Бидний тухай
Багш ажилтан
МУИС нь 2024 он хүртэлх стратеги төлөвлөгөөндөө нийт бакалаврын хөтөлбөрийг 100% дотоодод, 50% олон улсад магадлан итгэмжлүүлэх зорилт тавьсан. Азийн хөгжлийн банкны санхүүжилтээр, Дээд боловсролын шинэчлэлийн төслийн хүрээнд Мэдээллийн технологи хөтөлбөрийг дотоодод магадлуулах ажлыг удирдан дэд төслийн тайланг амжилттай хүлээлгэн өгч МУИС-ийн ХШУИС-ийн Мэдээлэл, Компьютерийн Ухааны тэнхимийн Мэдээллийн технологи хөтөлбөрт: 1. БМИҮЗ-ийн магадлан итгэмжлэлийн гэрчилгээ 2. Европын информатикийн боловсролын чанарын баталгаажилтын сүлжээ EQANIE (Europian Quality Assurance Network for Informatics Education) байгууллагаас дээрх хөтөлбөрүүдийг Euro-Inf стандарт болон магадлан итгэмжлэлийн шалгуур үзүүлэлтийг хангасанд тооцож, чанарын баталгаажилтын гэрчилгээ 3. Германы ASIIN агентлаг магадлан итгэмжилсэн гэрчилгээ тус тус хамгийн урт хугацаагаар буюу 5 жилээр хүлээн аваад байна.
In its strategic plan until 2024, the National University of Mongolia aims to have 100% domestic and 50% international accreditation of all undergraduate programs. Successfully submitted sub-project report to the Asian Development Bank-funded Higher Education Reform Project to lead the internal verification of the Information Technology Program In the Information Technology Program of the Department of Information and Computer Science, National University of Mongolia: 1. MNСEA - accreditation certificate 2. European Quality Assurance Network for Informatics Education (EQANIE) certifies that these programs meet Euro-Inf standards and accreditation criteria. 3. The German agency ASIIN has received the longest accreditation certificate, 5 years.
Түлхүүр үгс:Ялгамж бидний өдөр тутмын амьдралыг нэвт шингээж, хүмүүний болон нийгмийн харилцаанд чадвар, соёл, хүйс, эдийн засгийн олон талт байдлыг хамардаг. Технологи нь олон янзын гарал үүсэл, соёл, туршлагатай хүмүүст хоорондоо холбогдох боломжийг урьд өмнө байгаагүй хэмжээнд хүргээд байна. Гэвч технологи нь өөрөө газарзүйн болон соёлын хил хязгаарыг давсан нийгмийн харилцааг хөгжүүлж, хадгалах дэмжлэгийг хангахгүй байна. Бидний интернэт (WeNet) төсөл нь энэ завсарыг нөхөхийн тулд олон янз байдлыг ухамсарласан, машинаар зуучлах нийгмийн харилцааны парадигмыг санал болгох юм. Төслийн зорилго нь хүмүүсийн ялгамжийг ойлгож холбоход оршино. Бидний интернэтийн парадигм нь хүний харилцааг дэмжих олон янз байдлыг ухамсарласан тооцооллын загваруудыг багтаасан. Сурах загварууд нь хүмүүсийн өнгөрсөн зан төлөв болон харилцаанд үндэслэн ялгамжийн профайлуудыг бий болгодог. Ялгамжийг ухамсарласан хайлт нь эдгээр профайлуудад тулгуурлан "зөв" хүмүүсийг хооронд нь холбодог. Хүмүүсийн харилцааг дэмжихийн тулд олон янз байдлын уялдуулалтын механизм нь харилцааны саадыг арилгаж, хүмүүний хоорондын мессежүүдийг зөв ойлгогдохыг баталгаажуулж, олон янз байдлыг ухамсарласан урамшууллын механизм нь хүмүүсийг бие биенээ дэмжих урамшууллыг бий болгодог. Бүх парадигмыг ёс зүйн удирдамжийг харгалзан хөгжүүлсэн. WeNet платформ нь дэлхийн олон янзын оюутны популяцитай их дээд сургуулиудад хэд хэдэн судалгаа явуулах технологийн дэд бүтцийг хангаж, оюутнуудын амьдралын чанарыг сургууль дотор болон гадна сайжруулах эцсийн зорилготой. Их сургуулиудаас гадна, WeNet-ийн шинэлэг парадигм нь хүний харилцаанд ерөнхийд нь нөлөөлөх бөгөөд ялангуяа хамтын ажиллагааны арга барилаас ашиг хүртэх салбаруудад (бүтээлч үйлдвэрлэл, эмнэлгийн оношлогоо гэх мэт) ихээхэн үр өгөөжтэй. WeNet консорциум нь судалгааны дэд бүтцийг хөгжүүлж, төслийн үр дүнг ашиглах боломжийг олгож, Европын инновацийн экосистемийг дэлхийн өнцгөөс бэхжүүлэх болно.
Diversity permeates our everyday life and covers many dimensions, such as competence, culture, gender or economic across humans and social relations. Technology has evolved to a point where humans from diverse backgrounds, cultures, and experiences have an unprecedented ability to connect with each other. Yet technology does not in-and-by-itself provide support for developing and maintaining the social relationships that transcend geographical and cultural backgrounds. WeNet addresses this gap by providing a diversity-aware, machine-mediated paradigm of social relations. The goal is connecting people that can support each other, and the key is leveraging their diversity. The WeNet paradigm includes a family of computational diversity-aware models supporting human interaction. Learning models construct diversity profiles based on people's past behaviour and interactions. A diversity-aware search builds upon these profiles to connect the ""right"" people together. To support people’s interactions, a diversity alignment mechanism lifts communication barriers to ensure that messages between humans are interpreted correctly, and a diversity-aware incentive mechanism generates incentives to motivate people to support each other. The entire paradigm is developed taking into consideration ethical guidelines. The WeNet platform provides the technological infrastructure to set out a series of studies that will be carried within universities worldwide with diverse student populations, and with the final goal of improving students' quality of life inside and outside the academic environment. Beyond universities, WeNet's innovative paradigm impacts human interactions in general, especially those that may benefit from a collaborative approach (creative industries, medical diagnosis, ...). The WeNet consortium will develop a research infrastructure that will allow the exploitation of the project results and strengthen the European innovation eco-system in a worldwide perspective.
Түлхүүр үгс:Компьютерийн ухаан, хиймэл оюун ухаан, хэл шинжлэл, сэтгэхүйн (cognitive) ухаан болон инженерчлэл зэрэг олон шинжлэх ухааны уулзвар дээр байдаг компьютер хэл шинжлэлийн ухааны эхлэл өнгөрсөн зууны 50-иад оны үед тавигдаж энэ хугацаанд бүхэл бүтэн компьютер загвар, онол, арга зүй, тэдгээрт суурилсан програм хангамж бий болсон байна. Эдүгээ компьютер хэл шинжлэлийн судалгаа нь компьютерээр хүний хэлийг судалж, зүй тогтлыг нь илрүүлэх, улмаар хүн компьютертэй эх хэлээрээ харьцах, интернетийг эх хэлээрээ хэрэглэх, бусад хэлээр байгаа вэб баримтыг эх хэл рүүгээ шууд буулгаж ашиглах, машин орчуулга хийх, яриаг бичвэр, бичвэрийг яриа болгох зэрэг олон чиглэлээр эрчимтэй хөгжиж, улс үндэстэн бүр өөрийн хэл, оюуны баялагийг даяаршилын эринд авч үлдэх, хөгжүүлэх зорилгоор компьютер хэл шинжлэлийн судалгааны ололтыг боломжит бүхий л хэлбэрээр нь оновчтой нутагшуулах ажлыг хийж байна. Ялангуяа хөгжингүй орнууд дээрх асуудлыг тухайн хэлнийхээ хувьд үндсэндээ шийдвэрлээд олон хэлний зэрэгцүүлсэн судалгаанд шилжээд байна. Хүн төрөлхтний мэдлэгийн ихэнх хэсэг нь бичвэр буюу текст хэлбэрт байдаг бөгөөд сүүлийн үеийн ихэнх бичвэр цахим хэлбэрт байна. Эдгээр бичвэрийг компьютерээр боловсруулан хүний хэлийг ойлгон боловсруулдаг системд авч ашиглахын тулд бичвэрээс янз бүрийн мэдлэг, мэдээллийг автоматаар гарган авах арга, мэдлэг хадсан бичвэр, мэдээллийг үүсгэх, хуваалцах технологиуд (text mining, knowledge extraction) ихээхэн судлагдаж байна. Одоо байгаа түүхий мэдээлэл бус мэдлэгт тулгуурласан дараа үеийн технологийг хөгжүүлэхээр өндөр хөгжилтэй орнууд ажиллаж эхлээд зарим хэсгээс хэрэглээнд гаргаж эхлээд байна. Энэ хугацаанд мэдлэгийн загварчлал, холбогдох стандарт, семантик хайлт болон бусад алгоритмын судалгааг эрчимтэй хийж байна. Үүний зэрэгцээ мэдлэгийн цахим сан үүсгэх, баяжуулах, бусад эх үүсвэрээс мэдлэг импортлох зэргийг олон хэлний орчинд судлах ажил анхаарлын төвд байна. Иймээс Монгол хэлний материалын сан, үгийн утгазүйн сүлжээ, цаашлаад мэдлэгийн цахим санг үр дүнтэй, зардал багатайгаар, чанартай үүсгэх нь нийгэм эдийн засаг, инновацийн чухал ач холбогдолтой асуудал болоод байна. Мөн ийм төрлийн мэдлэгийг автоматаар үүсгэх, хүний гараар хийсэн мэдлэгтэй харьцуулж үзэх, ингэснээр хүний субьектив оролцоо хэр байгааг илэрхийлэх, хүний мэдлэгийг хэрхэн загварчлах зэрэг ерөнхий суурь судалгаанууд нь дэлхий нийтээр сонирхон судалж байгаа сэдвүүд юм. Төслийн зорилго, зорилт: Мэдлэгийн цахим санг үүсгэх, баяжуулан тогтмол хөгжүүлэх арга зүйг судлах, Монгол хэлний материалын сан, мэдлэгийн цахим санг үүсгэж хэрэглээнд оруулахад төслийн гол зорилго оршино.
Өгүүлбэрийн бүлгийн задлал нь өгүүлбэрийн гишүүдийг дэд бүлэгт (нэрийн, үйлийн болон бусад) хуваадаг үйлийг хэлдэг. Үүнийг хийдэг хэрэгсэл нь эх хэл боловсруулалтын үндсэн суурь хэрэгслүүдийн нэг бөгөөд нэрийн бүлгийн задлуур нь бичвэрээс нэр томьёо, мэдээлэл, мэдлэг гарган авах зэрэгт хэрэглээ, ач холбогдол ихтэй, чухал хэрэгсэл юм. Энэхүү ажлаар Монгол өгүүлбэрийн нэрийн бүлгийн бүтцийн судалгааг хийж, түүнийг таних дүрмийн санг үүсгэж, нэрийн бүлгийн задлуур програмыг хөгжүүлж туршина. Судалгааны үр дүнгээр олон улсын мэргэжлийн сэтгүүлд өгүүлэл хэвлүүлнэ.
Phrase chunking is a natural language process that separates and segments a sentence into its subconstituents, such as noun, verb, and prepositional phrases. Thus, noun phrase chunker is fundamental, useful tool in NLP applications to extract terms, information and knowledge from text. In this work we will investigate the noun phrase structure in Mongolian, and develop rule sets to identify noun phrase, and develop Noun phrase chunker. As a result, a research paper will be submitted to a peer-reviewed international journal.
Эх хэл ойлгох системийн гол бүрдүүлбэрүүдийг Монгол хэлний хувьд судалж, хөгжүүлнэ. Үүнд өгүүлбэрийг системийн дотоод илэрхийлэлд задлах үгийн сан, задлуур, дүрмүүд багтана. Асар их хүч хөдөлмөр ордог онтологи бүхий баялаг үгийн санг үүсгэх хамгийн дөхөм арга замыг боловсруулж туршина. Төслийн хүрээнд гарсан хэлний хөмрөг, хэрэгслүүд нь ахисан түвшний хичээлд хэрэглэх хэрэглэгдэхүүн болоод, дараагийн судалгааны ажлын үндэс суурь болно. Судалгааны дүнг дотоодын болон олон улсын хурал хуралд хэлэлцүүлж, хянан магадлагаатай олон улсын мэргэжлийн сэтгүүлд өгүүлэл хэвлүүлж, дотооддоо оюуны өмчийн мэдүүлэг гаргана.
The main components of the Natural Language Understanding, such as lexicon, parser, and grammar for Mongolian will be investigated and developed. The efficient method to build rich lexical semantic network for resource scarce languages will be studied and applied in Mongolian. Those resources and tools developed will be used in graduate courses and also for future researches. Research outcomes will be presented in local and international conferences. As a result, one peer-reviewed international journal paper will be published, and local patent will be applied.
