Дэлгэрэнгүй мэдээлэл

Хураангуй. Аливаа үндэстний тогтвортой хөгжил нь тухайн улсын төрийн дэглэм, боловсролын талаарх номлол, боловсролын удирдлагын мөн чанараас ихээхэн хамааралтай. Иймээс боловсролын удирдлагын ухааны судлагдахуун нь төр, иргэний хоорондох боловсролын харилцаа буюу төрийн бодлого иргэний сонголт хоёрын зохицол юм. Боловсролын удирдлага нь хүн ам, нутаг дэвсгэр, тэнд үйлчлэх боловсролын эрх зүйгээр тодорхойлогдох тогтолцоо ба түүний эрх мэдлийн эх сурвалж нь үндсэн хуулиар дамжуулан авсан нийтийн эрх ашиг тул өөрийн гэсэн онцлогтой. Иргэний сонгох, сонголтоо хэрэгжүүлэхэд зөвлөх, дэмжих, зохицуулах оролцоотой байдаг төрийн удирдлага нь боловсролын мэргэжлийн, иргэний нийгмийн, хүний өөрийн удирдлагын нэгдлийг хангаж боловсролын үр ашигтай засаглалыг хэрэгжүүлнэ. Энэхүү удирдлагын үр дүн нь үйлдвэрлэл, эдийн засгийн хөгжил ба нийгмийн амьдралын түвшний нийцлээр илэрхийлэгдэнэ. Боловсролын удирдлагыг судлан ерөнхий мөн чанар, шинж байдал, зайлшгүй зүй тогтлыг танин мэдэх нь боловсролын хөгжлийн бодлогыг оновчтой тодорхойлоход чухал ач холбогдолтой. Анх хүний өөрийн буюу төрөлх удирдлага дангаараа боловсролын чиглүүлэгч байв. Гэр бүлийн, захирагчийн, мэргэжлийн, төрийн оролцоо дараалан бий болж улмаар иргэний нийгмийн удирдлага хөгжиж, аажмаар өөрийн удирдлага дахин голлох үүрэгтэй болох ерөнхий зүй тогтол боловсролын удирдлагад ажиглагдаж байна. Хүний чадамж, төрийн боломж хоёрын харьцаа боловсролын чанарыг тодорхойлно. Төрийн боломж хязгаарлагдмал хэдий ч харин хүний чадамжийг хязгааргүй хөгжүүлэх, мөн өргөтгөх технологи, нөөц нэгэнт бий болжээ. “Аж үйлдвэрийн 4-р хувьсгал”-ын эринд боловсролыг зөвхөн ахисан түвшингээр нь биш үйлдвэрлэл, аж амьдралыг сайжруулах хүчин зүйл болох талаас нь хэмжих, салангид мененжментийг биш боловсролын удирдлагын цогц бодлого хэрэгжүүлэх шаардлагатай байна. Түлхүүр үг. Боловсролын удирдлагын бүтэц, зүй тогтол, үр ашиг, төрийн болон өөрийн удирдлагын хамаарал.

Хураангуй. Аливаа үндэстний тогтвортой хөгжил тухайн улсын төрийн дэглэм, боловсролын талаарх номлол, боловсролын удирдлагын мөн чанараас үлэмж хамааралтай. Иймээс боловсролын удирдлагын ухааны судлагдахуун нь төр, иргэний хоорондох боловсролын харилцаа буюу төрийн боломж, иргэний чадамжийн харьцаа юм. Боловсролын удирдлагын тогтолцоо иргэний сонголтоо хэрэгжүүлэхэд дэмжих, зөвлөх оролцоотой. Төрийн удирдлага нь боловсролын мэргэжлийн, иргэний нийгмийн, хүний өөрийн удирдлагын нэгдлийг хангаж түүнийг үр ашигтай засаглах зохицуулалтыг хэрэгжүүлнэ. Энэхүү удирдлагын үр дүн нь үйлдвэрлэл, эдийн засгийн хөгжил ба нийгмийн амьдралын түвшний нийцлээр хангагдах юм. Монголын хүн амын 43% нь ядуу амьдралтай гэсэн статистик байна. Үүний арван хувь нь заяагдмал, мөн арван хувь нь эрсдэлээс үүдэлтэй бол хорь гаруй хувийг нь ерөнхий боловсролын сургуулийн дунд ангийн сургалтын зохион байгуулалтаас олдмол шалтгаантай гэж таамаглаж болохоор байна. Байгаль, нийгмийн синергетик үзэгдлийг захиргааны болон мэргэжлийн кибернетик удирдлагыг хэрэгжүүлж үр ашигтай байлгах боломж улам бүр нэмэгдэж байна. Манай үндэсний боловсролын философи нь энэхүү шинэчлэлийн үндэслэл байх болно. Тогтолцоог улс орныхоо бодит байдалд нийцүүлэхдээ иргэний өөрийн удирдлагыг хөгжүүлэхэд чиглүүлэх нь тэдний насан туршдаа бие даан ажиллаж амьдрах, боловсрох чадамжийг бүрдүүлнэ. Иргэний чадамж бол улс орны хөгжлийн дотоод хүчин зүйл мөн. Түлхүүр үг. Боловсролын удирдлагын үр ашиг, өөрийн, мэргэжлийн удирдлага.

Хураангуй: Эвфемизмийг нийгмийн өргөн хүрээний асуудлаар хэвлэл мэдээлэл, олон нийтийн харилцаа болоод, хувь хүмүүс хоорондын харилцааны сэтгэл хөдлөлийг илэрхийлэхэд аль алинд нь ашигладаг учир бусдыг уурлуулах, эгдүүцүүлэх, бухимдуулахгүйгээр хориотой сэдвүүдийг (тухайлбал арьсны өнгө, үхэл, шашин шүтлэг гэх мэт) хэлэлцэх боломжийг олгодог. Улс төрчид ярвигтай сэдвийг эвфемизмийн тусламжтайгаар эерүүлэх, өнгөлөн далдлах замаар зөрчил, маргаанаас сэргийлэх, олон нийтийн шүүмжлэлд өртөхөөс сэргийлэх, харилцаагаа сэвтүүлэхээс сэргийлэх зэрэг олон хэрэгцээ шаардлагаас үүдэн хэрэглээ нь хурдацтай нэмэгдэж байна. Түлхүүр үг: Эвфемизм, хориотой сэдэв, зүйрлэл адилтгал, эерүүлэх, өнгөлөн далдлах

Abstract: Global foreign direct investment (FDI) flows gradually recovered after the Covid -19 pandemic, however, the impact of the international business and investment environment on FDI has increased due to the crisis i Ukraine. The United States and the European Union(EU) have imposed strict sanctions in order to quickly stop the special military operations of Russia. Sanctions in many areas by the international community are intended to stop the war by putting pressure on the economies of Russia and its supporters. The financial and energy restrictions have been the most influential sanctions, bringing a negative effect on Russia in short term. Russia’s retaliatory sanctions in turn, aimed at reinforcing its independence from these sanctioning countries. With this article we examined changes in Russian FDI, by mainly focusing on financial, energy and trade sanctions. Keyword: Economic sanctions, FDI

Хураангуй: Монгол Улс дэлхийн хүчирхэг гүрнүүд болох ОХУ, БНХАУ-тай мөнхийн хөршүүд билээ. Тэдээр улсын зүгээс өөрийн улсын хөгжил дэвшил, мөн бүс нутаг, дэлхий дахины хамтын ажиллагаанд идэвхитэй оролцон, эдийн засгийн санаачлагууд гаргасан билээ. Манай улсын хувьд хөрш хоёр орны дэвшүүлсэн санаачилгад нэгдэн өөрийн улсын нийгэм, эдийн засагт тус дөхөм үйл ажиллагаанд оролцох явдал нь бүс нутаг болон дэлхийн зах зээлд гарах нэгэн чухал алхам болоод байна. “Бүс ба зам” санаачилгын хүрээнд улс орнууд өөрийн улсад ашигтай санаачилга, хамтын ажиллагаанд нэгдэж байна. Манай улсын хувьд ч мөн адил “Гурван улсын эдийн засгийн коридор” хөтөлбөрөөр дамжуулан дэд бүтэц, хөрөнгө оруулалт, бүс орчмын хөгжил, аялал жуулчлал, эдийн засгаа солонгоруулах зэрэг олон зорилтуудыг тавьсан.

Хураангуй: Энэхүү өгүүллийг боловсролын удирдлагын философийн үндэслэл, чанар, багшийн хөгжлийн асуудалд хувь нэмэр оруулах зорилгоор бичлээ. Хүн аливаа үйлдлийнхээ сөрөг үр дагаврыг өөрийн ухамсарт үйлдлээрээ засаж залруулах боломжтой. Боловсролтой, ухамсартай хүн бэлдэхийн тулд боловсролын салбар ч тасралтгүй хувьсан өөрчлөгдөх шаардлагатай. . Судалгааг асуудлын конструктив, функционал холбоо хамааралыг харгалзан постструктуралист аргаар судлав. Боловсрол нь хүний оршихуйн чадамж бөгөөд чанар бол хүний сонголтоо хэрэгжүүлэх тэрхүү чадамж, боломжийн харьцаагаар тодорхойлогдоно. Боломж засаглалаас хамаарах тул төр боловсролын чанарт нөлөөлөх хүчин зүйл мөн. Энэхүү боловсролын удирдлагын философи нь боловсролын удирдлагын үндсэн механизм болох хяналт, шинжилгээ, магадлал, үнэлгээ, итгэмжлэл, баталгаажуулалтын онолын үндэс мөн.

Хураангуй: Ковид-19 цар тахлын дараа дэлхийн гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт(ГШХО)-ын урсгал аажмаар сэргэсэн ч олон улсын бизнес, хөрөнгө оруулалтын орчин Украины хямралаас үүдэн ГШХО-д нөлөөлөх нөлөөлөл нэмэгдсэн. Оросын цэргийн тусгай үйл ажиллагааг хурдан хугацаанд зогсоохын тулд АНУ, Европын Холбоо (ЕХ) хатуу хориг арга хэмжээнүүдийг авч байна. Олон улсын хамтын нийгэмлэгээс олон салбарт хориг тавих нь Орос, түүнийг дэмжигч улс орны эдийн засагт дарамт учруулах замаар дайныг зогсоох зорилготой. Хамгийн нөлөөтэй хориг нь санхүүгийн болон эрчим хүчний хоригууд бөгөөд уг хориг арга хэмжээ богино хугацаанд Орост сөрөг үр дүн авчирсан. Оросын зүгээс авч буй хариу хориг арга хэмжээ хориг арга хэмжээ авагч орнуудаас хараат бус байдлыг бататгаж байна Уг өгүүлэлд санхүү, эрчим хүч, худалдааны хориг арга хэмжээнд голлон үндэслэж Оросын ГШХО-ын өөрчлөлтийг харуулсан болно. Түлхүүр үг: Эдийн засгийн хориг арга хэмжээ, хөрөнгө оруулалт

Хураангуй: Монголын боловсролын удирдлагын онол, философийн үндэслэлийг хөгжүүлэхэд хувь нэмэр оруулах зорилгоор энэ өгүүллийг бичлээ. Хүн төрөлхтний өмнө тулгараад буй байгаль, экологийн болон засаглал, нийгэм, эдийн засгийн олон төвөгтэй асуудал манай улсад ч өөрийн гэсэн өнгө төрхтэй оршиж байна. Тасралтгүй хувьсан өөрчлөгдөж буй боловсрол, түүний чанар, удирдлагын асуудлыг өргөн утга, шинэ төрхөөр томьёолох хэрэгцээ урьдын адил үүсч байна. Боловсрол гэх ойлголтын айг бүрдүүлдэг гуч гаруй ухагдахууныг тогтолцоо болохын нь үүднээс конструктив, функционал холбоо хамааралыг харгалзан постструктуралист аргаар судлав. Боловсрол нь хүний оршихуйн чадамж бөгөөд чанар бол хүний сонголтоо хэрэгжүүлэх тэрхүү чадамж, боломжийн харьцаагаар тодорхойлогдоно. Боломж засаглалаас хамаарна. Төр боловсролын чанарт нөлөөлөх хүчин зүйл гарцаагүй мөн боловч энэ харилцаанд хүн анхдагч байх бөгөөд боломж нь чадамжийг бүрэн орлохгүй. Боловсролын удирдлагын философи нь боловсролын удирдлагын арга зүйн үндэс мөн. Төрийн онолоос проекцлон өөрийн онцлог, мөн чанар бүхий боловсролийн удирдлагын онолыг байгуулж болно. Боловсролын удирдлагын онолын үндэс нь объектив, субектив боловсролын нийцлийг хангах явдал юм. Боловсролын чанарын гол хэрэглэгч нь засаглал байсан бол өдгөө олон улсын харилцаа, иргэний нийгэм, хувь хүний сонголтод илүү ач тустай болж байна. Боловсрол нь синергетик тогтолцоо болох хийгээд түүнийг жолоодох кибернетик бололцоо, боловсролын удирдлагын мөн чанар, зарим онцлох шинж, үндэсний уламжлалын уялдааг өгүүлэлд цухас харуулсан болно. Түлхүүр үгс: Хүний оршихуйн чадамж, чадамж ба боломжийн харьцаа, боловсролын удирдлагын онол, философи, сенергетик, кибернетик бололцоо.

Хураангуй: Энэхүү өгүүллийг ‘Боловсролын Нийгмийн шинэ гэрээ’, боловсролын философийн орчин үеийн хандлагыг иш үндэс болгон Монголын боловсролын удирдлагын философийн үндэслэл, чанарын баталгаажуулалтын онолыг хөгжүүлэхэд хувь нэмэр оруулах зорилгоор бичлээ. Хүн төрөлхтний өмнө тулгараад буй байгаль, экологийн болон засаглал, нийгэм, эдийн засгийн олон төвөгтэй асуудал манай улсад ч өөрийн гэсэн өнгө төрхтэй оршиж байна. Хүн өөрийн үйл ажиллагааныхаа сөрөг үр дагаврыг ухамсарт үйлдлээрээ засаж залруулж хор хөнөөлийг багасгах, хожмын эрсдэлийг бууруулах боломжтой. Иймд тасралтгүй хувьсан өөрчлөгдөж буй боловсрол, түүний чанар, удирдлагын асуудлыг өргөн утга, шинэ төрхөөр томьёолох хэрэгцээ урьдын адил үүсч байна. Боловсрол гэх ойлголтын айг бүрдүүлдэг гуч гаруй ухагдахууныг тогтолцоо болохын нь үүднээс конструктив, функционал холбоо хамааралыг харгалзан постструктуралист аргаар судлав. Боловсрол нь хүний оршихуйн чадамж бөгөөд чанар бол хүний сонголтоо хэрэгжүүлэх тэрхүү чадамж, боломжийн харьцаагаар тодорхойлогдоно. Боломж засаглалаас хамаарах тул төр боловсролын чанарт нөлөөлөх хүчин зүйл мөн. Энэхүү боловсролын удирдлагын философи нь боловсролын удирдлагын үндсэн механизм болох хяналт, шинжилгээ, магадлал, үнэлгээ, итгэмжлэл, баталгаажуулалтын онолын үндэс мөн. Чанарын баталгаажуулалтын гол хэрэглэгч нь засаглал байсан бол өдгөө олон улсын харилцаа, иргэний нийгэм, хувь хүний сонголтод илүү ач тустай болж байна. Боловсрол нь синергетик тогтолцоо болох хийгээд түүнийг жолоодох кибернетик бололцоо, төрийн удирдлагын мөн чанар, зарим онцлох шинж, үндэсний уламжлалын уялдааг өгүүлэлд цухас дурьдав.

Монгол улс дэлхийн хүчирхэг гүрнүүд болох ОХУ, БНХАУ-тай мөнхийн хөршүүд билээ. Тус улсуудын зүгээс өөрийн улсын хөгжил дэвшил, мөн бүс нутаг, дэлхий дахины хамтын ажиллагаанд идэвхитэй оролцон, эдийн засгийн санаачлагууд гаргасан билээ. Манай улсын хувьд хөрш 2 орны дэвшүүлсэн санаачлагад нэгдэн өөрийн улсын нийгэм, эдийн засагт тус дөхөм үйл ажиллагаанд оролцох явдал нь бүс нутаг болон дэлхийн зах зээлд гарах нэгэн чухал алхам болоод байна. “Бүс ба зам” санаачлагийн хүрээнд улс орнууд өөрийн улсад ашигтай санаачлага, хамтын ажиллагаанд нэгдэж байна. Манай улсын хувьд ч мөн адил “Гурван улсын эдийн засгийн коридор” хөтөлбөрөөр дамжуулан дэд бүтэц, хөрөнгө оруулалт, бүс орчмын хөгжил, аялал жуулчлал, эдийн засгаа солонгоруулах зэрэг олон зорилтуудыг тавьсан.

Abstract: This paper aims to examine how foreign and domestic translators solve problems encountered in literary translation of realia, words or phrases which denote something that is specifically unique and local, that have no equivalents in other languages. For this purpose, Russian and English translation of nine short stories, out of many of works by D.Natsagdorj, one of the founders of Mongolia’s contemporary literature, have been selected. By comparing the English, Russian translation of these stories, we examined the types of transformation used in translation of realia, accuracy of translation, distinction among translations by foreign and domestic authors. Main accentuation has been given to identifying more typical strategy of translating Mongolian realia into the above-mentioned languages. Accordingly, the study revealed that transcription, transliteration, description and substitution are the most frequent tools used to render the words and phrases denoting realia. Key words: literary translation, transformation, realia, rendering, translation strategy

Abstract: This paper aims to examine how foreign and domestic translators solve problems encountered in literary translation of realia, words or phrases which denote something that is specifically unique and local, that have no equivalents in other languages. For this purpose, Russian and English translation of nine short stories, out of many of works by D.Natsagdorj, one of the founders of Mongolia’s contemporary literature, have been selected. By comparing the English, Russian translation of these stories, we examined the types of transformation used in translation of realia, accuracy of translation, distinction among translations by foreign and domestic authors. Main accentuation has been given to identifying more typical strategy of translating Mongolian realia into the above-mentioned languages. Accordingly, the study revealed that transcription, transliteration, description and substitution are the most frequent tools used to render the words and phrases denoting realia. Key words: literary translation, transformation, realia, rendering, translation strategy

ДАЯАРШИЛ –ИНТЕРНЭТ – ОРЧУУЛГА GLOBALIZATION- INTERNET- TRANSLATION Б. Батчимэг1, У.Лхагвасүрэн2 Abstract: The Cold War that divided the world into mutually opposing two poles ended in the early 1990s, creating favorable conditions to international relations. This transformation led to intensification of relations among world nations. Broadening of cooperation impacted on globalization. The need for barrier free, speedy relations triggered information technology advancement. The internet which initially was created to simply connect computers in order to share information, became the key mediator of global communication. The launch of the internet has opened a new horizon which is not restricted by time and space. The growing flow of information tremendously increased the demand for translation. From this point of view, translation can be defined as an integral part of globalization which has been made possible with the internet. With this paper we aimed to define interconnectedness, reciprocal impacts and future trend of these three phenomena. Key words: globalization, translation, information, network, technological advancement and progress

The spread of COVID-19 is causing unprecedented challenges to the education system around the world. Since February 2020 due to the outbreak of the COVID-19 pandemic, there was a sudden disruption of the education process and all levels of education transferred to online mode in Mongolia. This study seeks to find out the students' attitudes towards online English teaching at the National University of Mongolia (NUM) to have a better understanding of the students’ issues and improve their attitudes. For this purpose, 58 students of the National University of Mongolia were distributed a questionnaire to measure their perspectives. The majority of the students feel positive about having online ESL classes, but some technical and personal challenges such as connection problems, limited computer skills encountered by the students were revealed. Keywords: COVID-19, Online teaching, ESL students.

IMPACT OF ONLINE ESL TEACHING ON THE NATIONAL UNIVERSITY OF MONGOLIA’S STUDENTS’ ATTITUDES UNDER COVID-19 CIRCUMSTANCES Bolormaa Shinjee Batchimeg Battsengel Abstract The spread of COVID-19 is causing unprecedented challenges to the education system around the world. Since February 2020 due to the outbreak of the COVID-19 pandemic, there was a sudden disruption of the education process and all levels of education transferred to online mode in Mongolia. This study seeks to find out the students' attitudes towards online English teaching at the National University of Mongolia (NUM) to have a better understanding of the students’ issues and improve their attitudes. For this purpose, 58 students of the National University of Mongolia were distributed a questionnaire to measure their perspectives. The majority of the students feel positive about having online ESL classes, but some technical and personal challenges such as connection problems, limited computer skills encountered by the students were revealed. Keywords: COVID-19, Online teaching, ESL students.

ДАЯАРШИЛ –ИНТЕРНЭТ – ОРЧУУЛГА GLOBALIZATION- INTERNET- TRANSLATION Б. Батчимэг1, У.Лхагвасүрэн2 Abstract: The Cold War that divided the world into mutually opposing two poles ended in the early 1990s, creating favorable conditions to international relations. This transformation led to intensification of relations among world nations. Broadening of cooperation impacted on globalization. The need for barrier free, speedy relations triggered information technology advancement. The internet which initially was created to simply connect computers in order to share information, became the key mediator of global communication. The launch of the internet has opened a new horizon which is not restricted by time and space. The growing flow of information tremendously increased the demand for translation. From this point of view, translation can be defined as an integral part of globalization which has been made possible with the internet. With this paper we aimed to define interconnectedness, reciprocal impacts and future trend of these three phenomena. Key words: globalization, translation, information, network, technological advancement and progress

Abstract: Diplomatic translation represents one of the most complicated, advanced, and toughest translation activities in the modern world. Diplomatic translation is carried out within diplomatic missions, embassies and consulates. This paper aims to explore the language of diplomacy which has been used since the ancient times until today and how the usage decreased and increased over the period of the time; the functions and features of diplomatic interpretation and translation. In addition to that, the paper highlighted some challenges encountered by interpreters and translators; also emphasized newly-emerged terms and discourses in the language of diplomacy. Keywords: language of diplomacy, translation, interpretation

Abstract: Diplomatic translation represents one of the most complicated, advanced, and toughest translation activities in the modern world. Diplomatic translation is carried out within diplomatic missions, embassies and consulates. This paper aims to explore the language of diplomacy which has been used since the ancient times until today and how the usage decreased and increased over the period of the time; the functions and features of diplomatic interpretation and translation. In addition to that, the paper highlighted some challenges encountered by interpreters and translators; also emphasized newly-emerged terms and discourses in the language of diplomacy. Keywords: language of diplomacy, translation, interpretation