Бидний тухай
Багш ажилтан
The dance “十六天魔舞蹈” was rediscovered in the Palace of the Yuan Dynasty in 1354, during the reign of the Last Emperor Togoontumur. This article touches upon the term tianmo (天魔) in the dance name “十六天魔舞蹈” commonly recorded in the Chinese sources in which Mongolian history is noted. This term is conveyed by most Chinese readers and translators as šimnu (ᠰᠢᠮᠨᠦ) which is the literal translation into Mongolian. Having examined historical sources and linguistic facts through hermeneutics, this research reveals that the term tianmo (天魔) should be translated as dagini (ᠳᠠᠭᠭᠨᠢ) into Mongolian and dakini into English as its transliteration for keeping its Tibetan origin dakini (མཁའ་འགྲྲ།) which supports our hypothesis that the dance is a Tantric ritual of Buddhism and a path to Enlightenment for the Emperor, but not a main reason for the downfall of the Yuan Dynasty.
Нүүдэлчин үндэстнүүд эмээлийг эдэлж хэрэглэх явцдаа нандигнаж, хайрлаж, эрхэмлэж дээдлэх үзэл сэтгэлгээнээс болж эмээлээр бэлгэдэж зөгнөх ёс заншил үүсэн бүрэлдэж, уламжлагдсаар иржээ. Өгүүлэлд ардын аман зохиол, зан үйлийн уламжлал болон хээрийн шинжилгээний материалд тулгуурлан Ордосчуудын эмээлээр бэлгэдэж зөгнөх ёс заншлыг эмээлийн загвар хийгээд чимэглэл дэх бэлгэдлийн утгаар Эмээлтэй холбогдох ерөөл, магтаал, зүйр үг, аман яриа Эмээл, дөрөөн дэх хээ, чимэглэлийн дүрслэл Эмээлийн өнгө гурван агуулгаар хураангуйлан, задлан шинжиллээ.
Нэгэн зуун орчмын түүхтэй Монголын орчин цагийн бүжгийн урлагийн мөч бүхэн бүжгийн багш Г.Долгорсүрэнгийн үйл хэрэгтэй нягт холбогдох ажээ. Цахим сүлжээ болон ном зохиолд их багшийг онцлон “Монгол ардын бүжгийн мэргэжлийн дэг сургалтын зохиогч, нэрт бүжиг дэглээч, Монгол ардын бүжгийн нэрт мастер, сурган хүмүүжүүлэгч” хэмээн цолложээ. Түүний намтар түүх, ажил үйл, сэтгэлийн тэмүүлэл, зорилгыг ажиглахуйяа дээрх алдар цолноос гадна нэгэн чухал тодотголыг орхигдуулжээ хэмээн санана. Энэхүү хэлэлцүүлгээр мөхөс би их багшийн ажил үйлс, бичсэн ном, сурах бичиг , өгүүлэл, шүүмж, нийтлэл, ярилцлага дээр үндэслэн онцлон гурван зүйлд анхаарал хандуулснаа дор сийрүүлье.
Тус илтгэл нь урлаг судлаач, шүүмжлэгчдийн үйл ажиллагааг идэвхжүүлэх, хэрэгцээ шаардлага байгааг нотлохын зэрэгцээ урлаг судлаач мэргэжилтнүүд хангалттай бэлтгэгдэж байгаа, гэвч эдгээр судлаачид мэргэжлийн ур чадвараа бүрэн ашиглах ажлын байрны хүртээмжгүй байдлын тухай цохон тэмдэглэх болно. Энэхүү баримтыг 1992 оноос эхлэн тасралтгүй 31 дэх жилдээ бакалаврын түвшинд “Урлаг судлаач” бэлтгэж байгаа МУИС-ийн Урлаг судлалын хөтөлбөрийн жишээнд үндэслэн бичив. Мөн урлаг судлаачдыг ажиллуулах ажлын байр нэмэгдүүлэх боломж, хувилбарыг дэвшүүлэв.
Уурхайн хаалт, нөхөн сэргээлтийг урлагийн бүтээлээр дамжуулан эдийн засгийн эргэлтэд амжилттай оруулж байгаа БНСУ, Япон улсын жишээнд тулгуурлаж, өнөөгийн манай орны нөхцөл байдлыг сайжруулах зорилго агуулан асуудал дэвшүүлсэн болно.
Д.Энхгэрэлийн дэглэлт "Бүсгүй" бүжгийг монголчуудын уламжлалт гоо сайхныг шинжих үнэлэмжийн хүрээнд задлан шинжиж, сайхан нь гадаад болон дотоод талын нэгдэл болох тухай өгүүлэв.
Урлаг судлалын хөтөлбөр 1992 онд МУИС-д Ардын урлаг судлалын тэнхим нэртэй байгуулагдснаас хойш 30-н жилийн хугацаанд Монгол улсын урлаг судлалын салбарт судалгааны ямар хувь нэмэр оруулсныг багш нараар төлөөлүүлэн хэлэлцүүлсэн.
МУИС-ийн урлаг судлалын хөтөлбөр МУИС-ийн проектор С.Төмөр-Очир, ардын билиг зүйч Ж.Бадраа, уртын дууч С.Цоодол, МУИС-ийн философийн ухааны доктор Ж.Төмөрбаатар нарын үйл ажиллагаагаар 1992 онд гараагаа эхлүүлснээс хойш 30 жилийнхээ ойтой золгож байна. Түүхийг эргэн сөхвөл, МУИС-ийн хүндэт доктор, хүндэт профессор Д.Хүүхэнбаатарын дурсамжид ийн өгүүлжээ. ...“Бидний хэдэн нөхөд АК С.Норовсамбуу, Ж.Төмөрбаатар өөр хэн нэгэн байгаа эсэхийг санахгүй байна, уулзаж соёлын өвөө уламжлан хөгжүүлэх, хайрлан хамгаалах тухай хүүхэд залуучууддаа эзэмшүүлэх, яс маханд нь шингээж жинхэнэ монгол хүн болгох тухай яагаад ч юм халуун яриа дэгдээж билээ. ...манайх шиг ардынхаа түүх, соёлын дурсгалаа төрийн бодлого болгон сүйтгэсэн улс байдаг болов уу? ... гэж эхэлсэн яриа ...МУИС-д ардын урлагийн салбарыг байгуулах нь зүйтэй юм хэмээн өндөрлөсөн1 юм. Ийн эхэлсэн ардын урлаг судлалын тэнхим нь өдгөө Утга зохиол судлалын хөтөлбөртэй нэгдэж, Утга зохиол, урлаг судлалын тэнхим болон сургалт, судалгааны ажлаа үргэлжлүүлж байна. Урлаг судлалын хөтөлбөр нь хэрэгжиж эхэлсэн цагаасаа “анхны” хэмээх тодотголыг хүртсэн судлаач хийгээд судалгааны бүтээлүүдийг бий болгожээ. Тодруулан, доорх байдлаар өгүүлье.
Марзан хэмээх хочит Балдуугийн Шарав (1869-1939) болон Тариачин хочит Питер Брейгел (1525-1569) хоёр зураачийн аль аль нь аж байдлын зургийг хошин, ёгт байдлаар зурдгаараа алдартай. Хэдий тийм ч эдгээр зураачдын зураг нь зөвхөн ёгт, хошин өнгө аястай тухайн үеийнхээ нийгмийг далд байдлаар шүүмжлэн харуулсан байдаг. Цаг хугацааны хувьд ялгаатай он жилүүдэд, орон зайн хувьд хоёр өөр соёл, нийгэмд амьдарч байсан зураачид боловч тэдний амьдарч байсан цаг үед нийгэм, улс төр, шашны ижил төстэй асуудлууд байсан нь ажиглагддаг. Иймд энэхүү эрдэм шинжилгээний илтгэлд Б.Шарав болон П.Брейгел нар нь нийгэмд тулгарч буй асуудлаа хэрхэн илэрхийлснийг харьцуулан судаллаа.
Их Юан Улсын үеийн ордонд бүжиглэж байсан “Дуулал” хэмээх бүжиг нь монгол бүжиг болох тухай, мөн үгийн тайлбарыг тухайн үеийн түүхийн тайлбар толиос улбаалан тодруулж, бүжиглэх дэг хөдөлгөөн, хэв намбыг Их Юаны үеийн шүлэг яруу найргаас мөшгөн, өнөө хэрхэн уламжлагдан буй тухай таамаглал дэвшүүлсэн болно.
Монголын түүхийн нэгээхэн хэсэг 100 жилийн хугацаан дахь ордны соёл монголчуудын хувьд өвөрмөц түүхийг бүтээдэг. Их Юань улсын үеийн ордны соёлыг бүтээх үзэл санаа хань үндэстний уламжлалт ордны соёлын үзэл санаанд тулгуурласан уу, эсвэл монголчуудын уламжлалт сэтгэлгээ, үзэл санааны үргэлжлэл байв уу? Энэ түүхийг бид бүжгийн урлагаар дамжуулан тайлан тайлбарлах оролдлого хийх болно.
Их Юан улсын үеийн бүжиг болох ᠋Даола (倒喇) - хэмээх бүжгийн тухай тэмдэглэсэн эх сурвалж хийгээд хэв маяг, хувцас, уламжлалын тухайд өгүүлсэн болно.
This study aims to determine the importance of Science, Technology, Engineering, Arts and Mathematics (STEAM) education – adding arts dimensions to traditional science fields, analyzing which factors are effective for its development in Mongolia. A survey was conducted on STEAM development in Mongolia in order to select best methodologies. Approximately 900 rural area boarding school teachers responded. 97 % of respondents expressed that STEAM today should be combined with traditional educational methods as its role is becoming increasingly significant for the future. They shared that STEAM plus meditation will be optimum. This research discusses STEAM education in Asia by examining how current educational reform efforts have affected boarding schools and revised their approaches. The results of this study suggest that STEAM educators need to reconsider, exploring more deeply positive impacts of Emotional and Social Learning (ESL) and spirituality, exploring how these have been applied elsewhere, adopting STEAM methodologies.
