Бидний тухай
Багш ажилтан
Бид цахилгаан, дулааны эрчим хүч үйлдвэрлэгчийн орцууд буюу зардлууд нь үйлдвэрлэлийн хэмжээ буюу цахилгаан, дулааны эрчим хүч үйлдвэрлэлтэнд хэрхэн нөлөөлдөг, эдгээр орцуудаас хамаарах гарцын мэдрэмж нь ямар байдгийг тодорхойлох зорилгоор энэхүү судалгааны ажлыг хийж гүйцэтгэлээ. Судалгааны ажилд Кобб-Дугласын үйлдвэрлэлийн функц дээр тулгуурласан эконометрикийн шинжилгээ, биет бүтээгдэхүүн дээр тулгуурласан орцоос хамаарсан гарцын мэдрэмжийн шинжилгээний аргачлалыг ашигласан бөгөөд түлш, цалин, ашиглалтын зардлууд үйлдвэрлэлийн гарцтай эерэг хамааралтай; харин урсгал засвар, зээлийн хүүний зардлууд сөрөг хамааралтай болохыг илрүүллээ.
Эрчим хүчээр хөгжлийг бид бүтээж байгаа. Өндөр барилга, гудамжны гэрэл, хүүхдийн цэцэрлэг, бүх сургууль, эмнэлэг гээд эрчим хүч ашигладаггүй ямар ч салбар үгүй болсон. Эрчим хүч зайлшгүй хэрэгцээтэй гэдгийг мэддэг атлаа хамгийн үрэлгэн ханддаг хүмүүс нь бид өөрсдөө. Эрчим хүчийг хэдий хэрийн өртгөөр үйлдвэрлэж байгааг төдийлөн мэдэхгүй атлаа хүссэнээрээ хэрэглэж чаддаг. Эрчим хүчний зарцуулалт, дэлхийн дулаарал, цаг уурын өөрчлөлт ихтэй энэ үед эрчим хүчний үр ашиг нь эдийн засгийн салбаруудын байгаль орчин үзүүлж бай нөлөөллийг бууруулах, салбарын өрсөлдөх чадварыг хадгалахад гол үүрэг гүйцэтгэдэг. Манай улсын эрчим хүчний бүтээгдэхүүний нийлүүлэлт жилээс жилд өсөн нэмэгдэж байна. Эрчим хүчний нийлүүлэлт, эрчим хүчний бүтээгдэхүүний үнэ өсөж байгаа энэ үед цаашдын эрчим хүчний хэрэглээг тодорхойлохын тулд эрчим хүчний үр ашгийг нэмэгдүүлэх бодлогыг тодорхойлох нь чухал юм. Энэхүү судалгааны ажлаар бид эрчим хүчний салбар бусад салбарт үзүүлэх нөлөөллийг 2017 оны Салбар хоорондын тэнцэлд тулгуурлан бүтцийн шинжилгээ хийж үзсэн. Бүтцийн шинжилгээ хийхэд логарифм Дивиз индекс-I аргыг ашигласан. Эрчим хүчээр хөгжлийг бид бүтээж байгаа. Өндөр барилга, гудамжны гэрэл, хүүхдийн цэцэрлэг, бүх сургууль, эмнэлэг гээд эрчим хүч ашигладаггүй ямар ч салбар үгүй болсон. Эрчим хүч зайлшгүй хэрэгцээтэй гэдгийг мэддэг атлаа хамгийн үрэлгэн ханддаг хүмүүс нь бид өөрсдөө. Эрчим хүчийг хэдий хэрийн өртгөөр үйлдвэрлэж байгааг төдийлөн мэдэхгүй атлаа хүссэнээрээ хэрэглэж чаддаг. Эрчим хүчний зарцуулалт, дэлхийн дулаарал, цаг уурын өөрчлөлт ихтэй энэ үед эрчим хүчний үр ашиг нь эдийн засгийн салбаруудын байгаль орчин үзүүлж бай нөлөөллийг бууруулах, салбарын өрсөлдөх чадварыг хадгалахад гол үүрэг гүйцэтгэдэг. Манай улсын эрчим хүчний бүтээгдэхүүний нийлүүлэлт жилээс жилд өсөн нэмэгдэж байна. Эрчим хүчний нийлүүлэлт, эрчим хүчний бүтээгдэхүүний үнэ өсөж байгаа энэ үед цаашдын эрчим хүчний хэрэглээг тодорхойлохын тулд эрчим хүчний үр ашгийг нэмэгдүүлэх бодлогыг тодорхойлох нь чухал юм. Энэхүү судалгааны ажлаар бид эрчим хүчний салбар бусад салбарт үзүүлэх нөлөөллийг 2017 оны Салбар хоорондын тэнцэлд тулгуурлан бүтцийн шинжилгээ хийж үзсэн. Бүтцийн шинжилгээ хийхэд логарифм Дивиз индекс-I аргыг ашигласан.
Бид цахилгаан, дулааны эрчим хүч үйлдвэрлэгчийн орцууд буюу зардлууд нь үйлдвэрлэлийн хэмжээ буюу цахилгаан, дулааны эрчим хүч үйлдвэрлэлтэнд хэрхэн нөлөөлдөг, эдгээр орцуудаас хамаарах гарцын мэдрэмж нь ямар байдгийг тодорхойлох зорилгоор энэхүү судалгааны ажлыг хийж гүйцэтгэлээ. Судалгааны ажилд Кобб-Дугласын үйлдвэрлэлийн функц дээр тулгуурласан эконометрикийн шинжилгээ, биет бүтээгдэхүүн дээр тулгуурласан орцоос хамаарсан гарцын мэдрэмжийн шинжилгээний аргачлалыг ашигласан бөгөөд түлш, цалин, ашиглалтын зардлууд үйлдвэрлэлийн гарцтай эерэг хамааралтай; харин урсгал засвар, зээлийн хүүний зардлууд сөрөг хамааралтай болохыг илрүүллээ.
Судалгааны ажлаар 20177 оны монгол улсын салбар хоорондын тэнцлийг ашиглан эдийн засгийн 55 салбарын нэг болох цахилгаан, хий, агааржуулалтын салбарыг цахилгааны эрчим хүч, дулааны эрчим хүч, бусад гэсэн 3 дэд салбар болгон салгаж, эрчим хүчний үйлдвэрлэлийг нэмэгдүүлснээр бусад салбаруудад үзүүлэх нөлөөллийг судлах зорилгоор 57х57 хэмжээстэй болгон дахин байгуулан судалсан болно. Салбар хоорондын тэнцлийн I квадрат нь салбаруудын орц гарцыг өртгөөр нь харуулсан байдаг тул салбарыг дэд салбар болгон задлахад зардлын бүртгэлийн хамсарсан зардлын хуваарилалын аргын нэг болох биет хэмжигдэхүүний аргыг ашиглан дэд салбар болгон салган, Леонтьевийн орц гарцын загварт шугаман алгебрийн аргыг ашиглан бус салбартаа нөлөөлөх нөлөөллийг авч үзсэн.
The Leontief Input-Output model is a valuable tool for economics. Many economic research works are devoted to analysis of Input-Output table [1]-[5]. In this paper, we consider a separation of Copper production subsector from Mining of metal ores sector which is one of the 55 economic sectors of Input-Output Table of Mongolia. We examine impact of this subsector on other economic sectors using Input-Output table for 2016 and Physical Measurement Method of Cost Accounting [6]. We compute input coefficients of new extended matrix as well as inverse coefficients.
The input-output model(IOM) most often used in practice is the traditional open static Leontief model [1] with the inverse Leontief matrix as general solution. The descriptive use of the input output table (IOT) offers information on input pattern and on output pattern. This requires the calculation of input and output coefficients. Input coefficients are calculated by dividing each value in the column of the IOT by the corresponding column total and show the purchases and input structures. Output coefficients are calculated by dividing each value in the row of the IOT by the corresponding row total and show the sales and output structures. Both coefficients can assist policy-making when looking for optimal governmental expenditure programs. IOT for Mongolia is a matrix of dimension 55x55
