Бидний тухай
Багш ажилтан
Уг хичээлээр урлагийн бүтээлийг антропологийн үүднээс ойлгож, тайлбарлах гол онол баримтлалыг танилцуулна. Хичээлийн хүрээнд унших, ярилцах, бичих үндсэн сэдвийг багцалвал: "примтив" болон орчин цагийн урлаг, урлагийн хэлбэр, хэв маяг, илэрхийлэл, соёл хоорондын гоозүйн ялгаатай болон нийтлэг шинж, урлагийн бүтээлийн нийгмийн ойлголт, хэрэг үүрэг, эрх мэдэл, урлаг ба жендер зэргийг хамарна. Урлагийн нийгэм, соёлын байгуулалд гүйцэтгэх хэрэг үүрэгт голлон анхаарна. Нийгэм дэх уран бүтээлч үйл ажиллагааны онцлог шинжийг авч үзэхдээ чанарын судалгаанд голлон ашигладаг хээрийн судалгаа, биечлэн дагаж ажиглах аргыг багтаасан этнограф арга барилын тухай мэдлэг эзэмшинэ.
- A. Урлагийн бүтээл, урлан бүтээх үйл ажиллагааг антропологи, этнографийн үүднээс тодорхойлон судлах, мэдлэг олгох Б. Урлаг, урлагийн бүтээлийг колоничлол, анги давхраажилт, үндэс угсаа, жендер, ижилсэл, шилжилт хөдөлгөөн, улс төр гэх мэт антропологийн гол гол ойлголттой холбон тайлбарлах В. Нийгэм дэх урлан бүтээх үйл ажиллагааны түүх, нийгэм, соёлын үр нөлөөг этнографийн арга зарчмаар тодорхойлон судлах Г. “Примитив” урлаг, “дээд” урлаг гэх мэт түүхэн ангиллалд шүүмжлэлтэй хандаж, урлагийн төрөл зүйл, бүтээх, хэрэглэх, түгээх, илэрхийлэх нөхцлийн ялгааг антропологийн арга зарчмаар хэлэлцэх
1990 оноос өмнө дэлхий ертөнц улстөр болон идеологийн хувьд хоёр туйлд оршиж байсан гэж үздэг. Тоталитар бас ардчилсан нийгмүүд, авторитар эсвэл либерал дэглэмтэй. Эдийн засгийн хувьд чөлөөт зах зээлийн эсвэл төвлөрсөн төлөвлөгөөт байжээ хэмээн дүгнэдэг. 1990 онд Берлийны Хана нуран унаснаар Баруун гэгдэх либерал үзэл энэхүү идеологийн өрсөлдөөнд ялалт байгуулсан. Гэтэл 1990 оноос хойш ялангуяа хуучин социалист орнуудад хүчээ авах болсон үндсэрхэг үзэл, популист хөдөлгөөнүүд болон либерализмын эсрэг зарим нэгэн хөдөлгөөнүүдийг юу гэж ойлгох вэ? Ихэнхи социализмын дараахь орнуудыг шаталсан хөгжил мөн нийгмийн хувьслын онолын үүднээс хардаг; цэцэглэж буй ардчилсан нийгэмтэй, хөгжиж буй эсвэл бүрэлдэж буй либерал төлөвшилтэй г.м. Энэхүү хичээлээр социализм гэж ямар нийгэм байсан юм, одоо түүнээс уламжлагдсан зүйл гэж байдаг юмуу мөн бидний одоогийн нийгмийг (социалист үзэл суртал орхин одсон оронз айг) ямар үзэл онолууд дүүргэж байдаг талаар судлах болно.
а. Хуучин социалист орнуудын нийгмийн зохион байгуулалт, түүхэн замналаас үүдсэн өнөөдрийн нийгмийн онцлог талуудыг шинжлэн судлах b. Социализм гэж юу байв? Онолын үндэс ба түүхэн нөхцөл, явцыг таниулах c. Социалист зохион байгуулалтаас үлдсэн өв, нийгмийн залгамж юy вэ? Өнөөдрийн улс төрийн болон эдийн засгийн үр дагавруудыг шинжлэн судлах d. Пост-социалист нийгэм дахь хүчээ авч буй үндсэрхэг үзэл, хөгжлийн байгууллагуудын дискурс, эдийн засгийн нэолиберал бодлогуудыг судлах. Бид яагаад үүнд өртөх болов? e. Монгол дахь социалист туршлага ба пост-социализм дахь туршилтуудыг авч үзэх, шүүмжлэх чадварыг бий болгох зэрэг болно.
Дүрслэлийн антропологи нь соёл, нийгмийн байгуулал, хүний өдөр тутмын зан харилцааг баримтжуулан буулгахтай холбоотой салбар ухаан юм. Үүнийг тодорхойлох гол зүйл нь дүрслэлийн арга хэрэгслийг угсаатны судалгаа, бүтээлд ашиглахад оршино. Уг хичээлээр угсаатан судлал дахь дуу, дүрс бичлэгийн хэрэглээг танилцуулна. Оюутнууд угсаатны зүйн болон баримтат арга техникт суралцана. Угсаатны романтизм, колоничлолын үеийн дүрслэл, соёлын илэрхийлэл, соёлын ижилслийг дүрслэх, шинжлэх ухаан, урлаг хоорондынн зааг ялгаа зэрэг онол, ёсзүйн асуудлыг уншиж, хэлэлцэхээс гадна дүрслэлийн этнограф мэдээлэл цуглуулах, дүн шинжилгээ хийх дадлага хийнэ. Үүнд: Дүрслэлийн антропологийн тодорхойлолт, Дижитал техник хэрэгсэл технологийн өөрчлөлтийн онцлог, этнограф зураг дүрслэл, хээрийн судалгааны ажлын аргазүй, Хээрийн судалгааны технологи, Колоничлолын үеийн дүрслэл, Зураг авах техник хэрэгсэл, Баримтат фотт зураг, Угсаатны баримтат кино, Угсаатны романтизм, зэрэг сэдвүүдийг судлана.
Угсаатны зүйн дүрсийн судалгааны онолын асуудлыг хэлэлцэх, этнограф фото зураг, этнограф киноны нийгмийн онолын чиг баримжаа түүхэн өөрчлөлттэй танилцаж, этнограф зураг, дүрс авах аргад суралцуулж, дижитал техник ашиглах тухай ерөнхий ойлголт өгөхөд уг хичээлийн зорилго оршино. Оюутнууд дүрслэлийн антропологийн судалгааны онцлог, онолын маргаан, технологийн хөгжлийн онцлог шинжийг ойлгож, этнограф зураг дүрсийн судалгааны туршлагатай болно.
Судалгаа хийх, судалгааны ажил бичих, эх хэрэглэхүүн цуглуулах ажлын талаарх эрдэм шинжилгээний судалгааг судлан үзэх болно. Өөрөөр хэлбэл, судалгаа яаж хийх талаарх судалгааг авч үзнэ. Судалгааны арга зүйг танилцуулахаас гадна энэ шатнаас илүү гүнзгий дараагийн шатанд хүрч судалгааны арга зүйн талаарх задлан шинжилгээ, судалгааны ажил хийхэд тулгарч байдаг бодтой асуудлууд, энэ асуудлуудад антропологичид хэрхэн хариулж байгааг энэ хичээлээр хэлэлцэх юм. Тухайлбал, судалгааны үр дүнтэй судлагдсан орон нутгийн хүмүүс санал нийлэхгүй хүлээн зөвшөөрөхгүй байвал байвал судлаач яах ёстой вэ, антропологичид цэрэг армийнханд туслах хэрэгтэй юу гэх мэтийн сэдвүүдийг хөндөнө.
Нийгэм соёлын антропологийн ухаан хүний нийгэмд ямар үр дүн авч ирдэг, юуг хэрхэн яаж судалдаг ухаан болохыг онолын задлан шинжилгээний түвшинд авч үзсэнийг оюутнуудад танилцуулах нь хичээлийн үндсэн зорилго юм. Антропологийн судалгааны арга зүйн талаарх задлан шинжилгээ, судалгаа, гол гол маргаан хэлэлцүүлгүүдийг танилцуулан, судалгаа хийх ёс зүйн чиг баримжааг тогтоон өгч, судалгааны загвар боловсруулах, төлөвлөх ажил, хээрийн шинжилгээний ажилд бэлтгэх зорилготой. Дээрх зорилгыг биелүүлэхийн тулд дараах зорилтуудыг хэрэгжүүлнэ. Хичээлийн сэдэв тус бүрээр нарийвчлан сонгон авсан бүтээлүүдийн агуулга болон тус бүтээлийн зохиогчийг лекцийн хичээлээр нэг бүрчлэн танилцуулана. Хичээл тус бүр дээр антропологийн арга зүй, ёс зүй, хандлагын аль нэгэн талыг шүүмжлэлтэй авч үзэж байгаа бөгөөд нөхцөл байдлыг монголын жишээн дээр шинжлэн ярилцана
Энэхүү хичээл нь нийгэм, соёлын антропологийн судалгааны арга зүйн удиртгал хичээл юм. Уг хичээлээр судалгааны ажил буюу хээрийн шинжилгээний ажил (field work) хэрхэн хийх, түүн дээр түшиглэн этнографийн бичвэр хэрхэн бичих гэсэн хоёр үндсэн гол сэдвийг үзэж судлана. Судалгааны ажил хэмээх сэдэвт судлаач тухайн судлагдахуун соёлын дунд хэрхэн нэвтрэн орж, оролцон ажиглах, соёлын зөвлөхүүдээс ярилцлага аван судалгааны мэдээлэл цуглуулах, тэмдэглэл хөтлөх, цуглуулсан мэдээллээ ангилан дүн шинжилгээ хийх тухай хичээл орно. Этнографийн бичвэр бичих хэмээх сэдэвт этнографийн бичвэрийн төрлүүд, хэрхэн бичих тухай хичээл орно. Судалгаа хийх явцад болон этнографийн бичвэр бичих, нийтлүүлэхэд судлаачийн зүгээс баримтлах ёс зүй болон социологийн ухаанд ихэнхидээ хэрэглэгддэг тоон судалгааны аргууд, тэдгээрийг ямар нөхцөлд хэрэглэхэд тохиромжтой болох тухай товч танилцуулна.
Энэхүү хичээлийг оюутнууд судлан үзсэнээр аливаа улс орон, бүс нутгийн нийгэм, соёлын талаар судалгаа, шинжилгээний ажил хийхэд нэн шаардлагатай антропологийн судалгааны үндсэн арга - оролцон ажиглалт хэрхэн хийх, ярицлага хэрхэн авах, цуглуулсан мэдээллээ хэрхэн ангилан шинжилж, этнографийн бичвэр бичих тухай академик мэдлэг олохын хамтад оролцон ажиглалт, ярилцлага, этнографийн бичвэр бичих дадлага хийн практик чадвар эзэмшинэ.
