Бидний тухай
Багш ажилтан
1975 онд БНМАУ-ын Сайд нарын Зөвлөлийн дээд тусгай боловсролын хорооны даргын МУИС-д япон хэл заах тухай тушаал гарчээ. Тухайн үеийн нийгэм, улс төрийн байдлаас улбаалан япон хэлийг монгол хэлний ангийн оюутнуудад сонгон хэлбэрээр зааж, 1977 онд анхны үндэсний япон хэлтэй мэргэжилтнүүд бэлтгэгдэж эхэлжээ. Анхны төгсөгч С.Долгор, Д.Наранцэцэг нар төрөлх сургуульдаа багшилж, хоёр дахь үеийн төгсөгч Т.Мөнхцэцэг ШУА-ийн Түүхийн хүрээлэнд эрдэм шинжилгээний ажилтнаар ажиллах болсноор эх орондоо бэлтгэгдсэн мэргэжилтнүүд япон хэл, түүх, хоёр орны харилцаа, япон орныг судалж эхэлсэн байна. 1990-ээд он хүртэл Монгол улс дахь япон хэлний сургалт МУИС дээр төвлөрч байсан бөгөөд тухайн үеийн дэлхийн улс төрийн өөрчлөлт, хүйтэн дайны үеийн хоёр системийн задарсан зэрэг нөлөөлж, Монгол улс ардчиллын замаар замнах болж, зах зээлийн эдийн засгийн харилцаанд шилжсэн нь боловсролын салбар, тэр тусмаа гадаад хэлний сургалт, судалгаанд томоохон өөрчлөлт хийх гол нөхцөл болсон юм. Ялангуяа зах зээлийн эдийн засгийн харилцаанд шилжсэнээр гадаад хэлний мэдлэг бүхий боловсон хүчин бэлтгэх нийгмийн шаардлага, хэрэгцээ бий болов. Ийнхүү сонгон хэлбэрээр зааж байсан япон хэлний сургалтыг өргөжүүлж, 1990 онд МУИС-ийн Хэлбичгийн Факультетэд бие даасан япон хэлний анги нээж, япон хэлний багш-орчуулагч, гадаад албаны мэргэжилтэн, япон хэл судлал мэргэжлээр боловсон хүчин бэлтгэх болсон байна. Мөн улсын сургуулийн зэрэгцээ хувийн хэвшлийн сургууль байгуулах хууль эрхзүйн орчин бүрэлдэж, япон хэл заах гадаад хэлний дээд сургуулиуд байгуулагдаж эхлэв. Хүмүүнлэгийн ухааны Их Сургууль 1989 оноос, 1991 оноос Отгонтэнгэр Их Сургууль, Цог дээд сургууль, 1992 оноос Орхон Их Сургууль, 1993 оноос Монгол Үндэстний Хэл Иргэншлийн Эрдмийн Хүрээлэн (Хэл Иргэншлийн Дээд Сургууль), Улаанбаатарын сургууль, Ирээдүй дээд сургууль, 1995 оноос Шинжлэх Ухаан Технологийн Их Сургууль, 1996 оноос Соёл Эрдэм дээд сургууль, 1998 оноос Монгол Улсын Боловсролын Их Сургууль, Олон Улсын Эдийн Засаг Бизнесийн Дээд сургууль, 2001 оноос МУИС-ийн Орхон сургууль, Соёл Урлагийн Их Сургууль, Хангай дээд сургууль, Үйлдвэрлэл Урлалын Политехник коллеж, 2003 оноос Ховд их сургууль, 2009 оноос Мандах бүртгэл дээд сургууль зэрэг их дээд сургууль, коллежид япон хэлийг үндсэн болон сонгон хэлбэрээр зааж эхэлсэн. Өмнө Япон улсыг судалдаг байгууллага гэвэл ШУА-ийн Дорно дахины судлалын хүрээлэн байсан бол Хэл зохиолын хүрээлэн, Түүх, археологийн хүрээлэн, МУИС, ХИС, МУБИС, ШУТИС, УБИС зэрэг их дээд сургуульд япон судлалын тэнхим, судалгааны төв байгуулагдаж, манай оронд япон судлал хөгжихөд хувь нэмрээ оруулах болсон юм. Монгол дахь Япон судлалд, харьцуулсан соёл судлал, түүх, хэл шинжлэл, япон хэл заах арга, улс төр, эдийн засаг, бүс нутгийн улс орнуудын харилцааны чиглэл ойрын ирээдүйд давамгайлж, Монголын Япон судлалын хүрээ улам бүр тэлж ирлээ. Олон улсын харилцааны хүрээлэн, Түүх, археологийн хүрээлэн, Хэл зохиолын хүрээлэн хийгээд МУИС-ийн Хүмүүнлэгийн ухааны салбар, ОУХНУС болон ХИС, УБИС, МУБИС, ШУТИС зэрэг их сургуулиас эрхлэн гаргадаг эрдэм шинжилгээний бичиг, судалгааны сэтгүүлд япон судлалтай холбоотой материал хэвлэгдэхийн зэрэгцээ магистр, докторын судалгааны ажил ч эрчимжиж ирсэн байна. Мөн энэ хугацаанд бэлтгэгдэж ирсэн үндэсний боловсон хүчнүүд япон хэлнээс монгол хэлнээ орчуулга хийх болсноор Монголын ард түмэн Японы уран зохиол хийгээд бусад бүтээлүүдтэй эх хэлнээс нь хөрвүүлсэн орчуулгаар дамжуулан танилцах боломжтой болжээ. Монгол улс Япон улстай дипломат харилцаа тогтоосны 50 жилийн ойн хүрээнд Монгол улсад япон судлалаар гарсан бүтээлийг тоймлон гаргах, мөн япон хэлнээс монгол хэлнээ орчуулсан бүтээлийг бүртгэн тоймлон судалгааны эргэлтэд оруулах нь хоёр орны харилцаа өндөр түвшинд хөгжиж буй өнөө үед нэн чухал болоод байна. Бүтээлийн тоймыг нэгтгэн гаргаснаар япон орон судлал, орчуулга зүй, мөн япон хэлний сургалт төдийгүй багшлах боловсон хүчин бэлтгэх, судлаачдыг судалгааны ажилд ихээхэн хувь нэмэр оруулах болно.
In 1975, the Japanese language started to be taught at the National University of Mongolia (NUM) according to the resolution of the Chairman of the Higher Special Education Committee of the Council of Ministers in the People’s Republic of Mongolia, and Japanese language personnel was prepared at NUM until the 1990s. Due to the change in global politics and two wartime systems, Mongolia moved into a democracy and a market economy. The transition led to significant changes in the education sector, especially in foreign language teaching and research. In recent years, Japanese studies in Mongolia have been dominated by comparative cultural studies, history, linguistics, Japanese teaching, economics, and regional relations. The scope of Mongolian Japanese studies has been expanding more widely. The number of research publications by the Institute of International Relations, the Institute of History and Archeology, the Institute of Linguistics, the Division of Humanities at NUM, University of the Humanities, Mongolian University of Science and Technology, and the Mongolian National University of Education and master’s theses and doctoral dissertations have also increased. In addition, the people of Mongolia have been able to get acquainted with Japanese literature and other works via translations from the source language as the national staff trained during these years have been translating from Japanese into Mongolian. On the occasion of the 50th anniversary of the establishment of diplomatic relations between Mongolia and Japan, it is vital to review Japanese works published in Mongolia, as well as to put translation works from Japanese into Mongolian into research circulation. Compiling the review of publications will contribute not only to Japanese studies, translation, and language teaching but also to the training of teaching staff and scientific research work.
Түлхүүр үгс:Монгол хэлний үгийн сангийн бүрэлдэхүүнд үндэсний онцлог бүхий үг хэллэг онц сонирхолтой нэгж бөгөөд 2008 онд “Монгол хэл-соёлын дүйцэлгүй нэрийн тайлбар толь” 180 тал хэвлэгджээ. Тус толийг япон хэлнээ орчуулахад П.Энхжаргал оролцсон бөгөөд англи, испани, чех хэлнээ орчуулж байна. Толийг орчуулсан туршлагаас үзэхэд уг сангийн үг, хэллэгийн сонголтод учир дутагдалтай зүйл бий бөгөөд дүйцэлгүй үг, хэллэгийн шалгуур, орчуулагдах эсэх чанарыг танихуйн хэл шинжлэл, нийгэм хэл шинжлэлийн онолын ойлголт, тодорхойлолтын дагуу шинэчлэн боловсруулахаар толь бичгийг эрхлэн гаргасан зохиогчийн эрхийн зөвшөөрөл авах, шинэ хувилбарыг хэвлүүлэх шаардлага буй. Үндэсний онцлог бүхий үг хэллэг буюу реали нь хэлний тогтвортой нийлэмжийн судалгаанд чухал талбар бөгөөд тэдгээрийн үүссэн хүчин зүйл, ойлголт, ухагдахууныг тэмдэглэсэн хэлний нэгжийн хувьд үндэстний уламжлалт аж ахуй, газар орны байгаль, цаг уурын онцлог, эд өлгийн болон оюуны соёл, зан заншил, шашин шүтлэг, үнэлэмж, ард түмний сэтгэлгээний өвөрмөц, давтагдашгүй чанарыг илтгэн харуулдаг. Тиймээс ч орчин цагийн хүн төвт хэл шинжлэлийн судалгааны чиглэл, хандлагад нийцсэн сонирхолтой судлагдахуун, ялангуяа танихуйн хэл шинжлэлийн судалгааны тулгуур гол ойлголт юм. Үндэсний онцлог үг, хэллэг үүсэх хэлний ба хэлний бус хүчин зүйлийг тодорхойлж, нарийвчлан ангилах, монгол хэл, соёлтны талаас авч үзэж, соёлын ялгаанаас хамааралтай онцлог, үндэсний соёлын бүрдүүлбэрийг илрүүлэх, орчуулгад дүн шинжилгээ хийх, олон хэлнээ орчуулах арга замыг тодорхойлон тогтоож, үр дүнг танихуйн хэл шинжлэлийн мэргэжлийн сэтгүүлд өгүүлэл болгон хэвлүүлнэ. Дүйцэлгүй үг хэллэгийн санг хэл шинжлэлийн орчин үеийн судалгааны чиг хандлага болон танихуйн хэл шинжлэлийн үүднээс, тухайлбал монголчуудын сэтгэлгээ, ертөнцийн хэлний зураглал тусах онцлог, нөгөөтэйгүүр хүн төрөлхтний нийтлэг, ерөнхий сэтгэн бодох мөн чанарын нэгээхэн хэсэг болох үүднээс нь мал аж ахуйн холбогдолтой үг хэллэг зэрэг тодорхой сэдвийн хүрээнд шинжлэн, танихуйн онцлогийг тодорхойлох, үр дүнг мэргэжлийн сэтгүүлд хэвлүүлэх судалгааны эргэлтэд оруулах шаардлага буй. Сэтгэц болон нийгэм хэл шинжлэлийн судалгааны аргаар шинжлэн, боловсруулалт хийх дараагийн шатны судалгааны орон зай бий. Судалгааны багийн ахлагч болон гишүүдийн хоёр нь сүүлийн 4 хэл шинжлэлийн ном, сурах бичиг зохиох ажилд тасралтгүй оролцож, танихуйн утгазүй, хэл шинжлэлийн утгазүйн чиглэлээр судалгааны туршлага хуримтлуулсан болно.
Realia is one of the particular constituents of Mongolian language vocabulary. In 2008 “Thematic Dictionary of Realia of Mongolian Language and Culture” with 180 pages was published. Associate professor Enkhjargal P. translated into the Japanese language and now the dictionary is being translated into the English, Spanish and Czech languages. Based on the dictionary translation experience, it is possible to acknowledge that the vocabulary and phrase choices of the fund have some disadvantages. After obtaining the author’s right, for the new edition of the previous mentioned dictionary. Revising and publishing a new edition of the dictionary is a task that must be conducted according to the theoretical notions of cognitive linguistics as well as socio-linguistics. Realia is considered to be an essential component in the study of idiomatic word combination and demonstrates traditional livelihood, feature of nature and climate, mental and material culture, tradition, religion and national mentality as it is a language component of denoting their semantics and derived factors. Therefore, it is worth to be studied as it is connected to trends and approaches of modern anthropo-centered linguistics in particular; it is a fundamental notion of cognitive linguistics. There is a necessity of defining realia within the framework of a specific theme such as nomadic livelihood and determining its cognitive feature as well as publishing a result of study for the purpose of putting into research circulation. Defining the formation of realia in terms of linguistic and non-linguistic factors classifying in accordance with the Mongolian language and culture, determining differences resulting from culture, analyzing the translation is to be conducted in the process of the study. Thus, the result of the study is to be published as an article in the professional linguistic journals. The leader and two members of research team has been constantly taking part in writing linguistic books and textbooks for the last four years and they have gained research experiences on semantics of cognitive linguistics and linguistics.
Түлхүүр үгс:Юм үзэгдлийг байгалийн мөн чанарыг хүн түүний тухай хийсвэр төсөөллөөсөө бус, харин түүнтэй харьцах үйлдлээсээ үүдэн ухаардаг. Нэр бүтээх, өөрөөр хэлбэл аливаа зүйлийг нэрлэх гол зарчим бол дүрслэл юм. Гэвч энэ дүрслэлд уг зүйлийн бүхий л талыг тусгадаггүй ажээ. Аливаа зүйлийг нэрлэхдээ аль нэгэн шинж дээр нь үндэслэн нэрлэдэг ажээ. Түүнчлэн хүн юманд нэр өгөхдөө өөрсдийн мэдрэх эрхтнүүдээрээ дамжуулан авсан олон мэдээллээс аль нэг тодорхой мэдээлэлд гол анхаарлаа хандуулдаг. Хүн юмыг олон талаас нь хардаг ч нэрлэхдээ аль нэг талыг нь хардаг. Харин тухайн нэг үндэстэн газар нутгаа нэрлэхдээ өөрсдийн туршлага, хэлний хэм хэмжээ, танихуйн онцлог зэргээс хамааран тухайн биетийн олон шинжээс аль нэгэн шинжид нь гол анхаарлаа төвлөрүүлдэг бөгөөд түүгээрээ ялгардаг. Тухайлбал, дэлхийн олон хэлний газар нутгийн нэрд өнгө заасан нэр тохиолддог хэдий ч Монгол газар нутгийн нэрд эдгээр нэр илүү өндөр давтамжтай. Цагаан, хар, шар, улаан, хөх, ногоон гэх мэт үндсэн өнгө заасан нэрс төдийгүй хээр, хүрэн, шарга гэсэн адуу малын зүс заасан үгс ч цөөнгүй тохиолддог. Энэ нь монголчуудын малаа өнгө зүсээр нь зүслэн ялгах ахуйн шаардлага, амьдралын туршлага нь нөлөөлсөн байхыг үгүйсгэх аргагүй. Орчин цагийн хэл шинжлэлийн салбарт адил төст болоод ялгаатай байдлыг олон хэлний нийтлэгийн үүднээс тайлах болон хэл-соёл, танихуйн үүднээс тодруулах судалгаа зонхилох болов. Хэл-соёл болон танихуйн хэл шинжлэлийн судалгаанд өвөрмөц хэлц, үндэсний онцлог бүхий үгийн судалгаа чухал гэж үзэж энэ талын судалгаа хийгдсээр ирсэн. Үүний зэрэгцээ газар нутгийн нэр ч мөн тухайн ард түмний танихуй, хэл соёлын онцлогийг судлах нэгэн баримт гэж үзэж болно. Монголчуудын газар нутгаа нэрлэх танихуйн онцлогийг газар нутгийн баримтад тулгуурлан хэлшинжлэл-газарзүйн үүднээс тодруулан импакт фактор бүхий сэтгүүлд хэвлүүлж судалгааны эргэлтэд оруулах, салбар тус бүрийн судлаачдад нээлттэй сан бүрдүүлэх нь эл судалгааны гол зорилго болно.
Humans recognize nature’s character not only through imagination but through interaction and comparison. In order to name something, the main principle in the process is to elicit the image. But, this initial imagery doesn’t contain all the information of the given subject. In reality, humans pick the most prominent and relevant information from the various sensory inputs available. Although humans can see all the characteristics or uses of a given object, when they name something, they only specify the most relevant quality for efficiency. Similarly, for a native to name their land and surroundings, the chosen name is dependent upon their lifestyle, experience and interaction, language capacities, and recognition definition. From these various variables, the native knows which attribute to emphasize and name accordingly. For example; although there are many lands and locations named by their color all across the world, these names occur at a higher frequency in Mongolian place names. In addition to colors like white, black, yellow, red, blue, green, etc., Mongolians also use the very specific coat colors for horses and other animals that are more than simply brown, dark brown, light brown, etc. commonly for names. The necessity for Mongolian herders to be able to differentiate between the many and various animals, impacts the number of words available for different colors and patterns, all of which is acquired through their life experience. In the modern linguistic field, the study of common and specific features to discover cultural language markers is prevalent. Non equivalent words has been studied to illustrate and under-stand a nation and its people’s distinction. It is important study that can elucidate the cultural markers of individual societies through it’s local idioms. The main purpose of this study is to identify characteristics of Mongolian place names by linguistic-geography and to make it public access for future research.
Түлхүүр үгс:
