Бидний тухай
Багш ажилтан
“Уран зохиол шинжлэлийн удиртгал” хичээл нь уран зохиол, урлаг судлал, монгол хэл уран зохиолын багш, судлаач, сэтгүүл зүй, түүх, гадаад хэлний болон бусад ангиудад үзэх мэргэжлийн суурь хичээл юм. Энэ хичээлээр урлаг, аман ба бичгийн уран зохиолын гарвал үүсэл, уялдаа холбоо, хөгжлийн явц, үе шат, онолын сэтгэлгээний баяжилт, хэв маягууд, уран зохиолын төрөл зүйлс /уянга, туульс, драма/-ийн ялгаа, холбоо хамаарал, уран дүрийн агуулга, бүтэц, хэлбэр-агуулгын нэгдэл, уран зохиолыг бүтээгч үндсэн махбодос, зохиолын хэл, найруулга, шүлэглэх ёсон, урлахуйн арга найруулга, орчуулга, тэдгээрийн ялгаа ба холбоо, зохиомж, зохиол ба зохиолчийн сэтгэлгээний хэв маяг, уламжлал шинэчлэл, туурвил зүйн туршлагаар буй болсон бүхий л мэдлэгийн цогцолбор мөн. Уран зохиол нь бүх төрлийн урлагийн үндэс бөгөөд уран сайхны үзэгдлийн дотоод зүй тогтол, механизмыг онолын үүднээс, харилцаа холбоонд нь судална.
Монгол хэл-уран зохиолын багш, монгол хэл уран зохиол судлал, гадаад хэл, сэтгүүл зүй, түүх, угсаатны зүй зэрэг мэргэжлийн ангиудад уран зохиолын онол-задлан шинжилгээний суурь арга зүй эзэмшүүлэх, ардын аман зохиол, үндэсний болон дэлхийн уран зохиолын түүхийн шинэ үзэгдлүүдийг онолын суурь дээр зөв, логик дэс дараалалтай судлах дадал дүй эзэмшихэд хэрэгцээт суурь мэдлэг олгох, уран зохиолын төрөл жанр, уран бүтээлийн арга, найруулга, урсгал чиглэлүүдийн ялгаа, уран сайхны алив үзэгдлүүдийг тодорхойлох, задлан шинжлэх, нэгтгэх, дүгнэх арга зүйн онолын суурь мэдлэгийг эзэмшүүлэх, уран зохиолын мөн чанар, түгээмэл зүй тогтлыг тайлбарлахуйц хэмжээний мэдлэг, чадвар, дадал дүй олгоно. Мөн уран зохиолын онолын анхан шатны ойлголт ухагдахуунуудтай суралцагчдыг танилцуулах, тэдэнд монголын уран зохиол болон гадаадын уран зохиолын хичээлүүдтэй танилцах онолын бэлтгэл, суурь үндэслэлүүдийг танилцуулах зорилготой.
ЗОХИОЛЧИЙН ХӨДӨЛМӨРТЭЙ ТАНИЛЦАХ, ХҮҮРНЭЛ ЗОХИОЛ, ЯРУУ НАЙРГИЙН ОНОЛ, ТУУРВИЛ ЗҮЙН АСУУДЛЫГ УЛТАЙ СУДАЛЖ, СУДЛААЧИЙН ӨМНӨӨ ТАВЬСАН ЗОРИЛТЫГ БИЕЛҮҮЛЭХЭД ЕРӨНХИЙ АРГА ЗҮЙГ САЙТАР ЭЗЭМШСЭН БАЙХ ТӨДИЙГҮЙ, ХҮРРНЭЛ ЗОХИОЛ, ЯРУУ НАЙРАГ, ЖҮЖГИЙН ЗОХИОЛЫН ТӨРӨЛ ЗҮЙЛИЙН СУДАЛГААНЫ ҮНДСИЙГ ЭЗЭМШСЭН БАЙХ ЯВДАЛ ЧУХАЛ БОЛНО.
УРАН ЗОХИОЛЫН ХҮҮРНЭСЭН БОЛОН ЯРУУ НАЙРГИЙН ОНОЛ ТУУРВИЛ ЗҮЙН СУДАЛГАА ХИЙХ, СУДАЛГААНЫ АРГА ЗҮЙ ЭЗЭМШҮҮЛЭХЭД ХИЧЭЭЛИЙН ЗОРИЛГО ОРШИНО.
Соёл хийгээд иргэншил хэмээх ухагдахууны ялгаатай болон төсөөтэй тал, нүүдлийн иргэншлийн онцлогийг таниулж, монгол соёл, түүний хамрах хүрээг тодруулна. Монгол гэр сууц, хувцас зүүсгэл, малын тоног хэрэглэл, монгол идээ ундааны соёл, баяр наадам, цагаан сар, хурим найрын ёс заншил ба тоглоом наадгай зэрэгмонгол соёл иргэшлийн үндэс хөрс болсон оршихуйн соёлуудыг ухамсартайгаар танин мэдэж, тэдгээрийг задлан шинжилж, соёлын утгыг тайлан тайлбарлана.
• Монгол соёл иргэншлийн үндсийг танин мэдэх • Монгол соёл иргэншлийн жишээ баримтуудыг сурвалжлан цуглуулах, задлан шинжилж, тайлан тайлбарлах чадварыг хөгжүүлэх • Монгол соёл иргэншлийнхээ үнэт зүйлсийг эрхэмлэн хүндэтгэх, уламжлан хөгжүүлэх иргэний ухамсар ба хандлага харилцааг хөгжүүлэх
Бэлгэ (sign), бэлгэдэл (symbol), бэлгэдэл зүй. Тэмдэг, бэлгэдлийн ялгаа. Бэлгэдлийн орчин үеийн онолууд. Монгол бэлгэдэл зүйн категориуд, тэр дундаа хамгийн түгээмэл категори болох тооны бэлгэдэлтэй танилцах, тооны математик болон бэлгэдлийн утгын ялгаа. Тэгш болон сондгой тооны бэлгэдэл утга, арга, билиг тоо гэхийн учир. Босоо хэвтээ тэнхлэгт байршуулж, гурван ертөнцийг байгуулах нь. Тооны бэлгэдлийн цогцолбороор “Орчлонгийн” бичил загвар үүсгэх нь. Өнгөөр зүг чиг, махбод, угсаатан, идээ ундааг бэлгэдэхийн учир. Монголчуудын бэлгэдэлт ангиллын үүсэл ертөнцийн үүслийн домогтой холбогдох нь. Монголчуудын орон зайн тухай төсөөлөл, дөрвөн зүг, зовхис, найман хязгаар, хорин дөрвөн өнцөг, завсрын бэлгэдлээр үлэмж ертөнц (macrocosm) болон бичил ертөнцийг (microcosm) бүтээсэн нь. Дүрсийн гол хэлбэрүүдийг тамганы соёлд уламжлан хадгалж хэрэглэсэн тухай. Дэлхийд түгсэн монгол тамганы жишээнүүд, ургамалжин, амьталжин, байгальжин хээ угалзын бэлгэдэл, хэрэглээ. Дохио зангаа бие бодын хэл (body language) болсон нь. Дохио зангаагаар ертөнцийг эзэгнэх тухай. Дохио зангааны орчин үеийн хэрэглээ. Зүүдний ертөнцийн тухай эрт өдгөөгийн онолууд. Монголчуудын зүүд, зөн совингийн бэлгэдлийн тухай үзэл төсөөлөл. Зүүд тайллын судрууд. Зүүд, зөн совингийн бэлгэдлийн түгээмэл сэдвүүд, тэдгээрийн бэлгэдэл. Монгол бэлгэдэл зүйг сэдвээр ангилах нь. Ургамал, амьтан, эд өлгийн болон эрхтний бэлгэдлийн тухай. Хүн амьтны бие эрхтнээр ураг төрлийг төлөөлүүлэх нь. Монгол бэлгэдэл зүйн цогцолбор чуулбар бол ухамсар бусын уг үлгэр – “архетип”, үлэмж (macrocosm) болон бичил орчлонгийн (microcosm) загвар болох тухай. Монгол бэлгэдэл зүйн түгээмэл мөн чанар. Бэлгэдэл бол соёлын үзэгдлийг задлан шинжлэх танивар дохио- кодууд болох тухай. Бэлгэдэл бол олон ертөнцийн харилцах “мета-хэл” мөн.
Монгол бэлгэдэл зүй бол соёлын үзэгдлийг задлан шинжлэх танивар дохио- кодууд болох тухай, олон ертөнцийн харилцах “мета-хэл” мөн БОЛОХЫГ ОЙЛГУУЛЖ, СОЁЛЫН ҮЗЭГДЛИЙГ СУДЛАХ АРГА ЗҮЙТЭЙ БОЛГОХ
Илтгэх урлагийн түүх бол хүний хөгжлийн түүх юм. Хүн хэчнээн их зүтгэл чармайлт гаргана, амжилт бүтээл төдий чинээ ойртож, хүнд аз жаргал баяр хөөр авчирдгийг энэ хичээлээр ойлгуулна. Ингэхдээ дэлхийн дахины болон монголын илтгэх урлагийн хөгжлийг судалж уран яруу илтгэгч, сэтгэгчдийн бүтээл туурвил, ажлын арга барил, нөр их хөдөлмөр зүтгэл уйгагүй оролдлого, өөрийгөө ялахын төлөө хийсэн тэмцэл зэргийг мэднэ. Илтгэх урлагийн шинжлэх ухааны онолын үндсийг судалж, практик ач холбогдлыг гүн гүнзгий ойлгуулна.
Илтгэх урлагийн тухай өөрийн урьд өмнө сонссон төсөөлөл таамаглалаа шинжлэх ухааны үндэстэй зөв чиг баримжаанд оруулан онолын үндэсийг судалж илтгэл гэж ямар эрхэм зүйл байдаг, түүнийг хэрхэн зөв ойлгож бэлтгэл хүндэтгэлтэй хандахын чухлыг ойлгоход энэ хичээлийнзорилго, ач холбогдол оршино.
