгэхүй, тэмдгийн шинж; хэлний үүсэл хүний үүсэлтэй холбогдох нь; оюунлаг тархи: мэдээлэл хүлээж авах, ой тогтоолт, анхаарал, хэл ашиглах; хэл, сэтгэхүй, танин мэдэх үйлийн холбоо хамаарал; хэл, хэлэхүй ба тархины үйл ажиллагаа; хүүхдийн хэл; ухамсар: хүн, амьтан, хиймэл оюун мэдээлэл боловсруулах тогтолцоо болох нь; биеийн хэл; хэл ба орчин; хэл ба соёл, сэтгэлгээ; хэл ба харилцаа
Дэлхий нийтэд хийж буй судалгаагаар танихуйн нейросайнсын салбар шинжлэх ухааны тэргүүлэх салбар болсон. Шинжлэх ухааны хөгжлийн өнөөгийн шатанд хэл шинжлэл салбар дундын шинжтэй, танихуйн ухааны хүн төвтэй нэг гол салбар болсон билээ. Энэ хичээл шинжлэх ухааны орчин үеийн нэн шинэ танихуйн нейросайнсын (cognitive neuroscience) байгаль, нийгэм, хүмүүнлэгийн ухааны олон салбар нэгдэн, тархи судлалд суурилан хүн өөрөө өөрийгөө танин мэдэх хандлагаар оюутанд насан туршид үргэлжилдэг танин мэдэх үйл, амьдралаа хэрхэн яаж удирдах, хэрхэн өөрийн хүссэн шиг болох тухай мэдлэг олгоно. Танин мэдэх үйл болоход тархинд биологийн ямар үзэгдэл, үйл болдог, энэ танин мэдэх үйл тархины бүтцэд хэрхэн нөлөөлдөг, нөгөө талаас мэдрэлийн тогтолцоо танин мэдэх үйлийг хэрхэн удирддаг, хэл болон сэтгэл зүйн аливаа үзэгдэл тархитай ямар холбоотой, биднийг хэрхэн өөрчилдөг, бид өөрийгөө хэрхэн бүтээдэг зэрэг хүнд шууд хамаарах олон асуултанд тархи судлалд суурилан хариулж болно. “Шинэ” шинжлэх ухаан нейросайнсын ололт амжилтад суурилан "Бид (би) хэн бэ?", "Бид (би) яагаад ийм юм бэ?", "Бид (би) ямар байхыг хүсч байна?", "Бид (би) яаж хүссэн шигээ болох вэ?" гэх асуултын хариуг олж болно. Суралцах, ажиллах салбараас үл хамааран оюутанд хүн хэрхэн яаж хэлтэй, ухамсартай байдаг, биднийг хүн болгож байдаг тархи хэрхэн ажилладаг, танин мэдэх болоод сэтгэн бодох үйл хэрхэн яаж болдог, бидний амьдардаг бодит ертөнц, орчин хэрхэн яаж хэлтэй холбогддог, ухамсарт хэрхэн шингэдэг тухай мэдлэг олгох тул энэ хичээл хүн байхын утга учраа шинжлэх ухаанд суурилан мэдэж авах, өөрөө өөрийгөө таньж мэдэх, хөгжүүлэх мэдлэг, чадвартай болж, цаашид энэ мэдлэг, чадвараа дадал болгон насан туршид сурах, танин мэдэх, өөрийгөө хөгжүүлэхэд амьдралдаа удирдамж болгон хэрэгжүүлснээр амжилттай суралцах, ажиллах, амьдрах, зөв сайн хүн болоход туслах хүний хөгжлийн тухай хичээл юм. Өнөөгийн монголчуудын хувьд ч энэ асуудал хэлний хүн бүтээх үүргийг чухалчилж нейросайнс шинэ шинжлэх ухааны хандлагаар зөв монгол хүнээ хэрхэн бүтээх тухай онолын суурь мэдлэг олгоно.
Олон улсын харилцааны чиглэлээр, гадаад бодлого дипломат ажиллагаатай холбогдол бүхий дипломат баримт бичгүүд, ном зохиол эх сурвалжууд дээр ажиллаж, дэлхийн улс төр буюу ОУХ-ны түгээмэл болон тулгамдсан асуудлуудын талаарх шинэ тутам бичвэрүүдийг унших, ойлгох, аман болон бичгийн хэлбэрээр орчуулах чадварыг хөгжүүлэх, орчуулгын арга барил, онол дадлыг эзэмшүүлнэ. ОУХ-ны талаарх аливаа бичвэр, дипломат баримт бичиг зэргийг англиас монгол, монголоос англи хэл рүү орчуулах, орчуулснаа хянан засварлах, зөв орчуулах арга барилыг эзэмших, уншиж ойлгож орчуулж сурах, баримт бичиг боловсруулах, хөтлөх арга барилд суралцах, багаар болон бие даан ажиллах чадварыг эзэмшиж, цаашдаа ОУХ-ны мэргэжлийн чиглэлээр аман болон бичгийн орчуулга хийх арга барилыг эзэмших, мөн орчуулж буй материалуудаар дамжуулан мэргэжлийн хичээл дээр үзсэнээ бататгана.
Дэлхийн улс төр буюу олон улсын харилцааны түгээмэл болон тулгамдсан асуудлуудын талаар бичигдсэн эх зохиол, эх сурвалж, дипломат баримт бичгийг унших, ойлгох, англи хэлнээс монгол хэл рүү, монголоос англи хэл рүү орчуулах, гол санааг нь аман болон бичгээр оновчтой илэрхийлэх чадварыг эзэмшүүлнэ. Баримт материал, эх сурвалжид үндэслэн сонгосон /өгөгдсөн/ бичвэрийг зөв орчуулах чадвар дадлыг эзэмшүүлэх, үүний тулд дипломат баримт бичгийн агуулга, хэл найруулга, бичлэгийн онцлог, нарийн ялгааг мэдэх, өөрийн болон бусдын бичвэрт дүн шинжилгээ хийх, хянан засварлах, зөв орчуулах, ойлгосноо аман болон бичгийн хэлбэрээр зөв илэрхийлж сургах нь тус хичээлийн гол зорилго юм. ОУХ-ны мэргэжлийн чиглэлээр аман болон бичгийн орчуулга хийх арга барилыг эзэмших, мөн орчуулж буй материалуудаар дамжуулан мэргэжлийн хичээл дээр үзсэнээ бататгах ач холбогдолтой. Орчуулга нь их дадлага туршлага шаарддаг ажил тул тэвчээртэй агаад тууштай зан чанарыг төлөвшүүлдэг. Түүнчлэн, зөвхөн гадаад хэлийг сайтар сурах нь хангалттай бус болохыг ойлгож, эх хэлний мэдлэгийг, төрөлх хэлээрээ аливааг зөв, уран яруу илэрхийлж сурахын ач холбогдлыг үнэлж сурна.
Олон улсын харилцааны чиглэлээр, өөрөөр хэлбэл, гадаад бодлого дипломат ажиллагаатай холбогдол бүхий дипломат дипломат баримт бичгүүд, ном зохиол эх сурвалж ашиглан дэлхийн улс төр буюу ОУХ-ны үндсэн ойлголтууд, онолууд болон тулгамдсан асуудлын талаарх шинэ тутам бичвэрүүдийг унших, ойлгох, аман болон бичгийн хэлбэрээр орчуулах чадварыг хөгжүүлэх, орчуулгын арга барил, онол дадлыг эзэмшүүлнэ. Үүний тулд дараах чадваруудыг хөгжүүлэхэд голлон анхаарна.
Олон улсын харилцааны салбарт ажиллах мэргэжилтний эзэмшсэн байвал зохих чухал мэдлэг чадварын нэг нь орчуулах чадвар юм. Дэлхийн олон улс орнуудтай хамтын ажиллагаа өрнүүлэх салбарт ажиллах мэргэжилтэн харилцааны гол хэрэглүүр болох англи болон бусад түгээмэл хэлээр унших, ярих, сонсох, бичих чадварууд эзэмшсэн байхын зэрэгцээ тухайн хэлнээ эх хэлнээс, эх хэлнээс тухайн гадаад хэлнээ мэргэжлийн чиглэлийн холбогдох бичвэр, албан бичиг баримтыг хэлзүй, найруулга зүйн хэм хэмжээг баритлан зөв, оновчтой орчуулах мэдлэг чадвар дадал эзэмшүүлэхэд хичээлийн зорилго оршино.
Олон улсын харилцаа, гадаад бодлого, дипломат ажиллагаатай холбоотой эх бичвэр, дэлхийн улс төр буюу ОУХ-ны түгээмэл болон тулгамдсан асуудлуудын талаарх цаг үеийн бичвэрүүдийг унших, ойлгох, бичгийн орчуулгын чадварыг хөгжүүлэх, орчуулгын арга барил, онол дадлыг эзэмшүүлнэ. ОУХ-ны талаарх аливаа бичвэрийг англиас монгол, монголоос англи хэл рүү орчуулах арга барилыг эзэмших, уншиж ойлгож орчуулж сурах, багаар болон бие даан ажиллах чадварыг төлөвшүүлнэ.
Олон улсын харилцааны салбарт ажиллах мэргэжилтний эзэмшсэн байвал зохих чухал мэдлэг чадварын нэг нь орчуулах чадвар юм. Дэлхийн олон улс оронтой хамтын ажиллагаа өрнүүлэх салбарт ажиллах мэргэжилтний харилцааны гол хэрэглүүр болох англи болон бусад түгээмэл хэлээр унших, ярих, сонсох, бичих чадварууд эзэмшсэн байхын зэрэгцээ тухайн гадаад хэлнээ эх хэлнээс, эх хэлнээс тухайн гадаад хэлнээ мэргэжлийн чиглэлийн холбогдох бичвэр, албан бичиг баримтыг зөв, оновчтой орчуулахад зайлшгүй эзэмшсэн байвал зохих хэлзүй, үгсийн сан, өгүүлбэр зүйн хувиргалын тухай мэдлэг чадвар дадал эзэмшүүлэхэд хичээлийн зорилго оршино.
