Дэлгэрэнгүй мэдээлэл

Viruses that infect bacteria can influence bacterial community dynamics, bacterial genome evolution and ecosystem biogeochemistry. These influences differ depending on whether phages establish lytic, chronic or lysogenic infections. In this study, bacteriophages were isolated from wastewater samples of the Central Wastewater Treatment Plant of Ulaanbaatar and strains of Escherichia coli, Pseudomonas aeruginosa from the collection of Bacteriological Laboratory, the National Center for Infectious Diseases were used as a test-culture. We isolated bacteriophages AT1 and AT2 with bacteriolytic activity. The bacteriophage AT1 were able to lyse 70.2% of cells from total population of E. coli, and the bacteriophages AT2 were able to lyse 78.5% of P. aeruginosa within 96 hours of cultivation, respectivily. Bacteriophages titer was determined and for AT1 phage was 1.12x1010 PFU/mL and for AT2 phage was 0.98x1010 PFU/mL.

Viruses that infect bacteria can influence bacterial community dynamics, bacterial genome evolution and ecosystem biogeochemistry. These influences differ depending on whether phages establish lytic, chronic or lysogenic infections. In this study, bacteriophages were isolated from wastewater samples of the Central Wastewater Treatment Plant of Ulaanbaatar and strains of Escherichia coli, Pseudomonas aeruginosa from the collection of Bacteriological Laboratory, the National Center for Infectious Diseases were used as a test-culture. We isolated bacteriophages AT1 and AT2 with bacteriolytic activity. The bacteriophage AT1 were able to lyse 70.2% of cells from total population of E. coli, and the bacteriophages AT2 were able to lyse 78.5% of P. aeruginosa within 96 hours of cultivation, respectivily. Bacteriophages titer was determined and for AT1 phage was 1.12x1010 PFU/mL and for AT2 phage was 0.98x1010 PFU/mL.

Сүүлийн жилүүдэд хүний биеийн хэвийн микрофлор (gut microbiota)-ийн алдагдал нь таргалалт, чихрийн шижин, архаг ядаргаа, хоол боловсруулах эрхтний өвчлөл, үтрээний болон шулуун гэдэсний халдвар, батга, псироз гэх мэт арьсны тууралт болон үе мөчний үрэвсэл гэх мэт олон төрлийн өвчний суурь болж буйг судалгаагаар баталсаар байна. Энэ нь хүний хоол тэжээлийн нэр төрөл, тэжээллэг байдал, физиологийн болон бодисын солилцооны идэвх, эмийн хэрэглээтэй шууд холбоотой. Манай улсын хувьд Үндэсний статистикийн хорооны эрүүл мэндийн тайланд хүн амын дундах хоол боловсруулах эрхтэн, зүрх судасны өвчлөлүүд 2011 онтой харьцуулахад 2021 оны байдлаар 20%-иар өссөн тухай мэдээллэжээ. Мөн хүн амын дундах амьсгалын замын өвчлөл улирлаас хамааран нэмэгдэхтэй холбоотой эмийн хэрэглээ өсдөг. Иймд хүний биеийн бодис, энергийн солилцооны алдагдлаас хамгаалахын тулд микрофлорын бүрдлийг бууруулахгүй байх, пробиотик агуулсан функциональ хүнс хэрэглэх шаардлагатай. Харин нүүдэлч Монголчуудын уламжлалт сүү цагаан идээ нь олон төрлийн ашигтай бактериуд болон тэдгээрийн бодисын солилцооны дүнд үүссэн метаболитуудыг агуулдаг функциональ хүнс бөгөөд МУИС-ийн Биологийн тэнхимд 1960-аад оноос уламжлалт сүүн бүтээгдэхүүн, эсгэлэн цагаан идээний химийн бүрдэл, микроорганизмын бүрэлдэхүүнийг судалж эхэлсэн. 60 гаруй жилийн хугацаанд 5 хошуу малын сүүний химийн найрлага, бүрэлдэхүүн, сүүний гидролизоор үүсэх биологийн идэвхт пептидийн эмчилгээний шинж чанарыг судлах, айраг, тараг, хоормог болон бусад сүүн бүтээгдэхүүнүүдээс сүүн хүчлийн бактери, дрожжийн цэвэр өсгөврүүдийг ялган үндэсний өсгөврийн сан бүрдүүлэх, СХБ-иудын бодисын солилцооны бүтээгдэхүүн болох устөрөгчийн хэт исэл, бактериоцин зэрэг бусад микробуудын өсөлтийг дарангуйлдаг нэгдлүүд, антиоксидант идэвхт, цусны даралтыг бууруулах, холестеролын хэмжээг бууруулах идэвхтэй нэгдлүүдийг судалж байна. Одоогийн байдлаар уламжлалт эсгэлэн сүүн бүтээгдэхүүнүүдээс 500 орчим СХБ-ийн цэвэр өсгөврийг ялгаж, биологийн идэвхийг тогтоогоод байгаагаас айрагнаас ялгасан Enterococcus durans A11-5 өсгөврөөс 2 төрлийн энтероцин, Lac tobacillus diolivorans өсгөврөөс 2 төрлийн бактерийн эсрэг идэвхтэй пептидүүдийг ялгасан. Мөн L. plantarum (C4-3), L. paracasei (O1323), L. fermentum BM-325, L. hel veticus N522, L. helveticus N222, L. paracasei (DU-8), L. lactis T-8, L. paracasei A-4, L. paracasei A-8 зэрэг өсгөврүүд уураг задлах, антиоксидант, АТХЭ-ийг саатуулах нөлөөг тодорхойлоод байна. Үүнээс гадна L.paracasei Х-1, L.paracasei Х-17, L.fer mentum 325 өсгөврүүдийн таргалалт эсрэг идэвхийг C57BL/6j шугаман хулганад туршилтын загвар үүсгэн судлахад биеийн жин бууруулах, цусан дахь глюкоз, өөх тосны хэмжээг тогтворжуулах нөлөөтэйг тогтоож, симбиотик үйлчилгээтэй шар буурцгийн ундаа хийх технологийг боловсруулаад байна. Түлхүүр үгс: биофункциональ хүнс, биологийн идэвхт сүүн хүчлийн бактери

Бактерид халдварладаг вирус нь бактерийн өсөлтийн динамик, бактерийн геномын хувьсал, экосистемийн биогеохимийн процесст нөлөөлдөг. Эдгээр нөлөөллүүд нь тухайн фагууд литик, архагшсан эсвэл лизоген халдвар үүсгэж байгаа эсэхээс хамаарч өөр өөр байдаг. Энэхүү судалгаанд ХӨСҮТ –ийн Нэгдсэн лабораторийн Нян судлалын лаборатори –д хадгалагдаж байгаа Escherichia coli болон Pseudomonas aeruginosa –ийн цэвэр омгуудыг тест өсгөврөөр ашиглав. Бид E. сoli болон P. аeruginosa –г лизис оруулах чадвартай АТ1 ба АТ2 бактериофагуудыг ялгаж авсан. АТ1 бактериофаг E. coli –ийн нийт эсийн 70.2% –ийг, AT2 фаг P. аeruginosa –ийн нийт эсийн 78.5% –г 96 цагийн хугацаанд лизист оруулах чадвартай болохыг тогтоов. Ялгаж авсан AT1 фагийн титр 1.12x1010 PFU/mL, AT2 фагийн титр 0.98x1010 PFU/mL байна.

Орчин үед фаг дээр суурилсан бактерийн халдвартай тэмцэх эмчилгээний аргыг боловсруулж байна. Бактериофаг хүн, амьтан, ургамалд аюулгүй байдаг. Фагийг хүнсний бүтээгдэхүүний аюулгүй байдлыг хангахад хэрэглэх зөвшөөрлийн АНУ-ийн FDA өгсөн. Иймд хөдөө аж ахуйд эрүүл амьтан өсгөхдөө антибиотикийн оронд фагийг хэрэглэж байна. Орчин үеийн ертөнц бактериофагийг байгалийн консервант эсвэл халдварын эсрэг бүтээгдэхүүн хэлбэрээр хэрэглэх сонирхолтой болжээ. Хөдөө аж ахуйн бүтээгдэхүүнд фагийг хэрэглэж байгаа тухайлбал махыг бактерийн халдвараас хамгаалахад. Ихэнх антибиотикт тэсвэртэй өвчин үүсгэгч нь орчин үеийн анагаахын тулгамдсан асуудал болжээ. Халдвартай тэмцэх альтернатив арга зүйг боловсруулах нь анагаах биотехнологийн тэргүүлэх чиглэл болоод байна.

Хураангуй Сүүлийн жилүүдэд хүн төрөлхтөн хоол хүнсний амт, өнгө үзэмж, тэжээллэг чанарт анхаарал хандуулахаас гадна хүний бие организмд үйлчлэх ашиг тусыг илүүд үзэх болсон. Хүнс болон эрүүл мэнд хоорондын харилцан хамаарал, ач холбогдлыг ойлгохын хэрээр зах зээл дээр функциональ хүнсний бүтээгдэхүүний эрэлт хэрэгцээ нэмэгдсээр байна. Сүүн хүчлийн бактерийн амьдралын үйл ажиллагааны дүнд биологийн идэвхт нэгдлүүд болох жижиг пептидүүд, экзополисахарид, бактериоцин, липаза ферментүүд гэх мэт олон бүтээгдэхүүн үүсдэг бөгөөд эдгээрийг функциональ бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлд олон төрлөөр ашиглах боломжтой. Иймд бид энэхүү судалгааны ажлаараа сарлагийн сүүгээр бэлтгэсэн тараг, айрагнаас биологийн идэвхт чанар өндөртэй сүүн хүчлийн бактерийг ялган авч, шинж чанар биологийн идэвхийг судлах зорилго тавин ажиллалаа. Сарлагийн сүүгээр бэлтгэсэн тараг, айрагны 8 дээжээс сүүн хүчлийн бактерийн 33 цэвэр өсгөвөр ялгаж тэдгээрийн биологийн идэвхийг судлахад N7, N16, Na2, Na5 өсгөврүүд сүүтэй агарт 2-8 мм тунгалаг хүрээ, 424-1024 ммоль/л чөлөөт амин хүчлийг тус тус үүсгэж байв. Эдгээр уураг задлах идэвхтэй бактериуд нь ходоодны хүчиллэг болон цөстэй орчинг 4 цаг хүртэл тэсвэрлэж пробиотик шинж чанартай, Na2, Na5 өсгөврүүд өвчин үүсгэгч 5 зүйлийн бактерийн өсөлтийг хүчтэй дарангуйлж байгааг тогтоов. Биологийн идэвхтэй 4 зүйлийн сүүн хүчлийн бактерийн ангилал зүйг 16S РНХ секвинсийн аргаар тодорхойлж, дараагийн шатанд эдгээр 4 өсгөвөрөөр хөрөнгө бэлтгэх технологийн тандан турилтыг хийхэд Lactobacillus plantarum F32, Enterococcus lactis, Lactobacillus delbrueckii TMPC 34312 зүйлүүдээр функциональ бүтээгдэхүүн хөгжүүлэх боломжтойг тогтоолоо. Энэхүү судалгааны ажил нь уламжлалт сүүн бүтээгдэхүүнээс орчин үеийн үйлдвэрлэлийн шинэ хөрөнгө гарган авах, инновацийн шинэ бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлийн үнэт түүхий эд болох онолын болон практик ач холбогдолтой юм. Цаашид хөрөнгийн тогтвортой байдлын судалгааг нарийвчлан хийх шаардлагатай. Түлхүүр үг: Lactobacillus plantarum F32, Enterococcus lactis, Lactobacillus delbrueckii TMPC 34312, пробиотик хөрөнгө, функциональ хүнс

Bacteriophages are capable of uniquely recognizing bacterial pathogens and lysing them, so they can be used in further treatment; more research is being done to lyse bacterial pathogens contained in food products and soil with bacteriophage. The objective of this study is to determine the microbiological, biochemical, and physiological activity of Enterococcus faecalis isolated from airag (fermented mare milk), to determine the taxonomy by molecular biological methods, and to isolate phages from wastewater capable of lysing Enterococcus faecalis and Staphylococcus aureus. Enterococcus faecalis and Staphylococcus aureus are Gram-positive, non-spore-forming, anaerobic cocci. Enterococcus faecalis can to withstand osmotic pressure (6.5% NaCl) and to live in a wide range of acids and alkalis (pH 3–12.6). Among the 15 Enterococci species of the family Lactobacillaceae, the most common (80–90%) is Enterococcus faecalis, which causes severe stomatitis, periodontitis, and urinary tract infections and supports tertiary bacterial infections, while Staphylococcus aureus is common in the skin and nasal cavity and when a person's immune system is weakened, there is a high risk of complications such as skin pustules, abscesses, and pneumonia. In this study, local pure strains of Staphylococcus aureus confirmed in the Bacteriological Laboratory of the National Center for Infectious Disease Research were recultured and differentiated by microbiological and biochemical methods. Using traditional microbiological methods, a pure culture were obtained from the airag sample, and it’s physiological and biochemical activity and antagonistic activity were determined, respectively. Enterococcus faecalis’s phylogenetic tree were constructed by determining the relationship between the species by molecular biological taxonomy. Bacteriophages of Enterococcus faecalis and Staphylococcus aureus were detected by the double-layer soft agar method. The activity of bacteriophages to lyse bacteria was determined in liquid and solid media Six pure bacterial cultures (A1, A4, B1, B7, E2, and E9) isolated from airag were determined by microbiological, physiological-biochemical, and molecular biological taxonomy methods and these strains were belonged to Enterococcus faecalis (96%–98% probability). Local strains of Staphylococcus aureus were determined by microbiological and biochemical methods. Bacteriophages from sewage water has a clear and pure morphology and forms 0.2–1 mm plaques. These bacteriophages were active against all Staphylococcus aureus and Enterococcus faecalis strains.

Viruses that infect bacteria can influence bacterial community dynamics, bacterial genome evolution and ecosystem biogeochemistry. These influences differ depending on whether phages establish lytic, chronic or lysogenic infections. In this study, bacteriophages were isolated from wastewater samples of the Central Wastewater Treatment Plant of Ulaanbaatar and strains of Escherichia coli, Pseudomonas aeruginosa from the collection of Bacteriological Laboratory, the National Center for Infectious Diseases were used as a test-culture. We isolated bacteriophages AT1 and AT2 with bacteriolytic activity. The bacteriophage AT1 were able to lyse 70.2% of cells from total population of E. coli, and the bacteriophages AT2 were able to lyse 78.5% of P. aeruginosa within 96 hours of cultivation, respectivily. Bacteriophages titer was determined and for AT1 phage was 1.12x1010 PFU/mL and for AT2 phage was 0.98x1010 PFU/mL.

Сэтгүүлийн нэр: Jurnal Veteriner, Volume number: Vol. 24 No. 2 : Өгүүллийн нэр: Molecular Identification of Taenia hydatigena from Goats in Khishig-Undur, Mongolia” Хэвлэгдсэн огноо: 2023-03-01 Khulan Janchiv, Ochirkhuyag Baldorj Хураангуй: Cysticercosis caused by the larval form of the Taenia hydatigena tapeworm poses a global challenge to the livestock industry. A total of 56 goats slaughtered in Khishig-Undur, Mongolia were evaluated for the presence of cystic lesions. Collected cysts were assessed using the mitochondrial 12S rRNA gene. In total, 46.4% (26/56) of evaluated goats were positive for T. hydatigena infection, with most cysts attached to the omentum, mesentery, liver, or spleen. Partial 12S rRNA gene sequences were obtained from all evaluated cysts and aligned with known sequences for T. hydatigena. Infection prevalence was higher in goats three years of age and older (50.0%; 17/34) compared to goats less than three years of age (40.0%; 9/22) (p=0.035). Infection with T. hydatigena appears to be highly prevalent in goats in Khishig-Undur. Additional studies are needed to evaluate local parasite transmission dynamics and the impact of this parasite on local livestock production.

The population of the domestic Bactrian camel of Mongolia (453,800 by 2021 official statistical data) is distributed mainly Umnugobi, Dornogobi, Dundgobi, Bayankhongor, Gobi-Altai, Khovd, Uvs, and Uvurkhangai provinces. There are three recognized breeds Hos Zogdort, Galbyn Gobi red, and Khaniin Hetsiin Khuren (Saipolda 2004).

Сүүн хүчлийн бактер (СХБ) нь байгаль дээр өргөн тархсан бичил биетэн бөгөөд бүх төрлийн исгэлэн хүнсний бүтээгдэхүүнд өргөн агуулагддаг. Хэдийгээр СХБ нь уураг задлах идэвх багатай боловч сүүнд үржих явцдаа сүүний уургийг гидролизд оруулан төрөл бүрийн биоидэвхт пептидүүдийг үүсгэдэг. Сүүний болон бусад хүнсний уургийн задралын дүнд үүсэх биоидэвхт пептидүүд нь дархлаа дэмжих, цусны даралт бууруулах, бактерийн эсрэг үйлчлэх, исэлдэлтийн эсрэг идэвх үзүүлэх зэрэг биологийн олон чухал үйлчлэл үзүүлдэг. Бид энэхүү судалгаагаараа уламжлалт эсгэлэн сүүн бүтээгдэхүүнээс биологийн идэвхт шинж чанар бүхий СХБ-иудыг ялган авч уургийн субстратуудыг гидролизд оруулан задралын дүнд үүсэх пептидүүдийн антиоксидант болон ангиотензин хувиргагч энзимийг саатуулах идэвхийг судлан тогтоох, нийлэгжүүлсэн бактериоцин төст нэгдлийг судлах, эдгээр өсгөврүүдийг ашиглан шинэ пробиотикь функционал хүнсний бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх боломжийг судлах зорилгоор энэхүү ажлыг хийж гүйцэтгэсэн. Одоогийн байдлаар бид уламжлалт эсгэлэн сүүн бүтээгдэхүүнүүдээс 500 орчим СХБ-ийн цэвэр өсгөврийг ялгаж, биологийн идэвхийг тогтоогоод байгаагаас айрагнаас ялгасан Enterococcus durans A11-5 өсгөврөөс 2 төрлийн энтероцин, Lactobacillus diolivorans өсгөврөөс 2 төрлийн бактерийн эсрэг идэвхтэй пептидүүдийг ялгасан. Мөн L.plantarum (C4-3), L. paracasei(O1323), L.fermentum BM-325, L.helveticus N522, L.helveticus N222, L.paracasei (DU-8), Lactococcus lactis T-8, L.paracasei A-4, L.paracasei A-8 зэрэг өсгөврүүд уураг задлах, антиоксидант, АТХЭ-ийг саатуулах нөлөөг тодорхойлоод байна. Үүнээс гадна Lactobacillus paracasei Х-1, Lactobacillus paracasei Х-17, Lactobacillus plantarum 325 өсгөврүүдийн таргалалт эсрэг идэвхийг C57BL/6j шугаман хулганад туршилтын загвар үүсгэн судлахад биеийн жин бууруулах, цусан дахь глюкоз, өөх тосны хэмжээг тогтворжуулах нөлөөтэйг тогтоож, симбиотик үйлчилгээтэй шар буурцгийн ундаа хийх технологийг боловсруулаад байна.

Хураангуй: Орчин үед хүн төрөлхтөн шинжлэх ухааны хөгжлийн XXI зууны өндөрлөгөөс амьдралын үүсэл, молекул мөн чанар, логикийг тайлбарлах оролдлогыг хийж байгаагийн үндэс суурь нь биохимийн шинжлэх ухаан болсон төдийгүй бидний өдөр тутмын амьдралд, тухайлбал, хүн амын хүнсний хангамж, үйлдвэрлэлийн хяналт, шинэ болон уламжлалт хүнсний бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл, орчин үеийн хөдөө аж ахуйн үйлдвэрлэл, ургамал болон хүрээлэн буй орчны хамгаалал, эрүүл мэндийн салбар дахь эмчилгээ, оношилгооны бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл, хөгжүүлэлт нь биохимийн шинжлэх ухаан, түүнээс салбарлан бий болсон биотехнологи, молекул биологийн арга зүй, логик, ололт, хөгжил дээр тулгуурлан хөгжиж байна. МУИС нь Монгол улсад биохимийн шинжлэх ухааныг үүсгэх, бойжуулах, хөгжүүлэхэд үндсэн үүрэг гүйцэтгэсэн ба ирээдүйд ч гүйцэтгэх болно. МУИС-ийн биохими, биотехнологийн хөтөлбөр нь Монгол улс дахь орчин үеийн биохими, биотехнологийн шинжлэх ухааны хөгжлийн чиг хандлагыг тодорхойлж XXI зуунд улс орныхоо хөгжлийн ирээдүйг бүтээх шинэ үеийн биохимич мэргэжилтнийг бэлтгэхээр ажиллаж байна

Хураангуй: Монголчууд бид гүүний айргийг 2300 гаруй жилийн тэртээгээс бэлтгэн хүнс тэжээл, эмчилгээ сувилгааны зориулалтаар хэрэглэж ирсэн түүхэн уламжлалтай билээ. Айраг нь гүүний саамыг нутгийн зэрлэг омгуудаар хөрөнгөлж, сүүний сахар лактозын исэлдэлтээр сүүний хүчил, спирт үүсгэдэг өвөрмөц ундаа юм. Өөрөөр хэлбэл гүүний айргийг бэлтгэх явцад дрожж, сүүн хүчлийн савханцар, сүүн хүчлийн стрептококкуудын нөлөөгөөр сүүний бүрэлдэхүүн хэсгүүд задарч нүүрсхүчлийн хий, казейн ба энгийн уургийн бүлэг, олон төрлийн витамин, уургийн ба чөлөөт амин хүчил, эрдэс бодис, ханасан ба ханаагүй тосны хүчлүүд үүссэний дүнд өвөрмөц сайхан үнэртэй, зөөлөн амт бүхий, хүний биед амархан шингэдэг, тэжээллэг төдийгүй эмчилгээний өндөр чанартай ундаа бий болдог онцлогтой. Бидний олон жилийн судалгааны дүнд айргийн амт чанар тухайн бүс нутгийн цаг уур болон газарзүй бүс нутгийн онцлог, ургамалжилт, гүүний саамын химийн найрлага, орчны микрофлор гэх мэт олон хүчин зүйлээс ихээхэн хамааралтай нь тогтоогдоод байна. Манай оронд айргийн судалгааг 1959 оноос МУИС-ийн профессор Р.Балдорж гүүний саамын химийн найрлага, айраг эсгэх арга, хөрөнгөний микроорганизмын бүрэлдэхүүнийг судалж эхэлсэн бөгөөд 40 гаруй жилийн хугацаанд Монголын уламжлалт айргийн тухай түүхэн тэмдэглэл, гүү барих тоног хэрэгсэл, айраг эсгэх тоног төхөөрөмжүүд, монгол гүүний саам, айргийн химийн найрлагыг улирал, бүс нутгаар судлахаас гадна айргийг гэрийн ба механикжсан үйлдвэрийн нөхцөлд бэлтгэх технологи боловсруулалт, гүүний айраг, саамын чанарыг алдагдуулахгүй хадгалах арга, айргийн хөрөнгөний микроорганизмын бүрэлдэхүүн, ардын уламжлалт аргаар айргийн хөрөнгө бэлтгэх технологи, айргийн эмчилгээний онцлог чанар зэрэг туршилт, судалгааны ажлуудыг хийж айраг судлалын тулгуур бүтээлүүдийг туурвисан байдаг. Сүүлийн жилүүдэд дэлхийн хүн ам эрчимтэй нэмэгдэхийн хэрээр хүн амын дунд амьдралын хэв маягаас шалтгаалсан чихрийн шижин, таргалалт, цусны даралт ихсэх, харшил, нойргүйдэл зэрэг олон төрлийн өвчлөлүүд нэмэгдэж байгаа өнөө үед биологийн гаралтай, эмийг орлохуйц чиглэсэн үйлчилгээтэй хүнсний судалгаанууд эрдэмтдийн анхаарлыг ихээхэн татаж байна. Харин бидний уламжлалт хүнс гүүний саам, айраг нь чиглэсэн үйлчилгээтэй хүнсний сонирхолтой эх сурвалж юм. 2000 оноос гүүний саам, айргийн судалгаа ахин нэг шатаар урагшилж гүүний саамын уургийн бүлэглэлийн судалгаа, монгол айргийн биологийн идэвхийн судалгаанууд хийгдэж эхэлсэн ба дэд профессор, доктор Б.Очирхуяг гүүний саамын уургийн бүлэглэлүүдийг нарийвчлан судалж, өмнө нь үнээний сүүнд л илэрсэн казейн уургийн фракцуудыг гүүний саамнаас илрүүлсэн бол 2006 онд профессор, доктор Б.Батжаргал айрагнаас ялгасан Enterococcus durans A5-11 зүйлийн сүүн хүчлийн бактерийн ялгаруулдаг энтероцин A5-11А (5206 Дa) ба A5-11В (5218 Дa) 2 төрлийн бактериоциныг ялгасан байдаг. Үүнээс гадна уламжлалт аргаар эсгэсэн сүүн бүтээгдэхүүнээс сүүн хүчлийн бактериудыг ялган авч, ангилал зүйг тодорхойлох, үндэсний өсгөврийн санг баяжуулах, сүүн хүчлийн бактериудын биологийн идэвхийн судалгаа, бактериоцин, протеолитик идэвхт пептидүүдийг ялган цэвэрлэх, тодорхойлох, пробиотик хүнсний технологи, инновацийн бүтээгдэхүүнүүдийг хөгжүүлэх судалгаанууд үргэлжлэн хийгдэж байна.

Митохондрын десоксирибонуклейн хүчлийн дарааллын филлосистемийн шинжилгээ болон ангилал зүйл төрөл зүйлийг тодорхойлоход түгээмэл ашигладаг.

Abstract: Genetic studies indicate to the importance of individual genetic diversity on predictor of mortality. Furthermore, Single Nucleotide Polymorphisms can be used to identify disease-causing genes in humans and they can be either neutral or deleterious. Human Tumor necrosis factor-α is a well-known inflammation factor that is closely associated with sepsis and severe sepsis. Our objective was to evaluate the association of TNF-α -308 G/A promoter polymorphism with dependency to severity of pneumonia. Respiratory diseases, especially pneumonia, is the major cause of mortality and morbidity in Ulaanbaatar, Mongolia and the leading causes of pediatric hospitalization. We collected blood samples from 101 pediatric patients of the age group between "new born" and "school aged", who were treated and diagnosed with pneumonia in February 2019 and 2020, the pneumonia season in the country. Genomic DNA was extracted and performed by PCR-RFLP method to detect the presence of SNPs. The studies showed that the TNF-α -308 G/A polymorphism among pediatric patients, genotype G;G was 73.27%, genotype A;G was 22.77%, and genotype A;A was 3.96%. Our study demonstrated the disassociation of TNF-α -308 G/A polymorphism with pneumonia severity in population.

Gastrointestinal parasite infections in livestock and companion animals in Mongolia have not been investigated sufficiently. This study aimed to determine the prevalence of cyclophyllid cestodes (Taeniidae and Mesocestoididae) in Mongolian sheepdogs using copro-DNA analysis. Sheepdog fecal samples (n = 1242) were collected from five ecological zones (mountain taiga, forest-steppe, steppe, desert-steppe, and desert) and four geographical regions (Western, Khangai, Central, and Eastern) within 20 of the country's 21 provinces. Among the 1242 samples, 201 (16.2%) tested positive for mitochondrial cytochrome c oxidase subunit 1 (cox1) and ribosomal 12S rRNA encoding genes of cyclophyllid cestodes. Prevalence in the mountain taiga, forest-steppe, steppe, desert-steppe, and desert zones was 29.2%, 15.4%, 15.1%, 20.1%, and 9.1%, respectively. Prevalence in the Western, Khangai, Central, and Eastern regions was 19.9%, 18.6%, 12.1%, and 12.8%, respectively. Taenia hydatigena, Taenia multiceps, and two Mesocestoides species (Mesocestoides sp.1 and Mesocestoides sp.2) were identified. T. hydatigena was found in the samples from all 20 provinces (all five zones and four regions), while T. multiceps was detected in the samples from 19 provinces (all five zones and four regions). Mesocestoides sp.1 infection was detected in the samples from all zones (except desert) and regions; it was detected in 14 provinces. Mesocestoides sp.2 infection was detected in the samples from all zones (except mountain taiga) and regions and found in seven provinces. Cyclophyllidea infection in sheepdogs is highly prevalent across Mongolia, representing a zoonotic risk. Implementation of a surveillance program for sheepdogs and their owners, and the wild animals in all ecological zones should be considered. In addition, control measures, including public awareness campaigns, especially for sheepdog owners, and periodic deworming of sheepdogs are warranted.

Генетикийн судалгаагаар нас баралтыг урьдчилан тодорхойлоход хувь хүний генетикийн олон янз байдал чухал болохыг өнөө үеийн судалгаанууд нотолж байна. Цаашилбал, дан нуклеотидын полиморфизм (SNP-)ыг ашиглан хүний өвчин үүсгэгч генийг тодорхойлох боломжтой бөгөөд тэдгээр нь саармаг эсвэл өвчин үүсгэгч байж болох талтай. Хүний Tumor necrosis factor-α ген нь tumor necrosis factor буюу кахексин болох цитокиныг кодлодог ба дархлааны эсийн зохицуулалт, эсийн апоптоз үхэл, хавдрын эсийн канцерогенез, үрэвсэл, үжил, вирусийн репликацид оролцдог. Бид энэхүү судалгаагаар хүний TNF- α генийн промотер дахь -308 G/A (rs1800629) полиморфизмыг ходоодны хорт хавдартай өвчтөнүүдэд хийсэн ба хамаарлыг үнэлэхэд зорьсон болно. Хавдар үүсэхэд олон хүчин зүйл нөлөөлдөг ба үүний нэг удамшлын хүчин зүйл юм. Удамшлын хүчин зүйл гадаад орчны нөлөөгөөр сэдэрч болно тухайлбал хооллолт. Манай улсад хорт хавдрын өвчлөл, ялангуяа ходоодны хорт хавдраар өвчлөгсдийн тоо дээгүүрт бичигдэж байгаа ба хүйсийн хувьд өвчлөлөөр эрэгтэйчүүдэд давамгайлж байна. Статистик мэдээнээс үзвэл ходоодны хорт хавдрын өвчлөлийн түвшин (10000 хүн амд ноогдох) 2019 оны байдлаар 3.3, сүүлийн 10 жилийн дунджаар 0.5-аар болж өсжээ. Бид ходоодны хорт хавдрын оноштой 36 хүнээс, эрүүл контрол групп 35 хүнээс цусны дээж авсан ба геномын ДНХ ялгаж PCR-RFLP аргын дагуу бодгаль бүрийн нэг нуклеотидын полиморфизмыг илрүүлэх замаар өвчлөл болон генетик олон янз байдлын хамаарлыг судалсан болно.

Омиксыг тодорхойлбол биологийн молекулын үүрэг, харилцан үйлчлэлийг тогтолцогоор нь судалдаг шинждэх ухаан. Био-философийн асуудлуудад ковид-19 цар тахлын дараа орох өөрчлөлтийн чиглэлийн асуудлыг хөндсөн.

Abstract: Various types of toxic xenobiotic and electrophilic compounds, which were formed from the glutathione S-transferases cell metabolism and the oxidation stress, are the group enzymes with detoxification roles that are involved in the metabolism phase II. During the GSTM1 and GSTT1 gene homozygous deletion, the above enzymes completely lose their activity and consequently somatic mutation is formed. Furthermore, it is considered that it might have increased the risk of cancer. Therefore, the research works which connected the GSTMI and GSTTI gene deletion with the cancer of kidney, lung, prostate, breast, stomach, esophagus, large and narrow intestines. In this study, two gene deletion distribution is detected for cancer patients. We collected the blood samples of 60 patients who have been diagnosed with cancer. The DNA was extracted and the GSTM1 and GSTT1 genes were amplified using multiplex PCR. According to our research, the above two gene deletion is predominant among patients who have cancer. The results showed that from the total 60 patients GSTM1 and GSTT1 both deletions, GSTM1 gene deletion - 35%, GSTM1 gene deletion - 25%, GSTT1 gene deletion - 26.7%, GSTM1 and GSTT1 both positive -13.3 %. Therefore, we think that in order to prevent tumor and cancer, these gene mutations must be revealed and it is important to bring the risky group under medical control and assist them in order to prevent them from this disease. Keywords: GSTM1;

Хураангуй Олон улсын түвшинд ингэний сүү болон хоормогны талаарх судалгаа эрчимтэй хийгдэн, тэдгээрийг хүний эрүүл мэндийг дэмжих үйлчлэлтэй функционал хүнс хэмээн үзэх болсон. Нэн ялангуяа ингэний сүүний уургийн гаралтай пептидүүдийн исэлдэлтийн эсрэг болон хүний цусны даралтыг тогтворжуулах үйлчлэлийн талаар судалгаа эрчимтэй хийгдэж байна. Иймд бид өөрийн орны уламжлалт сүүн бүтээгдэхүүн болох хоормогноос уураг задлах идэвх бүхий сүүнхүчлийн бактерийн цэвэр өсгөврүүдийг ялган тодорхойлох, тэдгээрийн уураг задлагч ферментийн үйлчлэлээр ингэний сүүний казейн уургийн задралын дүнд үүсэх пептидүүдийн исэлдэлтийн эсрэг идэвхийг тодорхойлох зорилгоор энэхүү судалгааны ажлыг гүйцэтгэлээ. Уламжлалт аргаар бэлтгэсэн ингэний хоормогны 25 дээжнээс сүүнхүчлийн бактерийн 112 цэвэр өсгөврийг ялгаж, тэдгээрийн физиологи биохимийн шинж чанарыг судлан тогтоосон. Ялгасан өсгөврүүдийг тосгүйжүүлсэн шингэн сүүнд 1%-р тооцож тарин 300c-д 18-22 цаг өсгөвөрлөсөн. Өсгөвөрлөлтийн явцад уургийн задралын дүнд үүсэх чөлөөт NH2 бүлгүүдийн o-phthaldialdehyde (OPA) урвалжтай үүсгэх өнгөт нэгдлийн гэрлийн шингээлтийг 340 nm долгионы уртад хэмжих замаар өсгөврүүдийн уураг задлах идэвхийг тодорхойлсон. Уураг задлах идэвх өндөртэй гарсан 18 өсгөврийн ангилалзүйн судалгааг 16 sRNA генийн нуклеотидийн дарааллыг тогтоох ПГУ-ын аргаар зүйлийн түвшинд тогтоосон. Lb.paracasei (6 өсгөвөр), Lb.casei (4 өсгөвөр), Lb.helveticus (3 өсгөвөр) Lb.plantarum (2 өсгөвөр), Ent.faecium (2 өсгөвөр), Leu.lactis (1өсгөвөр) тодорхойлогдсон. Эдгээр 18 цэвэр өсгөврийн уураг задлагч ферментийн үйлчлэлээр ингэний сүүний казейн уургийн задралын дүнд үүсэх бага молекулт пептидүүдийн исэлдэлтийн эсрэг идэвхийг судлан тогтоолоо. Исэлдэлтийн эсрэг идэвхийг DPPH чөлөөт радикалыг дарангуйлах идэвхээр тодорхойлоход хамгийн өндөр идэвх үзүүлсэн 3 өсгөврүүд 43.0±1.06, 45.0±2.14, 51.0±1.64 % радикал барих чадвартай байсан бөгөөд эдгээр өсгөврүүд нь бүгд ангилалзүйн хувьд Lb. helveticus зүйлд хамаарч байв. Цаашид эдгээр СХБактерийн ферментацийн дүнд үүсч буй исэлдэлтийн эсрэг идэвх үзүүлж буй пептидүүдийг цэврээр ялган, аминхүчлийн дарааллыг тогтоох шаардлагатай. Түлхүүр үг: биоидэвхит пептид, гэрлийн шингээлт, DPPH радикал, цэвэр өсгөвөр

The domestic goat (Capra hircus) is the most adaptable and geographically widespread livestock species. Domestic goats provide a full range of useful products to human society (e.g., meat, milk, and fiber) and this makes the goats one of the most useful animals that humans have ever domesticated. The origin, genetic diversity, conservation, and sustainable utilization of this species have received close attention for a long time. Eukaryotic cells genetic relations are studied using various molecular biological methods and markers. Out of them, the most commonly used method is mitochondrial DNA sequence analysis. In our study 22 reference sequences from GenBank database were chosen for phylogenic comparison with Mongolian goat our obtained 4 breeds sequences were grouped in the A haplogroup, bayandelger red 1 sample and zavkhan grey 1 sample breeds grouped in the B and C haplogroup and Zalaa jiinst white, Zavkhan grey, Bayandelger red and Erchim black per each breeds 1 sample grouped into the B haplogroups. The validity of the main haplogroups was strongly approved by the bootstrap values of >90%.

In order to assess the genetic diversity and maternal lineages of Mongolian native horse populations, we examined using mitochondrial DNA control region sequence analyses. The control region of mitochondrial DNA is widely used for population and evolutionary studies because of its high level of sequence variation, in addition to a lack of recombination and maternal heritance. To determine genetic diversity and maternal heritance, we collected 19 blood samples of Darhad horses from Khuvsgul, Tes horses from Zavkhan and Taij horses from Dundgobi, Mongolia. In this study, 16 haplotypes and 51 polymorphic sites were detected. Haplotype diversity was 0.9766 and nucleotide diversity was 0.0212 in Mongolian native horses. Finally, 5 horse haplogroups (A, C, D, F, I) were identified in 16 haplotypes in this study.

A «Biotope» is defined as a living place which can be distinguished from the physical environment around it by features like land shape, struc- ture and even living communities within it, so it has a certain size and homogenous characteristic [1]. The objective of this study is to improve and amend the environmental damage and compensation assessment method for landscape projects in Mongolia by evaluating its shortfalls and necessary improvements using the biotope valuation method (BVM) as a benchmark, currently widely accepted and proven to be ef- fective in Hessen, Germany, Sweden, Namibia, Australia and the Czech Republic. The biotope method has in common with most practically useful assessment methods, for example, the rapid biodiversity assess- ment approaches. Rapid rural appraisal (RRA), and its ‘successor’ PRA (participatory RA), are other examples of a similar kind, from a different but equally difficult area of comprehensive impact assessment work [2]. The current method in use by Mongolia, which was adopted in 2010, though well-grounded in theory and detailed, in practice, it involves a very detailed and complex process which has been proven to be vul- nerable to a high degree of subjectivity and thus resulting in different assessment values depending on who is conducting the calculations, parameter variables being used, any assumptions made in the absence of data that is not always available, and the time consuming procedures the assessment. Since it proved difficult to create a fully satisfying and innovative method with noticeably improved levels of accuracy, it was deemed more suitable to redevelop and amend the current method to lower complexity and subjectivity levels to improve its objectiveness and accuracy, which will result in more uniform and reliable assessment results. A well-developed compensation method in Mongolia could mean a notable improvement in local capacity for environmental eco- nomics in the valuation of environmental degradation and a new point of reference for environmental priority setting. Compensation of damages to the environment will be an important contribution of Mongolia to- ward the aims of the Convention of Biological Diversity (CBD) and the National Biodiversity Action Plan approved in 2016.