Бидний тухай
Багш ажилтан
Хэл бол хүн төрөлхтний харилцааны хэрэглүүр бөгөөд үндэстэн, ястнууд өөрийн гэсэн хэлтэй ч тэдний үг аялгуу, дуудлага харилцан адилгүй байдаг билээ. Аливаа хэл бол тухайн үндэстний соёл, уламжлалын онцгой нэгэн элемент юм. Дарьгангачуудын өвөрмөц үг хэллэг, аялага нь Монгол Улсын түүх, соёлын бүрэлдэхүүний нэгэн хэсэг тул түүнийг гүнзгийрүүлэн судлах нь монгол судлалд зайлшгүй тулгамдсан сэдвийн нэг мөн хэмээн үзэж байна. Нутгийн аялгуу нь тухайн үндэстэн, угсаатны ертөнцийг үзэх үзэл, танин мэдэхүй, түүх соёл, зан үйл, сэтгэлгээний өвөрмөц онцлогийг илэрхийлдэг билээ. Эдүгээ манай гариг дээр нийгмийн бүх салбарт даяаршил эрчимжихийн сацуу түүний нэг сөрөг тал болох аливаа үндэстэн, ястан, угсаатны хэл аялгуу зугуухан устан үгүй болж байгаа үед бид амьдарч байна. Дарьганга нутгийн аялгууны үг хэллэг нь эгшиг авиа хувьсах, гийгүүлэгч авиа хувьсах тухайлбал, ижилсэх, төсөөрөх, ба ондооших, тонгорох, сэлгэх гэх мэт авиазүйн хувьслаар хувирч өөрийн гэсэн онцлог шинжтэй болжээ. Дээр дурьдсан жишээнүүдээс харахад халх аялгуунаас ялгаатай утгатай олон дарьганга аялгууны үг хэллэг байгааг цаашид судлан, нутгийн аялгууны чанартай толь бичиг гаргах шаардлагатай байна Нэгэнт үүссэн монгол хэлний олон нутгийн аялгууд бичгийн хэл хийгээд түүний суурь болсон аман аялгуунд уусах явц одоо хүртэл үргэлжилсээр байгаа боловч дарьганга салбар аман аялгууны өвөрмөц ялгаа өнгө одоо ч байсаар байна.
Dialects are such non-literary variants of a language that are used by people in certain areas in rural areas. A dialect may differ from a literary language in its own words, grammar elements, and pronunciation features. Dialects can be incomprehensible if they are used in a literary language, as they are associated with the history of the language of an ethnos or ethnic minority. The classification of modern Mongolian dialects and dialects is divided into three categories: dialect, oral dialects and sub-dialects, based on linguistic features. This article examines the origin and development of the Dariganga sub-dialect, one of the Mongolian dialects, in historical terms, and also examines the specific features of some Dariganga dialects, for example, phonologically different words from the Khalkha dialect, and compares two dictionaries of the Dariganga sub-dialect. The dialect expresses the unique characteristics of the worldview, cognition/knowledge, history, culture, customs, behavior, and thinking of the nation and ethnic groups. Today we live in a period when globalization is intensifying in all fields of society, and one of its negative impacts is the dialects and languages of any nation and ethnic groups are disappearing gradually in the world. The words and phrases of the Dariganga sub-dialect have their own characteristics because of the change through phonological evolutions such as vowel variables, and consonant variables, such as assimilation, dissimilarity, resembling, reverse, and alternation. As a result of the research of the above-mentioned examples, it is necessary not only to study several words and expressions of the Dariganga sub-dialect, which have a different meaning from the Khalkha dialect but also to publish/create a dictionary of dialects in the future. Although the assimilation process of the Mongolian language's many regional dialects into written and oral dialects is still ongoing, the unique differences/characteristics of the Dariganga sub-dialect still exist today.
Түлхүүр үгс:
