Бидний тухай
Багш ажилтан
Удиртгал энэхүү хичээлээр оюутнууд философийн үндсэн суурь асуудал руу нэвтэрч, философийн чухал сэдвүүдийг судалж, философи сэтгэлгээний түүхэн дэх томоохон сэтгэгчидтэй танилцана. Бодол төрүүлсэн харилцан яриа, хэлэлцүүлэгт идэвхтэй оролцсноор философийн үндэслэгээг задлан шинжлэх, шүүмжлэлтэй үнэлэх чадварыг эзэмшинэ. Энэхүү хичээл нь метафизик, танин мэдэхүй, ёс зүй, гоо зүй, нийгэм, улс төрийн философийг багтаасан философийн өргөн хүрээний салбаруудыг хамарна.
Бодит байдал гэж юу вэ? Түүнийг хэрхэн танин мэдэх вэ? Мэдэж буйгаа үнэн гэдгийг хэрхэн тогтоох вэ? Би хэн бэ? Яагаад сайн байх ёстой вэ? гэх зэрэг философийн гол асуултуудад хариулсан философичдийн үзэл баримтлалыг энэ хичээлээр судлах зорилготой. Философид суралцаж, ялгаатай үзэл санаануудад шүүмжлэлтэй, хүндэтгэлтэй хандаж, асуудлыг тал бүрээс шинжин, үндэслэлтэй шийдэл дэьшүүлэх, мэтгэлцэх чадварт сургадагаараа ач холбогдолтой.
Үнэлэмжийн онол үүсэхийн өмнөх түүхэн үе, ХIХ зууны сүүлч, ХХ зууны эхээр үнэлэмжийн тухай философи онол үүсэж буй болсон нь, ХХ зууны сүүл үеийн аксиологи сэтгэлгээний хөгжил. Аксиологи судалгааны арга зүйн урьдач нөхцөл, соёл дахь үнэлэмжийн хүрээг судлах зарчмууд. Хүний үйл ажиллагааны бүтэц, үнэлэмж ба үнэн, үнэлэмж ба ашигт байдал, үнэлэмж ба зорилго. Үнэлэмжийн олон янз байдлын анхдагч шалтгаацлал, нийгмийн макро бүлгийн үнэлэмж: эрхийн, улс төрийн, шашны г.м. Хувь хүний эстетик болон зан суртахууны үнэлэмж, зан суртахууны үнэлэмжийн хоёр түвшин, экзистенциаль үнэлэмж, уран сайхны үнэлэмж. Филогенез дэх үнэлэмжийн харьцааны динамик, нийгэм-соёлын орон зай дахь үнэлэмжийн эрэмблэлийн ялгаа, онтогенез дэх үнэлэмжийн харьцааны динамик. Үнэлэмжийн харилцааны үзэл суртлын агууламж, үнэлэмжийн харилцааны сэтгэл зүйн хэлбэр. Практик, чөлөөт байдал, үнэлэмжийн харилцаа, филогенез болон онтогенез дэх үнэлэмжийн харилцааны шалтгаацлал, хувь хүний нийгэмшил, соёлжилт, биеэ даасан байдал. Соёлын орон зайд үнэлэмж ажиллах шинжилгээний синхрон аспект, соёлын түүхэнд үнэлэмж ажиллах шинжилгээний диахрон аспект.
Үнэлэмжийн тухай философи онолын цэгцтэй мэдлэгийг суралцагчдад өгч, тэдэнд үнэлэмжийн харилцааны чадвар эзэмшүүлнэ.
Үнэлэмжийн онол үүсэхийн өмнөх түүхэн үе, ХIХ зууны сүүлч, ХХ зууны эхээр үнэлэмжийн тухай философи онол үүсэж буй болсон нь, ХХ зууны сүүл үеийн аксиологи сэтгэлгээний хөгжил. Аксиологи судалгааны арга зүйн урьдач нөхцөл, соёл дахь үнэлэмжийн хүрээг судлах зарчмууд. Хүний үйл ажиллагааны бүтэц, үнэлэмж ба үнэн, үнэлэмж ба ашигт байдал, үнэлэмж ба зорилго. Үнэлэмжийн олон янз байдлын анхдагч шалтгаацлал, нийгмийн макро бүлгийн үнэлэмж: эрхийн, улс төрийн, шашны г.м. Хувь хүний эстетик болон зан суртахууны үнэлэмж, зан суртахууны үнэлэмжийн хоёр түвшин, экзистенциаль үнэлэмж, уран сайхны үнэлэмж. Филогенез дэх үнэлэмжийн харьцааны динамик, нийгэм-соёлын орон зай дахь үнэлэмжийн эрэмблэлийн ялгаа, онтогенез дэх үнэлэмжийн харьцааны динамик. Үнэлэмжийн харилцааны үзэл суртлын агууламж, үнэлэмжийн харилцааны сэтгэл зүйн хэлбэр. Практик, чөлөөт байдал, үнэлэмжийн харилцаа, филогенез болон онтогенез дэх үнэлэмжийн харилцааны шалтгаацлал, хувь хүний нийгэмшил, соёлжилт, биеэ даасан байдал. Соёлын орон зайд үнэлэмж ажиллах шинжилгээний синхрон аспект, соёлын түүхэнд үнэлэмж ажиллах шинжилгээний диахрон аспект.
Үнэлэмжийн тухай философи онолын цэгцтэй мэдлэгийг суралцагчдад өгч, тэдэнд үнэлэмжийн харилцааны чадвар эзэмшүүлнэ.
Утга зохиол, урлаг судлал багш Л.Хэрлэн,Ш.Ариунаа,А.Одгэрэл:Хүн төрөлхтөний соёлын үүсэл, хөгжил, соёлын тухай ойлголт, тодорхойлолтууд, эдийн болон оюуны соёлын тухай, тэдгээрийн нийтлэг болон ялгаатай тал, соёл судлалын үүрэг төрлүүд, хүн, нийгэм, байгаль, шинжлэх ухаан, угсаатан, хэл зэрэг соёлд хамаарал хүчин зүйлс, өрнө, дорно болон монголын соёлын түүхэн дэх соёлын дурсгалууд, нэрт төлөөлөгчдийн үзэл баримлал, бие хүний соёл, биеэ авч явах ёс журам, хэм хэмжээ, хүн болоод нийгмийн соёлын харилцааны асуудлуудыг хамрана. Философи, шашин судлалын тэнхим багш Т.Дорждагва, Д.Оюунгэрэл, Б.Мөнхжавхлан: Соёл судлалын объект, судлагдахуун, бүтэц, судалгааны арга. Соёл судлалын түүхэн нөхцөл байдал, мэдлэгийн салбарт түүний эзлэх байр суурь. Натураль, сонгодог, сонгодог бус болон постмодерн загвар, соёлын үзэгдлийг авч үздэг хандлагууд. Соёлын тухай ойлголт, тодорхойлолт, түүнийг ангилал. Соёлын функцүүд. Үнэлэмж, хэм хэмжээ, ёслол, чин эрмэлзлэл, соёлын универсаль. Соёлын бүтэц, хэв маяг, хэв маягчлал. Соёлын динамик: аккультураци, инкультураци, дэвшил, бууралт, хуьсал, хувьсгал, өвлүүлэх, хуримтлал, нэгдэл, салбарлалт, нэвчилт, шинэчлэл, түрэмгийлэл, даяарчлал, хожимдол, уламжлал, тогтвортой байдал, хямрал, соёлын бодлого. Ардын язгуур, нийтийн, элит соёлууд, дэд болон эсрэг соёл, залуучуудын соёл, маргиналь хүн. Биет ба биет бус соёл, соёлын олон янз байдал. Нийгэм, семиотик, хэл, тэмдэг, бие хүн, жендер, угсаатан, арьтан, институци, субъект, иргэншил. Байгаль, тогтвортой хөгжил, экологийн асуудал, улс төр, эдийн засаг, эрх, ёс суртахуун, шашин, шинжлэх ухаан, философи, шидэт домог. Техник, постмодерн соёл, соёлын ирээдүйн тухай үзэл баримтлалууд. Соёл ба уран сайхны соёл. Урлаг ба уран сайхны соёл, урлагийн тухай үзэл, урсгалууд. Соёл ба ардчилал, хүний эрх, эрх чөлөө.
Утга зохиол, урлаг судлал багш Л.Хэрлэн,Ш.Ариунаа,А.Одгэрэл: Соёл судлалын судлагаа нь хүн судлал, хүн төрөлхтний соёлын түүх, соёлын онол зэрэг өргөн хүрээг хамарсан судлагдахуун юм. Соёлын онолоор /cultural studies/, түүхээр /cultural history/, салбар шинжлэх ухааны бие даасан соёлын судлагдахуунуудаар / Cultural anthropology, archaeology, cultural region or cultural sphere/ задлан үздэг дэлхийн хэмээний олон их дээд сургуулиуд бий. Энэ хичээлээр ийм мэргэшсэн соёл судлаачдад зориулагдсан бус ерөнхий суурь боловсролд зориулагдсан соёл судлалын хичээлийг үзэхэд зориулагдсан болно. Хичээлийн зорилго нь хүн төрөлхтөний соёлын үүсэл хөгжил, соёл судлалын онолын үндсэн ойлголт мэдлэгтэй болох, соёлын түүхийн судлагдахуун нь урлагийн төрөл зүйлсийн 60-70%-ийг эзэлдэг учраас соёлын түүхэнээ хөгжиж уламжлагдаж ирсэн урлаг соёлын үнэт өв, дурсгалуудтай танилцах, соёлын хөгжилд гарсан урсгал чиглэл, нэрт төлөөлөгчдийн үзэл баримтлалууд, хөгжлийн зүй тогтлууд болон хувь хүний болоод нийгмийн харилцааны мөн чанар, хэлбэрүүд зэрэг цогц мэдлэгийг ерөнхий тойм байдлаар олгоход чиглэгдэнэ. Энэ хичээлийг үзэж судласнаар дэлхийн улс түмний соёлын ялгааг таниж мэдэх, монголын өв соёлыг сурч судлан бахархах, соёл судлал нь шинжлэх ухааны олон салбаруудтай холбоотой хөгжиж ирснийг ойлгож мэдсэнээрээ соёл болон тухайн шинжлэх ухааныг холбон гүнзгийрүүлэн судлахад чухал ач холбогдолтой болно. Философи, шашин судлалын тэнхим Т.Дорждагва, Д.Оюунгэрэл, Б.Мөнхжавхлан:Соёлын тухай онолын цэгцтэй ойлголтыг суралцагчдад өгч, тэдэнд хүмүүнлэг / хүнлэг чанар олгох, орчиндоо (байгаль, нийгэм, хүмүүст) төдийгүй, өөртөө ухаалаг, хүндэтгэлтэй хийгээд хүлээцтэй (tolerance) харьцах чадвар эзэмшүүлэх зорилготой.
