Бидний тухай
Багш ажилтан
Энэхүү хичээл нь Цахим засаглал, цахим засаглалын түүхэн хөгжил, Цахим засаглалд нөлөөлөх хүчин зүйлс, Цахим засаглалыг хөгжүүлэх нь, Мэдээллийн систем хөгжүүлэх технологи, Интернэтийн нөлөөгөөр цахим засаглалыг хөгжүүлэх, Цахим засаглалын үйлчилгээг удирдах, зохион байгуулах ажилтанд тавих шаардлага, цахим засаглалын хандлагууд, Төрийн захиргааны байгууллагын үр ашигтай байдал– Бодит зөрүү ба мэдээллийн систем, Цахим засаглалыг хагжүүлэхэд вэбэд суурилсан технологийг ашиглах, Tier 3 түвшний системүүдийн танилцуулгын сэдвүүдийг авч үзнэ.
Төрөөс үзүүлж буй үйлчилгээг мэдээллийн технологи ашиглан үр ашигтайгаар иргэдэд хүргэх тухай цахим засаглал сэдвийн талаар цогц ойлголтыг өгч, үйл явцын шинжилгээ, технологийн зарчмуудын талаар суурь ойлголтуудыг эзэмшүүлнэ.
Энэхүү хичээлэээр нийгмийн хамгааллын онол, арга зүйн тухай ойлголт, үүсэл хөгжил, судлах зүйл, нийгмийн даатгал, тэтгэвэрийн даатгалын төрөл, хэлбэр, аргууд, нийгмийн халамж, нийгмийн хамгааллын бодлого, нийгмийн хамгаалалд тулгамдсан асуудлууд, Монгол улсын нийгмийн хамгааллын систем, төр, хувийн хэвшил болон төрийн бус байгууллагуудын нийтийн хамгаалал дах хамтын ажиллагаа, гадаад улс орнуудын нийгмийн хамгааллын системүүдийн онцлогийн талаар авч үзнэ.
Нийгмийн хамгааллын онолын суурь мэдлэг олгох, шинжлэх ухааны онол, арга зүй, үүсэл хөгжлийн талаар цэгцтэй мэдлэг эзэмшүүлэхэд оршино.
Төрийн захиргааны онол, онолын сэтгэлгээний тухай, онол арга зүйн хандлага, менежментийн үндсэн ойлголт, үүсэл хөгжил, үзэл баримтлал, судлах зүйлс, зарчмууд, төрийн захиргааны шинэтгэлийн онолын орчин үеийн хандлага. Төрийн захиргааны шинжлэх ухаан бие даасан шинжлэх ухаан болох нь, төрийн захиргааны шинжлэх ухаан бусад шинжлэх ухааны салбаруудтай нягт холбоотой болох тухай, төрийн захиргааны онол ба менежментийн онцлог, уламжлал, зорилго, зорилт, бодлого, төлөвлөлт, шийдвэр, хэрэгжүүлэлт, хяналт. Захиргааны байгууллагын тогтолцоо, босоо ба хэвтээ удирдлага, эрх зүйн орчин, онцлог, эрх, үүрэг, хариуцлага, зохистой бүтэц, сайн засаглал. Төрийн захиргаа, нийтийн удирдлагын байгууллагын чиг үүрэг, төрөл ангилал, онцлог, уялдаа холбоо, бүтэц зохион байгуулалт, үндсэн чиг үүрэг, бүтэц зохион байгуулалт, эрх хэм хэмжээ, хариуцлага, чадавхи, нөхцөл, эрх зүйн статус, ач холбогдол, чиг үүргийн шинжилгээ, нөөцийг оновчлох нь. Засаг захиргааны нэгж бүтэц, онцлог, нутгийн өөрөө удирдах ёсны онолын тухай, онолын урсгал, үзэл баримтлал, зарчим, түүхэн уламжлал, орон нутгийн удирдлага нь төрийн удирдлагын нэгэн хэлбэр болох нь, орон нутгийн байгууллагын үндсэн чиг үүрэг, бүтэц зохион байгуулалт, хариуцлага, чадавхи, нөхцөл, эрх зүйн статус, ач холбогдол, дэлхий нийтийн чиг хандлага.Төрийн захиргааны байгууллагын хүний нөөцийн менежментийн онцлог, ангилал, цалин, хөлс зэрэг дэвийн систем, сонгон шалгаруулалт, хөдөлмөрийн харилцаа, онцлог, туршлагууд, хувийн хэвшил болон төрийн захиргааны байгууллагуудын ХНМ-ийн ялгаа, гүйцэтгэлийн үнэлгээ, ажил эрхлэлтийн тэгш боломж, манлайлал. Төрийн захиргааны байгууллагын зарим чиг үүргийг гэрээгээр гүйцэтгүүлэх тухай ойлголт, ач холбогдол, хамтран ажиллах төрөл, боломж, уялдаа, гэрээлэх арга, төрөл ангилал. Чанарын тухай ерөнхий ойлголт, чанарын удирдлагын тухай, чанарын удирдлагын нэгдсэн тогтолцоо, төрийн захиргааны байгууллагын чанарын удирдлагын онцлог, үнэлгээний зарчмууд, үйл ажиллагааны үр ашигтай байдал, иргэдийн сэтгэл ханамж, дүрэм журмын хэрэгжилт, тасралтгүй сайжруулалт. Нийгмийн хариуцлагын тухай ойлголт, зорилго, ач холбогдол, орчин, нөлөөлөх хүчин зүйл, төрийн байгууллагын нийгмийн хариуцлагын онцлог. төрийн байгууллага, төрийн албан хаагчийн нийгмийн хариуцлага. Төрийн байгууллагын чадавхийг бэхжүүлэх, төрийн албан хаагчийн мэдлэгийн менежмент. Төрийн захиргааны байгууллагын мэдээллийн системийн тухай ойлголт, нэгдсэн системийн ач холбогдол, аюулгүй байдал, орчин үеийн технологийн тухай, бизнес шинжилгээ болон төслийн ажил, буцах холбоо, системийн шинэчлэл. Дотоод хяналтын тухай ойлголт, мониторинг, үнэлгээ, дотоод аудитын төлөвлөгөө, дотоод аудитын үйл ажиллагаа, дотоод аудитын үр дүнд хийх удирдлагын дүгнэлт, дотоод аудитын гүйцэтгэх удирдлагыг оновчтой хяналтаар хангах зорилго, дотоод аудитын үндсэн үүргүүд, Төрийн захиргааны менежментийн өөрчлөлт, шинэ зарчмууд, ирээдүйн чиг хандлагууд, олон улсын чиг хандлага, туршлага.
Төрийн захиргааны онол, менежментийн шинжлэх ухааны үүсэл хөгжил, төлөөлөгчдийн үзэл баримтлал, төрийн захиргаа, нийтийн удирдлагын байгууллагуудын чиг үүрэг, удирдлагын тогтолцоо, хүний нөөцийн менежментийн онцлог, чанарын удирдлага, мэдээллийн систем, хяналт хариуцлагын тогтолцоо, төрийн захиргааны шинэчлэлийн үзэл баримтлал, төрийн захиргааны онол менежментийн орчин үеийн чиг хандлагын талаар онолын суурь системтэй мэдлэг, чадвар олгоно.
Энэхүү хичээл нь Хүмүүсийг удирдах, ХНМ ба төрийн захиргааны байгууллагын үйл ажиллагааны орчин, Төрийн захиргааны байгууллагын ХНМ, ХНМ-ийн стратеги, Ажиллах хүч бүрдүүлэх үйл явц, Төрөлжилтийг удирдах, Гүйцэтгэл ба цалин хөлс, Сургалт ба хөгжил, Хөдөлмөрийн харилцаа, Үйлдвэрчний эвлэл ба тохиролцоо гэсэн сэдвүүдийг авч үзнэ.
Төрийн байгууллага дах ХНМ сэдвийн талаар цогц ойлголтыг өгч, хүний нөөцийн бүрдүүлэлт, сургалт, хөгжил, стратеги, гүйцэтгэл, хөдөлмөрийн харилцааны талаар суурь ойлголтуудыг эзэмшүүлнэ.
Хичээлийн агуулгын талаар дэлгэрэнгүй ойлголт өгнө. Бидний "төрийн захиргаа, удирдлага" хэмээн нэрлэдэг ойлголтыг ардчилал өндөр хөгжсөн Европ, Америкийн орнуудад “public administration” буюу “төрийн захиргаа” хэмээн нэрлэж байгаа ойлголтыг “нийтийн захиргаа буюу удирдлага” гэж нэрлэдэг. Ингэж нэрлэхийн учир нь нэгд, төрийн захиргаа, төрийн удирдлага гэсэн ойлголтыг нийтийн, олон нийт гэсэн “public” гэдэг нэр томъёогоор нэрлэж ирсэн уламжлалтай холбогдох ба хоёрт, “нийтийн” гэсэн тодотгол нь төрийн байгууллагаас гадна бусад ашгийн бус нийтийн үйлчилгээ хувийн хэвшил байгууллагуудыг хамаарч байгаа гэсэн утгыг агуулдаг. Өрнөдийн улс төр судлалд “public administration” гэсэн нэр томъёогоор илэрхийлэгдэх ойлголтыг монголын энэ чиглэлийн зарим эрдэмтэд “төрийн захиргаа” хэмээн орчуулан хэрэглэж байна. Төрийн захиргаа буюу “public administration” хэмээх ерөнхий нэр томъёо маань хэрэглэгдэж байгаа нөхцөл байдал, хам утгаасаа хамаарч хэд хэдэн янзаар ойлгогдож байна. Эрдэмтэд өнөө нэг мөр тогтсон ойлголтод хүрээгүй байна. Өнөөдөр манай улсад “Төрийн” гэдгийг “нийтийн” болгох их үйл хэрэг өдгөө өрнөж байна. Тэгвэл нийтийн буюу нийт гэдгийг “бүх, бүгд, нийт” гэсэн нэг л утгаар аль ч хэлний тольд тэмдэглэсэн буй. Уг үг нь “олон нийт, бүх, бүгд” гэсэн гол цөм утгыг илтгэж байгааг толь бичгүүдээс тодорхой мэдэж болно. Эндээс дүгнэвэл “нийтийн” гэдэгт засаг төрийн, бизнесийн, иргэний нийгмийн бүхий л байгууллага, алба бүгд хамаарна. Бидний "төрийн захиргаа, удирдлага" хэмээн нэрлэдэг ойлголтыг ардчилал өндөр хөгжсөн орнуудад "public administration" буюу "олон нийтийн удирдлага, зохион байгуулалт" хэмээн нэрлэж ойлгодог Манай оронд “нийтийн захиргаа”, “нийтийн удирдлага” гэдэг нэр томъёог хэрэглэж хэвшээгүй бөгөөд харин “public administration” хэмээх ойлголтыг тойрч, түүний үндсэн агуулгыг тодотгосон шинжтэй бусад олон нэр томъёо, туслах ойлголтууд бий болсон ч тэр бүхнийг нэгтгэсэн “төрийн захиргаа” гэсэн нэр томъёо уламжлал болон хэрэглэгдэж ирсэн ба “нийтийн захиргаа” “нийтийн удирдлага”гэсэн ойлголттой адил утгаар хэрэглэж байгааг тал бүрээс нь харуулж цогц ойлголт өгнө. Манай улсын практикт нийтийн удирдлага гэдэгт нийтийн ашиг сонирхлыг илэрхийлэн засагласан шийдвэр гаргадаг, төрийн гүйцэтгэх эрх мэдлийг хэрэгжүүлдэг төв, орон нутгийн бүх байгууллага, түүнчлэн Засгийн газрын байгууллагын зарим үүргийг төлөөлөн гүйцэтгэдэг Засгийн газрын бус байгууллага, хууль болон нийтийн эрх зүйн гэрээний үндсэн дээр бусдыг захирамжилсан шийдвэр гаргаж, нийтлэг үйлчилгээ үзүүлдэг сургууль, эмнэлэг, холбоо, харилцаа, эрчим хүчний зэрэг байгууллагын захиргаа, нутгийн өөрөө удирдах ёсны болон шашны байгууллага зэрэг нийтийн эрх зүйн субъект болох байгууллагыг хамруулж байна. Түүнчлэн засаглалын тогтолцоон дахь хяналт, шинжилгээ, нийтийн үйлчилгээний байгууллагуудын чанарын хяналт, мэдээллийн хэрэгслийн хяналт, бүтээмж хүний нөөцийн удирдлага, нийтийн удирдлага дахь иргэдийн оролцоо, иргэний нийгэм төрийн бус байгууллагын оролцоо, улс төр нийтийн удирдлага, санхүүгийн удирдлагын тухай онолын мэдлэгийг эзэмшинэ. Мөн төрийн захиргааны албаны тухай хууль эрх зүйн орчин, орон нутгийн түвшин дэхь нийтийн удирдлага, түүний шинэчлэлтийн тухай судална. Хичээлээр олж авсан онолын мэдлэгээ семинарын хичээлийн практикт суурилсан дасгал, кейсээр бататгана.
Нийтийн удирдлагын онол, үзэл баримтлалд үндэслэсэн сонгодог хандлагууд, нийтийн удирдлагын шинжлэх ухааны онол, үүсэл хөгжил, нийтийн үйлчилгээний байгууллагуудын нийгэмд гүйцэтгэх үүрэг, нийтийн удирдлагын шинэчлэлийн үзэл баримтлалууд, дэлхийн болон Монголын нийтийн удирдлагын ирээдүйн хөгжил, өөрчлөлт, шинэчлэлийн хандлагын талаар цэгцтэй мэдлэг олгож Монгол улсын нийтийн удирдлагын практикт үр дүнтэй ашиглаж чадах менежерийн ур чадварыг оюутнуудад эзэмшүүлэхэд хичээлийн зорилго оршино. Түүнчлэн нийтийн удирдлагын чиг үүрэг, бодлого, алсын хараа, эрхэм зорилго, стратеги зорилтыг тодорхойлох, төлөвлөлт, зохион байгуулалт, хяналт шинжилгээ, үнэлгээ гэх мэт нийтийн удирдлагын ухааны мэдлэг эзэмшүүлэхээс гадна оновчтой шийдвэр гаргах, мэдээлэл боловсруулах, үнэлэх гол санаануудыг тодорхойлох, харьцуулалт хийх, шийдвэрийг задлан шинжлэх, “synthesis”, “hypothesis” таамаглал ба сорил хийх ур чадвар олгоно.
