Дэлгэрэнгүй мэдээлэл

Дорнод Монголын хээрт хамгийн их тохиолддог гамшигт үзэгдэл нь түймэр юм. Энэ бүс нутгийн хээрийн түймрийн эрсдэлийн менежментэд шатах материалын (газар дээрх ургамлын биомассын) хэмжээг зайлшгүй оруулах ёстой. Диск хэлбэрт хэмжигч (ДХХ) нь бэлчээрийн газар дээрх ургамлын биомассыг тооцоолоход ашигладаг нийтлэг, хурдан хэрэгсэл юм. Бүс нутгийн уур амьсгал, ургамлын олон янз байдал болон бусад байгаль орчны хүчин зүйлсийн өөрчлөлтөөс шалтгаалан ДХХ-ийг хэрэглэхийн тулд тохируулга хийх зайлшгүй шаардлагатай байдаг. Бид ОХУ-тай хиллэдэг, хээрийн түймэрт маш өндөр эрсдэлтэй бүс нутаг болох Дорнод Монголын хойд хэсгийн бэлчээр дэх газрын дээрх ургамлын биомассыг тооцоолоход ДХХ-г хэрэглэх боломж болон түүний тохируулгыг хийсэн. Үүний тулд Дорнод аймгийн Баян-Уул, Баяндун болон Хэнтий аймгийн Дадал сумдын нутгуудад нийт арван хоёр өөр цэгт, цэг тус бүр дээр гурван дэд цэг (36 дэд цэг), дэд цэг бүрээс таван 1м2 хэмжээ бүхий квадратаас газрын дээрх биомассын дээжийг авсан. Дэд цэг бүр дээр 100м урт бүхий шулууныг гурван удаа байрлуулж ДХХ-ийн хэмжилтийг хийсэн. Нийт талбайнуудын хувьд газрын дээрх ургамлын биомассын дундаж (хуурай жингээр) 112.7 кг/га (±19.3 стандарт алдаа) байв. Судалгааны цэгүүд нь газрын дээрх ургамлын биомасс болон бүрэлдэхүүн хэсгүүдийн хувьд ялгаатай статистик ялгаатай байгаа нь тухайн газруудад түймрийн эрсдэлийн өөр өөр менежмент бий болгох шаардлагатайг илэрхийлж байж болох юм. Хээрийн түймрийн шатах материалыг тооцоолоход ДХХ-г хэрэглэхэд түүний давталт хэд байхад тохиромжтойг тооцоолохын тулд газрын дээрх ургамлын биомасс болон ДХХ-ийн давталтуудын (100, 200, 300 удаагийн) хооронд шугаман регрессийн загваруудыг боловсруулсан бөгөөд 300 удаагийн давталт бүхий загварын (300 ДХХ) детерминацын коэффициент хамгийн өндөр (0.82) нь байсан учир Газрын дээрх биомасс =3.18(ДХХ-ийн 300 удаагийн давталтын дундаж)+3.1 гэсэн загварыг тус бүс нутгийн хэмжээнд санал болгож байна.

Агаар мандлын нүүрстөрөгчийн давхар ислийг (CO2) хөрсний органик бодис болгон хувиргах үйл явц болох хөрсний нүүрстөрөгчийн шингээлт нь уур амьсгалын өөрчлөлтийг сааруулах, хөрсний эрүүл мэндийг дэмжих ирээдүйтэй, байгалийн үйл явцад тулгуурласан стратеги юм. Нүүрстөрөгчийн шингээлт нь хөрсний бүтэц, ус чийг хадгалах чадамж, шим тэжээлийн эргэлтийг сайжруулах зэргээр хөрсний чадавхыг нэмэгдүүлж, хөдөө аж ахуйн бүтээмжийг ахиулах давуу талтай. Мөн хөрсний элэгдэл, шим тэжээлийн алдагдлыг багасгах замаар усны чанарыг сайжруулахад хувь нэмрээ оруулдаг. Түүнчлэн хөрсний янз бүрийн бичил биетэн, амьтны бүлгүүдийг дэмжих байдлаар биологийн олон янз байдал нэмэгдэхэд тусална. Эцэст нь органик нүүрстөрөгчөөр баялаг хөрс нь ган гачиг, үер зэрэг цаг агаарын эрс тэс үзэгдэлд илүү тэсвэртэй байдаг. Монгол орны нөхцөл байдлыг авч үзвэл тус улсын бэлчээрийн тал нь уур амьсгалын өөрчлөлт (Батима 2006), цаг агаарын эрс тэс үзэгдэл (Дагвадорж нар 2009), болон доройтолд (Хишигбаяр нар 2015) өртөмтгий. Эдгээр хүчин зүйлс нь хөдөөгийн ядуурлыг нэмэгдүүлснээр (Жэйнс 2010) ээдрээтэй нөхцөл байдлыг бий болгодог. Малын тоо толгой өссөн (Фернандес-Гименез 2002; Фернандес-Гименез ба Батбуян 2004) боловч отор нүүдэлд суурилсан уламжлалт бэлчээрийн мал аж ахуй улам бүр хумигдаж байгаа нь бэлчээрийн даац хэтэрч, хөрсний доройтолд хүргэж байна. Гэсэн хэдий ч хөрсний нүүрстөрөгчийн шингээлтийн өргөн цар хүрээтэй, тогтвортой төслийг хэрэгжүүлэх ажил хэд хэдэн бэрхшээлтэй тулгардаг. Нэг гол бэрхшээл нь хөрсний нүүрстөрөгчийн нөөцийг нарийн хэмжих асуудал. Хөрс өөрөө ихээхэн гетероген орчин бөгөөд хөрсний органик бодисын тархалт нь ихээхэн хувьсамтгай. Жишээ болгон цөлжилтөөс сэргийлэх үүднээс хийсэн судалгаанаас харахад судалгаанд хамрагдсан долоон сумын органик бодисын дундаж агууламж нь 2017 онд 0.2-10.17% байв. Мөн хөрсний нүүрстөрөгчийн агууламж ихэвчлэн удаан хугацааны туршид (жилээс хэдэн арван жил хүртэл) өөрчлөгддөг тул менежментийн арга барил, уур амьсгалын өөрчлөлтийн нөлөөллийг үнэлэхэд бэрхшээл тулгардаг. Өөрөөр хэлбэл бид цаг хугацааны хувьд маш бага хувийн өөрчлөлтийг орон зайн асар их гетероген байдал дундаас ялган салгаж хэмжих хэрэгтэй болж байна гэсэн үг. Гэвч Дорнодод хийсэн судалгаанаас харахад зарим тохиолдолд зөв цэгүүдээ сонгон авч, ургамлын бүрхэц, биомасс гэх мэт нэмэлт мэдээллүүдтэй нь хамт өгөгдөл цуглуулж чадвал нэг жилийн өөрчлөлтийг ч ажиглах боломж байна. Үүн дээр нэмэгдээд хөрсний нүүрстөрөгчийн шингээлт нь динамик, эргэж буцдаг процесс. Өөрөөр хэлбэл, газар ашиглалтын практик эсвэл уур амьсгалын нөхцөлийн өөрчлөлт нь хуримтлагдсан нүүрстөрөгчийг дахин агаар мандалд гаргахад хүргэдэг тул бид тэнцвэрийн цэгт очсон эсэхээ тодорхойлоход ч хүндрэлтэй. Монголын нөхцөлд тэнцвэрийн цэгтэй холбоотой чухал асуудал бол бэлчээрлэлт бөгөөд бэлчээрлэлт нь өөрөө экосистем болон эдийн засагтай өөрийн гэсэн динамик харилцаатай байдгийг авч үзэх нь чухал гэдгийг судалгаа харуулав. Бас нэг дурдах ёстой асуудал бол хөрсний нүүрстөрөгчийг хадгалах хүчин чадал хязгаарлагдмал, ханалтын цэгт хүрдэг бөгөөд ханалтын цэгт хүрвэл цааш нүүрстөрөгчийг шингээх чадамжгүй болдог явдал. Гэхдээ одоогийн байдлаар бидэнд тэрнээс илүүтэйгээр газар тариалан, мал аж ахуй гэх мэт хөдөө аж ахуйн үйл ажиллагааны зөв менежментийг хэрэгжүүлж, шингээлтийг нэмэгдүүлэхэд шаардлагатай өөрчлөлт хийхэд зарцуулагдах хөрөнгө мөнгө болон бодлогын дэмжлэг илүү тулгамдсан асуудал мөн. Эцэст нь, уур амьсгалын өөрчлөлт нь өөрөө температур, хур тунадасны хэв маягийг өөрчилснөөр хөрсний нүүрстөрөгчийн шингээлтэд сөргөөр нөлөөлж, улмаар ургамлын өсөлт, хөрсний бичил биетний идэвхжил, хөрсний элэгдлийн эрсдэлд нөлөөлдөг нь томоохон сорилт болж байна. Иймд мал аж ахуй талаасаа болон хөрсний нүүрстөрөгч шингээлт талаасаа уламжлалт болон шинэлэг туршлагыг агуулсан олон талт арга барил шаардлагатай. Мал аж ахуй талаасаа нутгийн иргэдэд түшиглэсэн байгаль хамгаалах малчдын бүлэг, хоршоог байгуулж өвөлжөө, хаваржааны бэлчээрийг нөөцлөх, өвс тэжээл бэлтгэх, худаг гаргах гэх мэт уламжлалт аргуудаа ашиглахаас гадна тэжээлийн ургамал тариалах, бэлчээрийн доройтолд хяналт тавих гэх мэт шинэлэг аргуудыг хослуулан ашиглаж эхэлжээ. Үүн дээр нэмээд илүү бэлчээр, экосистемийн даацдаа тулгуурласан консерватив дадлууд буюу бэлчээрлэлтийн эрчмийг дундаас хэтрүүлэхгүй байх, бэлчээр сэлгэн бэлчих хуваарийг гаргах зэрэг аргуудыг нэвтрүүлэх нь нэн чухал. Хөрсний нүүрстөрөгч шингээлт талаасаа хөрсийг бордох (нано, уламжлалт органик бордоо болон бионүүрс), хөрсний микроб, микоризын бүлгэмдлийг сайжруулах, үндэсний систем илүү хөгжсөн сортын ургамлаар бэлчээрийг нөхөн сэргээх зэрэг өндөр технологийн аргуудыг ашиглахын зэрэгцээ, дээрх бэлчээр сэлгэлт зэрэг менежментийн аргуудыг ашиглах нь зүйтэй. Түүнчлэн уг аргуудаа хэр үр дүнтэй байгааг нь үнэн зөв үнэлэхийн тулд хээрийн хэмжилтүүдийг хөрсний нүүрстөрөгчийн загварууд болон зайнаас тандан судлах арга зүйтэй хэрхэн хослуулах талаар судлах нь чухал. Жишээ нь, хөрсний нүүрстөрөгчийн загваруудыг тухайн газар нутгийн хэмжээнд тохируулан ашиглаж болохуйц болгох, зөвхөн сансрын ч бус агаарын өндөр нарийвчлалтай, олон спектрийн зургийг хиймэл оюун ашиглан боловсруулахад болон хээрийн хэмжилтийн багажуудыг сайжруулах гэх мэт ажлуудыг хийх нь одоо байгаа бэрхшээлүүдийг даван туулахад тусална. Түлхүүр үгс: Хөрс, нүүрстөрөгч, эргэлт, шингээлт

000

Grazing increases the positive feedback of legumes while decreasing the negative feedback of grass

Herbivore grazing has long-lasting effects on the structure and functions of grassland ecosystems, even after the grazing pressure has ceased. These lasting effects are known as grazing legacy effects and significantly affect plant productivity and biodiversity, with the magnitude increased with grazing intensity and further led to grassland degradation. Fencing is a common approach used for restoring degraded grasslands by excluding grazing. Moderate grazing representing a controlled level of grazing intensity is believed to be a useful way to restore ecological functions and thus mitigate grazing legacies. However, how fencing and ongoing moderate grazing affect grazing legacy effects remain unclear and rarely tested with field experiments, particularly with different grazing histories. Here, we investigated aboveground net primary productivity (ANPP), species richness, litter, soil organic carbon (SOC), soil dissolved nitrogen (DON) and hyphal length density (HLD) in 2015 (fencing for 1 year) and 2018 (fencing vs moderate grazing for the subsequent 3 years) after 0, 2, 5, 7 and 12 years of free grazing in a meadow steppe to explore how moderate grazing and fencing affect grazing legacy effects with different histories. We observed a decline in ANPP and species richness with increasing grazing histories, and the magnitude of grazing legacy effects increased accordingly. In most grazing histories, moderate grazing had a greater impact than fencing in reducing the grazing legacy effects on ANPP and species richness. However, with a grazing history of 12 years, moderate grazing led to a smaller increase in ANPP compared to fencing. Additionally, the grazing legacy effects on ANPP and species richness weakened with longer fencing duration for excluding grazing. Litter, SOC, DON and HLD exhibited consistent patterns with the dynamics of ANPP and species richness. Our results indicate that grazing legacy effects on ANPP and species richness intensify with prolonged grazing histories, suggesting that grazing history have stronger impacts on grassland ecosystem functions and structure. The study implies that moderate grazing is an effective strategy for restoring degraded grasslands, particularly for species richness and with short-term grazing histories, instead of relying solely on fencing. The changes of soil variables underlie the grazing legacy effects and the interactions with fencing and moderate grazing.

Nitrogen (N) deposition exhibits significant impacts on ecosystem functions and processes. Previous studies have indicated that N addition has an impact on the stoichiometry of plant leaf C:N:P ratios. However, few studies have focused on effects of N addition on belowground systems. This study aims to examine the impact of 7 years of N addition on above- and belowground C:N:P stoichiometry at plant community level in a temperate grassland located in Inner Mongolia. A 7-year field N addition experiment was conducted, which included six treatments: Cont: control; N1: 0.4 mol·m−2 N; N2: 0.8 mol·m−2 N; N3: 1.6 mol·m−2 N; N4: 2.8 mol·m−2 N; N5: 4 mol·m−2 N with six replicates. Above- and belowground plant biomass and C:N:P stoichiometry were measured and analyzed. Our results showed that N addition resulted in a reduction of aboveground C concentration, but an increase in aboveground N and P concentrations, with a decrease in C:N and C:P ratios and an increase in N:P ratio. Furthermore, the aboveground C, N, and P pools all exhibited an increase as a result of N addition. However, N addition did not have any significant effect on belowground C, N, P concentrations, ratios, pools, or stoichiometric characteristics in the soil layers of 0–10, 10–30, 30–50, and 50–100 cm. These results suggest that increasing levels of N deposition significantly alter the aboveground C:N:P stoichiometry at the plant community level, which may affect functions and processes in the grassland ecosystem, but have little effect on belowground C:N:P stoichiometry.

Экологийн нөхөн сэргээлт нь уухайн олборлолтын үед бүрэн эвдрэлд орсон экосистем эсвэл ямар нэг байдлаар доройтсон экосистем нь эргэн хэвийн байдалдаа буюу байгалийн төрхдөө буцах процессыг хөнгөвчлөх зорилготой. Уурхайн дараах экологийн нөхөн сэргээлт нь бүрэн эвдрэлд орсон экосистемийг нөхөн сэргээх процесс учраас бие даасан салбар болон хөгжиж байна. Иймээс уурхайн дараах нөхөн сэргээлтийн гол зорилго нь унаган болон шинээр нутагшуулсан зүйлүүдээс бүрдсэн, тогтвортой байдал болон үйл ажиллагааны хувьд тодорхой түвшинд хүлээн зөвшөөрөгдсөн “шинэ” эсвэл гибрид экосистемийг бий болгох юм. Уул уурхайн компаниуд нөхөн сэргээлтийн амжилтаа илтгэх, уурхайн хаалтад итгэх итгэлийг хангах хамгийн түгээмэл арга бол экологийн мониторинг юм. Үүнд ихэвчлэн тодорхой хувьсагчуудыг багтаасан, давтагдах боломжтой, хүлээн зөвшөөрөгдөхүйц аргууд орсон байх ёстой. Эдгээр аргууд нь газрын хэлбэрийг өөрчлөх эхний үе шатнаас эхлээд нөхөн сэргээлтийн үеийн ургамлын бүрхэвчийн хөгжил болон өөрчлөлтийг харуулах, экосистемийн цогц үйл ажиллагаа, бүтцийг нотлох зэрэг олон нөхцөл байдлын талаарх мэдээллийг олгох ёстой. Газар дээр суурилсан эдгээр мониторингийн хяналтын аргууд нь ихэвчлэн хөдөлмөр их шаарддаг, техникийн хувьд нарийн боловч орон зай, цаг хугацаа, санхүүгийн хувьд хязгаарлагдмал байдаг. Мөн газрын мониторингийн зорилго нь түүвэрлэсэн популяцийг статистикийн хувьд төлөөлөх судалгааны загвар боловч дээрх шалтгааны улмаас ландшафтын багахан хэсгийг түүвэрлэх хандлагатай байдаг тул масштабын хүчин зүйлээс шалтгаалан үр нөлөө нь хязгаарлагдмал байж болно. Иймээс сүүлийн жилүүдэд экологийн нөхөн сэргээлтийн үр дүнг үнэлэхдээ зайнаас тандан судлалын аргуудыг өргөнөөр ашиглаж байна. Жижиг талбайгаар хязгаарлагддаг газрын мониторингийн хөтөлбөрүүдээс ялгаатай нь зайнаас тандан судлах нь ландшафтыг бүхэлд нь хянах, ландшафтын олон талт өөрчлөлтийг хурдан бөгөөд үр ашигтайгаар үнэлэх боломжийг олгодог. Монгол улсад уул уурхайн салбар сүүлийн 20 жилд хурдацтай хөгжиж тус улсын дотоодын нийн бүтээгдэхүүний ихээхэн хувийг бүрдүүлдэг салбар болсон бөгөөд үүнийг дагасан экологийн нөхөн сэргээлтийн практик мөн чухал асуудлуудын нэг болсон. Иймээс бид Монполимет группийн Заамарын Тосонгийн ордны уурхайн дараах нөхөн сэргээлтийг зайнаас тандах аргаар хиймэл дагуулын мэдээ ашиглан үнэллээ. Экологийн нөхөн сэргээлт хийхээс өмнөх болон дараах үеийн газрын бүрхэвч буюу ургамалжилтын өөрчлөлтийг тодорхойлохдоо Ландсат хиймэл дагуулын 1990, 2000, 2010, 2020 онуудын 7-р сарын зургийн өгөгдлүүдийг ашиглав.

Урт хугацаанд малыг тогтвортой тэжээх бэлчээрийн нөөцийн чадавхыг тооцоолохын тулд бэлчээрийн даацыг тодорхойлдог. Бэлчээрийн даац гэдэг нь тодорхой хугацаанд бэлчээрлэх боломжтой амьтны (малын) тоогоор илэрхийлэгддэг бөгөөд малын тоо толгойг тогтоох, байгалийн нөөцийн зохистой ашиглалт, тархцын менежментийн үнэлгээнд өргөн хэрэглэгддэг. Бэлчээрийн даацыг тооцоолох түгээмэл хэрэглэгддэг арга нь тэжээлийн гарц (ургамлын ургац) болон нөөц дээр суурилдаг. Монгол улс янз бүрийн улирлын бэлчээрийн нөөцийг тооцоолохын тулд газрын дээрх ургамлын биомассын өгөгдлийг бүх сумдыг хамарсан өргөн хүрээний удаан хугацааны туршид (ойролцоогоор 40 жил) мониторингийн сүлжээгээр 1м2 талбайгаас газрын гадаргатай тэнцүүлэн бүх ургамлыг хайчлах техникээр цуглуулж буй. Ургамлын газрын дээрх биомассыг тогтоох “хайчлах” арга нь цаг хугацаа болон олон хүний хөдөлмөр шаарддаг бөгөөд дээж авч буй энэ талбай нь орон зайн том хэмжээс болон түүний вариацийг төлөөлж чаддаггүй. Гэсэн хэдий ч энэ арга зүйгээ ашиглан бэлчээрийн даацыг тодорхойлсоор байна. Үндэсний статистикийн хорооны дарга, Хүнс хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн сайд, Байгаль орчин аялал жуулчлалын сайдын 2019 оны 8 дугаар сарын 5-ны өдрийн А/113, А/250 дугаар хамтарсан тушаалын А/422 хавсралтаар Малын бэлчээрийн даац тооцоолох нэгдсэн аргачлалыг баталсан. Энэ аргачлалд “Малын бэлчээрийн даац гэж бэлчээрийн ургамлын өсөлт, хөгжилт, нөхөн сэргэлтэд сөрөг нөлөө үзүүлэхгүйгээр тодорхой хугацааны туршид нэг га бэлчээрт бэлчээж болох малын тоог ойлгоно” хэмээн тодорхойлсон. Малын бэлчээрийн даацыг тооцохдоо дараах үндсэн мэдээллүүдийг авч үздэг байна. Үүнд: бэлчээрийн биологийн ургац, бодит ургац, малыг хонин толгойд шилжүүлэх итгэлцүүр, нэг хонин толгой малын бэлчээрээс нэг өдөрт идэх өвсний хэмжээ, бэлчээрт идээшилж буй малын тоо, төрлөөр, улирлын олон бэлчээр ашиглах хугацаа, бэлчээрийн талбай зэрэг багтдаг. Бэлчээрийн даацыг тооцох арга зүйн хувьд: Бэлчээрийн даацыг 1 га бэлчээрийн бодит ургацыг малын бэлчээрлэх хугацаа болон 1 толгой малын бэлчээрээс өдөрт идэх өвсний хэмжээний үржвэрт харьцуулж тооцно. Бэлчээрийн даацын нэгж нь мал/га байх ба дараах томъёогоор тооцдог: БД = У бодит(Х∗Ө) БД – Бэлчээрийн даац У бодит – Бэлчээрийн бодит ургац, кг/га (Бэлчээрийн бодит ургац гэж ургамлын малд идэгдэх ургацыг ойлгоно) Х – Бэлчээрлэх хугацаа, өдрөөр Ө – Нэг толгой малын бэлчээрээс өдөрт идэх өвсний хэмжээ, кг-аар Бэлчээрийн даацыг тогтоосны дараа тухайн бэлчээрт одоо бэлчээрлэж байгаа малын тоотой харьцуулан даацыг үнэлдэг. Бэлчээрийн даацыг үнэлэхдээ 1 га бэлчээрт байгаа малын тоог бэлчээрийн даацад харьцуулан хувиар илэрхийлнэ. Энэхүү үзүүлэлтийн утга 0-50.0 бол бэлчээрийн нөөцтэй, 50.1-100.0 бол бэлчээр хүрэлцээтэй, 100.1-300.0 бол даац 1-3 дахин хэтэрсэн, 300.1-500.0 бол даац 3-5 дахин хэтэрсэн, 500.1- ээс дээш бол даац олон дахин хэтэрсэн гэж ангилна. Энэ арга нь бэлчээрийн усан хангамж, малын нэг өдөрт бэлчээрлэх талбайн хэмжээ, бэлчээрийн газрын топографи зэргийг харгалзан бодит бэлчээрийн талбайг харгалзан үздэггүйгээс шалтгаалан том орон зайд бэлчээрийн даацыг хэт өндрөөр үнэлдэг сул талтай. Мөн бэлчээрийн биологийн ургац буюу бэлчээрийн ургамлын биомассыг цөөн цэгээс авсан өгөгдлөөр хэт том талбайд интерполяци хийдэг учир ихэнх тохиолдолд таарахгүй байх магадлалтай. Иймээс сүүлийн жилүүдэд бэлчээрийн даацыг тогтооход хиймэл дагуулын мэдээлэл дээр үндэслэсэн зайнаас тандан судлах аргыг ашиглах болсон. Сүүлийн жилүүдэд судлаачид хиймэл дагуулын мэдээ ашиглан 8 км-ийн GIMMSNDVI өгөгдлийг ашиглан Карнеги-Амес-Стэнфордын хандлага (CASA) загварт үндэслэн 1982-2011 он хүртэл Монголын тэгш өндөрлөгийн ургалтын улирал дахь бэлчээрийн бүтээмжийг хянаж, сүүлийн 30 жилийн өөрчлөлтийн болон үүнд цаг агаарын хүчин зүйлийн хэрхэн нөлөөлж байгааг; ӨМӨЗО-ны 2000-2018 оны хоорондох ургалтын үе дэх бэлчээрийн цэвэр анхдагч бүтээмж (ургамлын биомасс) хянахын тулд гэрлийн энергийн ашиглалтын загвар болон MODIS өгөгдлийг ашигласан бөгөөд сүүлийн 20 жилийн цэвэр анхдагч бүтээмж орон зай, цаг хугацааны өөрчлөлтөд анализ хийсэн. Хэд хэдэн судалгаагаар зайнаас тандан судлах өгөгдлөөс газрын дээрх ургамлын биомассыг тооцон бэлчээрийн даацыг дэлхийн болон бүс нутгийн хэмжээнд тооцсон байдаг. Монгол орны хувьд зайнаас тандан судлалын арга ашиглан бэлчээрийн даацыг тогтоох судалгаа ховор байсаар байгаа ч 2022 онд Монгол улсын Барилга, Хот Байгуулалтын Яамны сайдын 126 тоот тушаалаар “Зайнаас тандан судлалын аргаар бэлчээрийн газрын мониторинг хийх аргачилсан заавар”-ыг баталсан байна. Хэдийгээр энэ аргачлал нь томоохон орон зайг хамарсан тооцооллыг харьцангуй бодитоор хийх боломжтой ч мөн л нь бэлчээрийн усан хангамж, малын нэг өдөрт бэлчээрлэх талбайн хэмжээ, бэлчээрийн газрын топографи зэргийг харгалзсан бодит бэлчээрийн талбайг тооцоогүй хэвээр байна. Иймээс бид бэлчээрийн даацыг тооцох судалгаандаа хиймэл дагуулын мэдээ ашиглан (30x30м-ийн нарийвчлалтайгаар) бэлчээрийн ургамлын биомасс, бодит ургац, тэжээлийн нөөц зэргийг тогтоон судалгааны газар нутаг дахь уст цэгийн байршил, малын нэг өдөрт бэлчээрлэх талбайн хэмжээ зэргийг тооцоолон бодит бэлчээрийн талбайг тооцоолж бэлчээрийн даацыг харьцангуй бодит, үнэмшилтэй тогтоохыг зорьж Монгол орны өндөр уулын бэлчээрийн экосистем болон цөлийн экосистемийн жишээн дээр тооцооллоо.

Судалгаа, шинжилгээний шинэ салбаруудыг хөгжүүлж, мэргэжлийн боловсон хүчнийг сурган бэлтгэх тухай Монгол улсын Засгийн газрын 1987 оны 202 дугаар тогтоолд заасан шийдвэрийг үндэслэн, МУИС-д Экологийн лабораторийг 1988 онд байгуулсан нь өдгөө 35 жилийн ойгоо тэмдэглэж буй экологийн хөтөлбөрийн үндэс суурь болжээ. Энэ бол биологийн ухааны экологи ба эволюцийн биологи гэсэн хоёр суурь салбарт, судалгаа, шинжилгээнд тулгуурлан бакалавраас докторын түвшний шаталсан сургалтыг явуулж буй МУИС-ийн төдийгүй ерөөс Монгол улсын анхны цогц хөтөлбөрийн 35 жилийн ой болно. Дээрх нэр бүхий хоёр салбарт сургалт- судалгааны үйл ажиллагааг нэгэн зэрэг явуулж буй сүүлийн 70 гаруй жилийн дэлхий дахины нийтлэг хандлагад уг хөтөлбөрийн үйл ажиллагааг нийцүүлэх чиглэлээр хөтөлбөрийн хамт олон үлэмж ажил санаачлан, амжилттай хэрэгжүүлж ирснийг түүхт ойн энэ өдөр онцлон тэмдэглэх учиртай. Бэлтгэсэн мэргэжилтнүүдийн чанар чансаа, бүтээл туурвил нь дэлхий дахинаа хүлээн зөвшөөрөгдсөн АНУ, БНСУ, Япон, Хятад, Тайван зэрэг өндөр хөгжилтэй улс орнуудын их сургуулиудад багшлах боловсон хүчнийг сурган бэлтгэх бодлогыг дэс дараатай хэрэгжүүлсэн нь тус хөтөлбөрийн нэг гол ололт мөн. Өдгөө тус хөтөлбөрийн багш нар 100 хувь докторын (PhD) зэрэгтэй, эрдмийн эрхэм дээд цол, хэргэм хүртсэн, арвин баялаг бүтээл туурвилтай өндөр түвшний мэргэжилтнүүд болж өсч дэвжсэн нь Экологийн хөтөлбөрийн өнөө, ирээдүйн эрч хүч, нөөц боломжийг тодорхой түвшинд илэрхийлэх бизээ. Сүүлийн 25 жилд Англи, Герман, АНУ, Япон, Австрали зэрэг гадаад орны их сургуулиас өндөр түвшний 10 гаруй мэргэжилтэн, доктор, профессоруудыг жилээс дээш хугацаагаар урьж, хамтран ажилласан нь хөтөлбөрийн сургалт, судалгаа, олон нийтийн үйлчилгээний ажлын өрнөл, хөгжилд чухал түлхэц болжээ. Экологи, эволюцийн биологийн салбарын анхдагч сонгодог болон суурь бүтээлийг шаталсан сургалтын бүх түвшний суралцагсдад судлуулах замаар сургалт-судалгааны ажлын нэгдлийг хангах бодлого баримталж ирсэн нь сургалтанд үр дүнгээ өгч, бэлтгэж буй мэргэжилтний чанар чансаад эерэг сайн нөлөө үзүүлж байна. Экологи, эволюцийн биологийн салбарын дэлхий дахинаа хүлээн зөвшөөрсөн, Чарльз Кребсийн “Экологи”, Дуглас Футуимагийн “Эволюци”, Жейн Риз нарын “Кэмпбэллийн биологи” зэрэг шилдэг сурах бичгүүдийг профессор Б.Болдгив санаачлан, удирдаж, багш, шавь нарын хамт монгол хэлээр орчуулан нийтлүүлсэн нь оюутан залуус, өргөн олон уншигчдад эх төрөлх хэл дээр эдгээр салбарын мэдлэгийг уншиж судлах боломжийг олгосноороо тун ч үнэ цэнтэй юм. Тус хөтөлбөрийн эрдэмтэн багш нар суурь болон хавсрага судалгааны олон арван төсөл, хөтөлбөрийг удирдан хэрэгжүүлж, түүндээ суралцагсдыг өргөнөөр оролцуулж ирсэн нь сургалт, судалгааны нэгдлийг хангахад чухал түлхэц болжээ. Хөвсгөл нуурын сав газар, Хар ямаатын байгалийн нөөц газар зэрэг бүс нутгуудад явуулсан экологийн удаан хугацааны судалгаа ихээхэн үр дүнтэй болсон байна. Сүүлийн жилүүдэд хөтөлбөрийн эрдэмтэн багш нар эртний геномик, метагеномик, өвчний экологи, экологийн үйл явцын орон зай-хугацааны зүй тогтол, ойт хээр, хээрийн экосистемийн цэвэр анхдагч бүтээмжийн динамик, бэлчээрийн экологи, ховор амьтдын судалгаа, сэргээн нутагшуулалт, аварч асран хамгаалах арга зам, ус ба хуурай газрын шавьжийн зарим бүлгийн ангилал зүй, экологи, уур амьсгалын өөрчлөлтийн үр дагавар зэрэг суурь болон хавсрага чиглэлээр судалгаа, шинжилгээний ажлыг үр бүтээлтэй эрхлэн явуулж байна. Судалгааны төсөл, хөтөлбөрийг дотоод, гадаадын олон эх үүсвэрээс санхүүжүүлэх талаар хөтөлбөрийн хамт олон үлэмж санаачлагатай ажиллаж байгаа нь сургалт, судалгааны ажлын нэгдлийг хангах, суралцагсдыг эрдэм судлалын ажилд өргөнөөр оролцуулах үндсэн боломжийг олгожээ. Монгол улсын дээд боловсролын тогтолцоон дахь анхны хандивын санг АНУ-ын Азийн сантай хамтран байгуулсны 15 жилийн ой 2023 онд тохиож байна. Энэ сангийн эх үүсвэрээр экологийн сургалт, судалгааны үлэмж ажлыг санхүүжүүлэн, ном бүтээл орчуулах, хэвлэн нийтлэх, залуу судлаачдыг санхүүгийн хувьд дэмжих зэргээр хамтран ажиллажээ. Цаашид ийм төрлийн хандивын санг Монгол улсын их сургуулиудад олноор байгуулах нь сургалт, судалгааны санхүүжилтийн эрх чөлөөг шийдвэрлэхэд ихээхэн тус дэм үзүүлэх нэг чухал эх үүсвэр болно. Хөтөлбөрийн хамт олон судалгаа шинжилгээний ажлынхаа үр дүнг Олон улсын түвшинд нийтлүүлэх талаар санаачлагтай ажиллаж, амжилтанд хүрчээ. МУИС-ийн багш, судлаачдын нийтлүүлсэн Web of Science мэдээллийн системд бүртгэлтэй нийт өгүүллийн 8 хувь нь экологийн салбарын судалгааны бүтээл, туурвил байгаа нь манай хамт олны гүйцэтгэж буй судалгааны ажлын цар хүрээ, чанар чансаа дэлхийн түвшинд байгааг илтгэх үндсэн үзүүлэлт мөн.

In the area of 5 soum within the Great Gobi A Strictly Protected Area, the number of livestock has increased 3-4 times over the past 52 years. As a result, it is essential to prevent the pastures overlap between for wild animals and for livestock to maintain ecological balance. We assessed the rangeland status of the Great Gobi A Strictly Protected Area buffer zone that using following two methods: the metric method of rangeland assessment; and remote sensing methods/satellite images. A total of 24 sites were randomly selected around the buffer zone. According to the pastureland assessment metric, one site out of the total sites was assessed as 70 percent for pasture condition, 3 sites are 60-70 percent condition, 1 site is 50 percent condition, 2 sites are 30-50 percent condition, 9 sites are 20-30 percent condition, and the remaining 8 sites are below 20 percent condition. In the eastern part of Altai, Erdene, and Bayan-Undur soums, as well as the southern part of the Edren mountain range, the grazing capacity is higher than other areas, with Tsogt soum has a lower grazing capacity compared to other areas. The average of last 20 years carrying capacity in the buffer zone of Great Gobi A Strictly Protected Area is 26.5 thousand heads. There are Shinejinst soum has 55 thousand heads, Bayan-Andur soum 70 thousand heads, Erdene soum has 47.5 thousand heads, Tsogt soum has 30.9 thousand heads and in Altai soum has 61 thousand heads of carrying capacity respectively.

Монгол оронд орчин үеийн шинжлэх ухаан, дээд боловсролын суурь болон хөгжих ирээдүйн замналтай Монгол Улсын Их сургуулийг 1942 онд байгуулсанаас хойш өдгөө 80 жилийн ойн босгон дээрээ амжилт бүтээлээр дүүрэн ирээд байна. Тухайн үеийн бичиг баримт дээр “Монгол улсад анх удаад байгуулагдаж буй “Улсын университет” -ийг мал эмнэлэг, зоотехникч, сурган хүмүүжүүлэх, хүн эмнэлэгийн” гэсэн ангитайгаар нээж байсан нь эдгээр салбар нь манай орны хувьд нэн чухал, үндэстний тусгаар тогтнолыг мөрлөн зогсох нэгэн багана нь байсантай холбоотой юм. Их сургуулийг бий болохтой зэрэгцэн байгуулагдсан дээрх мэргэжил, судалгааны чиглэлийг түүчээлэн авч яваа нь Биологийн тэнхим юм. Өнөөдөр өөрийн 80 жилийн ойтой зэрэгцэн Монгол улсдаа биологи, биохими, экологи, биотехнологи, байгаль хамгаалал, биологийн багш, биологийн нөөц судлалын чиглэлээр тэргүүлэх байр сууринд байж шинжлэх ухааны судалгаа, сургалтын чанар, хүрсэн түвшнээрээ бусдад үлгэр дуурайл болж байна. МУИС-ийн ууган тэнхимийн хувьд өөрт ноогдсон үүрэг хариуцлагыг тус тэнхимийн үе үеийн судлаач, эрдэмтэм багш, төгсөгч нар нэр төртэйгээр авч ирсэн нь МУИС-ийн хэмжээнд эрдэмийн ажлын цар хүрээгээр тэргүүн эгнээнд байж, хэвлэн нийтлүүлсэн э.ш-ний өгүүллэгийн тоо болон эрдэм шинжилгээний хамтын ажиллагааны цар хүрээгээр тус тус эхний байранд бичигдэж байгаагаар нотлогдох юм. Биологийн шинжлэх ухаан нь мэдлэгийн асар уудам талбар тул түүнийг нэгэн агшинд байгуулах нь боломжгүй, анх МУИС дээр 1942 онд Амьтан судлалын тэнхим, 1963 онд Ургамал судлалын тэнхим, 1951 онд Органик ба Биохимийн тэнхим, 1979 онд Биофизикийн тэнхим, 1982 онд Биохими-Микробиологийн тэнхим, 1987 онд Экологийн тэнхимийг тус тус үүсгэн байгуулж Монгол улсад биологийн шинжлэх ухааныг системтэйгээр хөгжүүлж ирлээ. 80 жилийн өндөрлөгөөс эргэн харахад бидний төрөлх тэнхим өөрийн зорилго, эрхэм үүргээ амжилттай хэрэгжүүлэхийн зэрэгцээ мэргэжлийн суурь болон мэргэшүүлэх хичээлийн агуулгыг дэлхийн жишигт хүрсэн өөрсдийн судалгааны үр дүн, баримтаар баяжуулан зааж, гадаадын их сургуулийн тэргүүлэх сурах бичгийг орчуулан гаргах, хичээлийн хэрэглэгдэхүүн бэлтгэх, сургалтыг эрдэм шинжилгээ судалгааны ажилтай холбох, багш нарын мэдлэг чадварыг дээшүүлэх олон талт үйл ажиллагааг сургалтанд нэвтрүүлээд байна. Сургалтын олон талт үйл ажиллагааны зэрэгцээ судалгааны ажлын үр дүнд цугларсан амьтан, ургамлын дээж материалууд нь МУИС-р овоглох цуглуулгын санг бий болгосон нь Биологийн тэнхимийн бас нэг ололт юм. Түүнчлэн тус тэнхимийн үе үеийн төгсөгчид нь Монгол орон төдийгүй дэлхий даяар биологийн шинжлэх ухааны салбарт гар бие оролцон суралцан, ажиллаж байгаа нь тэнхимийн гадаад харилцаа, судалгааны ажлын цар хүрээг улам бүр тод томруун харуулж байна. Өнөөдөр Биологийн тэнхим нь уламжлалт биологийн шинжлэх ухааны салбаруудыг авч явахын зэрэгцээ орчин үеийн шинжлэх ухаан, хавсарга салбаруудыг амжилттайгаар бий болгон хөгжүүлж байгаа болно. XXI зуунд биологийн шинжлэх ухааны хамрах цар хүрээ нэмэгдэн, биологийн ш.у-ны ололт, үр дүн нь хүн төрөлхтөн бидний оршин амьдрахын үндэс гэдгийг улс, үндэстэнгүүд улам бүр хүлээн зөвшөөрч байгаа энэ цаг үед Биологийн тэнхимийн сургалт, эрдэм шинжилгээний ажил нь цаашид улам бүр нэмэгдэх нь зайлшгүй. Шинжлэх ухааны ололт амжилт нь цаг, хоромоор хэмжигдэх хурдад хүрсэн энэ үед өөрсдийн судалгааны ажлын цар хүрээ, эрчимийг нэмэгдүүлэх, үр дүн болоод сургалтын үйл ажиллагааг дэлхийн жишигт хүргэх сорилт Биологийн тэнхимийн өмнө тавигдаж байгаа болно. Энэхүү сорилт нь бидний ойрын ирээдүйн хүрэх зорилгыг тодорхойлж байгаагийн зэрэгцээ 80 жилийн хугацаанд бий болсон ололт амжилт нь Биологийн тэнхимийн үүсгэн байгуулагдсан зорилгын үргэлжлэл болон улам бүр хөгжин дэвжихийн тулгуур зам, чиглэл нь болон дурайна.

Энэхүү өгүүлэлд МУИС-ийн экологийн салбарт ажилладаг эрдмийн хамт олон өнөөгийн байдлаар МУИС-ийн төдийгүй орчин цагийн шинжлэх ухааны дэвшилд ямар хувь нэмэр оруулаад буйг нэгтгэн дүгнэнэ. Экологийн судалгаа нь биологийн бүтэц-зохион байгуулалтын үнэмлэхүй олон түвшнийг хамардаг бөгөөд манипулятив туршилтын судалгаа нь урт хугацаа, их хэмжээний ажиллах хүч, санхүүгийн нөөц шаарддаг хэдий ч МУИС-ийн судлаачид хамтарсан төсөл хэрэгжүүлэх замаар олон улсын судлаачидтай хамтран ажиллаж, бичиглэлийн судалгаанаас манипулятив туршилт явуулах түвшинд хүрээд байгаа бөгөөд Web of Science мэдээллийн санд бүртгэлтэй сэтгүүлүүдэд хэвлүүлсэн эрдэм шинжилгээний өгүүллийн тоо, чансаагаар экологийн салбар тэргүүлж байна. Түүнчлэн, Монгол Улсын дээд боловсролын системд анхны эндаумент санг байгуулж, үйл ажиллагаа явуулж байгаа нь их сургуулийн бусад тэргүүлэх чиглэлийн судалгааг дэмжих сайн туршлага юм.

Thirty years ago, Mongolia’s Gobi Desert was intact, roadless and had low traffic, and it was a refuge for many endangered and rare species. A large mining boom and significant livestock grazing are currently putting pressure on the desert. Mining products were transported by trucks on dirt (gravel) roads between 2000 and 2012. Emphasizing its importance in the Mongolian economy, a paved road was constructed in 2012 along the dirt road. Unfortunately, vegetation along the paved road was removed without restoration. In the desert, locals continue to use, create and extend dirt roads. The impact of these roads on the vegetation has yet to be studied. We estimated the spatial extent of the dirt-road corridors in three time intervals (the years 2010, 2015 and 2020) and evaluated the vegetation along both paved and dirt roads at three distances (100, 500, and 900 m) from the road. Within ten years, the length of paved roads and soil dirt roads nearly doubled, although the majority of them were developed and created between 2015 and 2020. A single track makes up around 42 percent of the soil road, whereas the remaining 58 percent are roads consisting of three to four tracks with an average width of 26.5 m. The vegetation along the paved road was lower in terms of species richness, canopy cover, and the basal gap between perennial plants and biomass, compared to the soil road. Although the effects of soil roads on the vegetation along the roads is less negative than the effects of the paved road, the corridors formed along the soil roads span a non-negligible area of pastureland in the region. The vegetation along the already-constructed paved road in the desert should be artificially reclaimed with the aim of expediting natural revegetation. Moreover, a “new legislation” is required to prevent continued degradation due to the ongoing creation and extension of soil road corridors by local populations in the desert.

Uncontrolled or badly managed grazing is a common issue across the countries in Eurasia where the extensive management of various domestic animals (sheep, goats, cattle) and the gathering of fuelwood has caused the forest edge to retreat. The loss of forest causes the ground to be exposed to sunlight, the permafrost (layer of frozen soil) to melt more than normal, aerobic decomposition to occur, and thus carbon dioxide to be produced. While little can be done to alter the immediate course of climate change, protecting vegetation cover by promoting certain land-use practices can slow the rate of permafrost melt by retaining the insulating capacity of vegetation. The protection of land cover vegetation is fundamental to maintenance of permafrost, and to the protection of Mongolia’s water resources, biodiversity and natural ecosystems. Identifying precisely what factors and in what combinations are most important in the conservation-orientated management of such ecotones has rarely been attempted. The project is capitalizing upon a national commitment to ensuring science-based sustainable management of an important national park, in order to derive lessons and models to apply elsewhere within the great band of temperate forest-grassland mosaic between eastern Europe and eastern Russia/northern China. Hovsgol, a large tectonic lake that is a sister to Lake Baikal, is between 2-4 million years old and one of the least-polluted lakes in the World. The Lake (51oN, 100.5oE) was designated a national park in 1992, comprising 900,000 ha of the southern limit of the Siberian taiga forest (mainly larch), as well as steppe grassland, mountain tundra, and the Lake. The zone of continuous permafrost parallels the transition from taiga to steppe. The Park will soon be expanded to more than two million ha by the addition of the Darhad Basin. The Lake, at 1645 m a.s.l., contains around 60% of Mongolia's surface freshwater. The park is being nominated as a UNESCO World Heritage Site. The Park includes many Mongolian “Red Book” species of plants (including those of medicinal value), birds, and mammals, notably the snow leopard, musk deer, moose, wild sheep and ibex. Recent biodiversity studies have indicated that stream and riparian communities are very diverse, with many endemic species. For example, there are over 400 taxa of diatoms in the Hovsgol Basin, of which many are endemic and others appear to be undescribed species. A remarkable 101 species of crane flies have been collected in the area recently, mainly from tributary stream valleys, including 11 undescribed species.

Since 2005, the mining sector has been a vital part of Mongolia's economy. This sector is one of Mongolia's most important sources of revenue. Primary outputs of Mongolia's mining industry are copper, gold, and coal. On the other hand, mining has a negative impact on the environment causing soil erosion, noise pollution, water pollution, and biodiversity loss. The Oyu Tolgoi copper mine is located in a semi-arid zone in the Mongolian Gobi. The impact of mining was investigated by sampling eight plots both in and out of this giant mining site. Vegetative cover, species richness, biomass, and basal gap of perennial plants were compared within and outside the perimeter of the Oyu Tolgoi mining site. The mining sites have a harmful impact on the environment. According to our findings vegetation cover, species richness, biomass, and perennial plant gaps were not different between the paired plots outside and inside of the mining site. Mining activities had little effect on vegetation, according to the findings.

The Mongolian almond (Amygdalus mongolica (Maxim.) Ricker) is an endangered plant species that distributes in Mongolia’s semi-desert ecosystems. Conservation issues of the ecosystems and their key species have been significantly raised recently due to environmental degradation occurring for the last decades. This study tested the effect of arbuscular mycorrhizal fungi (AMF) on the tolerance of A. mongolica seedlings’ performance. The seedlings were inoculated with two kinds of arbuscular mycorrhizal fungi and treated under artificial drought. Under normal conditions, inoculation of AMF significantly increased the biomass of A. mongolica and promoted the growth of the seedlings’ root system, but had no significant effect on the leaf area and other organs. When the seedlings were under drought stress, AMF significantly extended the wilting time of leaves and affected the root-shoot ratio as well as leaf abscission.

Recent increases in livestock numbers throughout Mongolia could alter plant communities, soils of habitats differed by landscape position. We aimed to determine the impact of large herbivore grazing on some soil properties and plant communities’ richness and of the four different habitats within the Ikh Nart Nature Reserve. The highest plant species richness and evenness was observed around the rocky outcrop habitats, followed by shrublands, then the spring, and finally by the well habitat. Soils at habitats around and close to water points are compacted and have lower organic matters compared to the less grazed habitats. The data indicates that the highest overlap between livestock and wild ungulates occurs near spring habitats, which increases vulnerability to local land degradation. Therefore, the study results suggest that appropriate land-use management is required in the semi-desert regions across Mongolia. There is a necessity to initiate an extensive grazing ecological management that reflects the sustainable grazing of large herbivores, the benefits to herder households, and the ecosystem’s service.

Abstract Grassland fires are the most common disturbance in Mongolia's east. Fire risk management in Mongolia's eastern grasslands should include fuel load estimates (aboveground plant biomass) to prevent fire damage. The disc pasture meter (DPM) is a common, rapid, and nondestructive method for estimating aboveground plant biomass in grasslands. Calibration is needed for the DPM application in a given area due to regional variations in climate and plant diversity, as well as site-specific environmental factors. We calibrated a DPM for Mongolia's north-eastern grasslands bordering Russia, classified as a very high-risk region for grassland fire. The calibration was carried out at twelve different sites, and double sampling (DPM reading and plant biomass harvesting) was done at 108 points. The mean of the total dry plant biomass of the sites was 11.27 centner ha-1 (±1.93 SE). The sites differed in total dry plant biomass and its composition. It indicates that the sites are needed different fire managements. Although we developed three linear regression models for DPM readings (100, 200, and 300) to estimate an optimal sampling effort, the model with 300 DPM models had the highest determination coefficient (0.82). Therefore, we suggest the model (y=3.18x+3.1) with the 300 DPM readings for further application.

Grassland fires are the most common disturbance in Mongolia's east. Fire risk management in Mongolia's eastern grasslands should include fuel load estimates (aboveground plant biomass) to prevent fire damage. The disc pasture meter (DPM) is a common, rapid, and nondestructive method for estimating aboveground plant biomass in grasslands. Calibration is needed for the DPM application in a given area due to regional variations in climate and plant diversity, as well as site-specific environmental factors. We calibrated a DPM for Mongolia's north-eastern grasslands bordering Russia, classified as a very high-risk region for grassland fire. The calibration was carried out at twelve different sites, and double sampling (DPM reading and plant biomass harvesting) was done at 108 points. The mean of the total dry plant biomass of the sites was 11.27 centner ha-1 (±1.93 SE). The sites differed in total dry plant biomass and its composition. It indicates that the sites are needed different fire managements. Although we developed three linear regression models for DPM readings (100, 200, and 300) to estimate an optimal sampling effort, the model with 300 DPM models had the highest determination coefficient (0.82). Therefore, we suggest the model (y=3.18x+3.1) with the 300 DPM readings for further application.

Background/Question/Methods About 30 years ago, Mongolia's Gobi desert was one of the largest intact ecosystems in the world. The ecosystem was roadless and low traffic and refuge for many endangered and rare species, such as the Gobi bear and wild camel. Human activities have intensified in the desert over the last 30 years, and nowadays the desert is under pressure from a big mining boom and heavy livestock grazing. For the transportation of mining products, a paved road was constructed in 2012 crossing the desert. Unfortunately, vegetation along the paved road was removed without a restoration. In addition to the recent paved road, dirt road corridors continue to be created and expanded in the desert due to intensified human activity. The effects of these roads on the vegetation of this ecosystem have not been studied. We estimated the spatial extent of the dirt road corridors with remote sensing tools and studied the vegetation along both paved and dirt roads, taking into account three distances (100, 500, 900 m) from the road. Results/Conclusions The vegetation along the paved road was lower in species richness, canopy cover, the basal gap between perennial plants and biomass than the dirt road. Although the dirt roads affect vegetation along the roads less negatively than does the paved road, the corridors formed along the dirt roads span a non-negligible area of the pastureland of the region. Paved roads can be of significant socio-economic value in developing countries such as Mongolia, but the environmental costs of a paved road should also be cautiously considered in road planning. The vegetation along the already-constructed paved road in the desert should to be artificially reclaimed with the aim to expedite the natural revegetation. Moreover, a "new legislation" is indicated to prevent continued degradation due to the ongoing creation and extension of dirt road corridors by local populations in the desert.

Background/Question/Methods In arid ecosystems, grazing by livestock and wild ungulates affect vegetation. The study aimed to identify grazing effects on herbaceous and shrub communities' diversity, species richness, and some morphological variables (height, canopy, basal covers, and horizontal annual growth) of the dominant shrub; Amygdalus pedunculata Pall (A. pedunculata), in Ikh Nart Nature Reserve located at semi-desert steppe of Mongolia. Results/Conclusions Our findings revealed that high grazing intensity negatively affects the species richness, diversity, and evenness of herbaceous plants, more profoundly in shrub communities. Few annuals and A. pedunculata dominate in grazed communities. As part of grazing avoidance, the height and canopy cover of A. pedunculata decreases along the grazing gradient. Significant relationships between growing season rainfall, air temperature, and ring-width of A. pedunculata were not observed. It might indicate this shrubs' adaptation to use deep soil water, which is not easily affected by rainfall and temperature. The average age of the individuals of A. pedunculata does not differ along the grazing gradient. The density of A. pedunculata diminishes with grazing. The results suggested a need for well-managed pasture management, which covers the conservation of shrub communities alongside other species in the semi-desert region.

Сөөглөг ургамал нь хуурай гандуу бүс нутгийн өвслөг ургамлын ургалтыг тэтгэх, хөрсний шим тэжээлийг сайжруулах зэргээр экосистемд чухал үүрэгтэй оролцдог. Сүүлийн жилүүдэд малын тоо, толгой өссөнтэй холбоотой ургамалжилтын хэв шинж өөрчлөгдөж, бэлчээрийн шим тэжээлт ургамлын зүйлийн баялаг буурах хандлага ажиглагдаж байна. Бид судалгааг Их Нартын Байгалийн Нөөц Газрын зонхилох сөөгний өсөлтийн эрчимд мал, зэрлэг туруутны үзүүлэх нөлөөг тодруулахын тулд ургамлын зүйлийн баялаг, олон янз байдал, сөөгний өндөр, титэм, суурийн диаметр, насны үзүүлэлт тус бүрийг тооцоолон үзсэн. Бидний судалгааны үр дүнгээс үзэхэд мал бэлчээрлэлтийн эрчим их болох тусам зүйлийн баялаг, олон янз байдал буурч байсан. Мөн бэлчээрлэлт нь сөөгний өндөр, титэм, суурийн диаметрт сөргөөр нөлөөлж байна. Тиймээс цөлжүү хээрийн сөөгөн бүлгэмдлийн төлөв байдлыг Их Нартын БНГ-ын жишээн дээр судалсанаар энд болон үүнтэй төсөөтэй газар нутаг дахь ховор туруутан, түүний амьдрах орчин болон экосистемийг бүхэлд нь хамгаалах хамгаалалтын менежмент боловсруулахад чухал ач холбогдолтой гэж бид үзэж байна.

Thirty years ago, Mongolia's Gobi desert was intact, roadless and low traffic and it is was refuge for many endangered and rare species. Human activities have intensified in the desert over the last 30 years, and nowadays the desert is under pressure from a big mining boom and heavy livestock grazing. For the transportation of mining products, a paved road was constructed in 2012 crossing the desert. Unfortunately, vegetation along the paved road was removed without restoration. Local people use dirt roads and they will be created and expanded in the desert fir future. The effects of these roads on the vegetation of this ecosystem have not been studied. We estimated the spatial extent of the dirt road corridors and studied the vegetation along both paved and dirt roads, taking into account three distances (100, 500, 900 m) from the road. The vegetation along the paved road was lower in species richness, canopy cover, the basal gap between perennial plants and biomass than the dirt road. Although the dirt roads affect vegetation along the roads less negatively than does the paved road, the corridors formed along the dirt roads span a non-negligible area of pastureland of the region. The vegetation along the already-constructed paved road in the desert should to be artificially reclaimed with the aim to expedite the natural revegetation. Moreover, a “new legislation” is required to prevent continued degradation due to the ongoing creation and extension of dirt road corridors by local populations in the desert.

Green house gas emissions and removals from grassland cannot be ignored in Mongolia where grassland occupies more than 80% of Mongolia, however, these were not estimated in the BUR1 GHG inventory due to the lack of data and information. Therefore, it is important to develop methodologies and data to estimate anthropogenic GHG emissions and removals from grassland in Mongolia in line with the 2006 IPCC Guidelines, which reflects the national circumstance of Mongolian grassland as much as possible. It should be noted that the 2006 IPCC guidelines do not provides details of how to obtain data from field surveys. The objective of this survey is to provide the survey methodology to collect basic information to develop and improve the GHG estimation methodologies of grassland in Mongolia, especially, to identify the carbon stock and carbon stock change of grassland for developing the relevant parameters.

Abstract. Although moss-based biomonitoring of environmental pollutants (heavy metals, POPs, reactive nitrogen, and sometimes other items) is well established after 50 years of a history starting in Scandinavia, the method now faces a crisis also in terms of funding. This latter is due to the assumption that precision and reproducibility of this biomonitoring method are too poor to provide information on small recent changes of situation well after the large changes had occurred, that is, around 1990. In addition, moss-monitoring requires that conditions where mosses can live and grow be constantly kept over a longer period of time; measurements in the dark or at sites where there are high levels of herbicides, radioactivity, acids, etc. cannot be accomplished at all; proper identification of used moss species is crucial, too. Hence moss-monitoring should be supplemented by other methods which – unlike passive biological or synthetic filters of atmospheric deposition – can provide information on local transport (both by airborne deposition and underground biological uptake or precipitation, plus reductive dissolution of sulfates) at ecotones such as the water/sediment interface at bottom of water-bodies or at some shore. Studies of adsorption to chitin, which originally had been applied for fractionation of radioactive waste and for withholding trace concentrations of heavy metals from wastewaters, can fill this gap as more robust “dead” (grafted) chitin is used. Adsorption is fast, and even minute traces of analytes can be recovered. Analytics are cheap and straightforward, requiring no digestion of samples. In understanding the data, some calibration line(s) for partition of both di- and trivalent metal ions (best: such which are not involved in biological processes) between water- and sediment-exposed chitin samples are constructed then to identify “deviations” from this expectation. These can be due to biological uptake of trace elements (Ni by methanogenes, plants, Mo, certain more “exotic” bioelements), precipitation (Fe, Mn), reductive dissolution (sulfates of Ba, Pb, Eu exposed to ascending CH4) or, of course, atmospheric or aquatic pollution from above. As a rule, chitin-related partition of toxic nonmetals (As, Se) does respond to different environmental conditions, vegetation covers less than metal ions will do. Grafted chitin can be fitted to robots like drones transporting it to hazardous sites where organisms (arthropods, lichens) would not survive. Of course, data of this kind can be combined with pieces of information from biomonitoring (are there organisms controlling transport of certain elements?, is there eutrophication of open waters?) and biogeochemistry.

In grasslands, net primary production (NPP) is limited by water as well as nitrogen (N) because of a strong feedback between water and N cycles. Topography affects availability of the resources, and results in spatial variability in NPP. Responses of NPP of grasslands to precipitation change and N deposition have been frequently reported, but there are few attempts to test the responses while taking into account topography. We carried out water and N manipulation experiment along topographical gradient (lower and upper parts of south facing slope) of boreal steppe of Northern Mongolia, which is one of the hot spots of climate change for two consecutive years (growing seasons). The experiment was a full factorial randomized block of water (control, rain-out and watering) and N (control and N addition) treatments at two different slopes. Soil moisture, N content of soil and N, and ANPP of the experiment plots were measured and the variables were analyzed by four-way ANOVA (slope, water and N are fixed factors and blocks are treated as random factor). We did not find significant effects of the two main factors (water and N) in the soil total N in both slopes at the end of the growing season. However, the two-factor interaction of slope ×N was significant (P < .0001) indicating that the effect of N depends on a slope; the treatments in the upper slope did not differ in soil N while the soil N were slightly higher in the N addition treatments (N, –H2O + N and H20 + N) than other treatments in the lower slope. There were significant topographical gradients of leaf N (%); leaf N was about two times higher in the lower slope than the upper slope. Water did not affect the leaf N in the both slopes. However, N treatment affected the leaf N, and the slope × N interactions were significant for the forb and sedge leaf N; forb and sedge leaf N responded significantly to N in the lower slope. The responses of total ANPP to changes in experimental water addition (H2O) and rainfall decreasing using rainout shelter (–H2O) were proportional at the upper slopes: 35% increase in H2O treatment and 35% decrease in –H2O treatment. At the lower slope, H2O treatment did not significantly affect the total ANPP, whereas –H2O treatment diminished total ANPP by 30%.Nitrogen addition significantly increased total ANPP at the both slopes. Interestingly, the N addition overcame the effects of –H2O treatment; in the –H2O + N treatment, total ANPP was higher than those of–H2O treatment as well as control plots at both slopes signifying high N limitation on ANPP of the ecosystem. Strong positive effect of interaction of water and N (H20 + N treatment) on the ANPP was observed at the both slopes; 3.5 times and 2.5 times higher at the upper and lower slope, respectively. These increases in total ANPP due to N addition were much higher than those observed in other grasslands. The results suggested that ANPP of boreal steppe is co-limited by water and N along topographical gradient, but the degree of the co-limitation is high in the upper slopes. Traditional seasonal movement of Mongolian nomads might lessen the high N limitation in the Mongolian grasslands through redistribution of soil nutrients by livestock animals. In the perspective of climate change, although increase in N deposition is projected, it is hard to say the effect of the N deposition can offset the effect of future precipitation change.

Mongolian grasslands have been used by nomadic pastoralists for centuries, and their plants and animals have coevolved. Livestock grazing and climate factors are drivers of these grassland ecosystems, but little is known about how they interact with nutrient cycling to affect productivity. Grazing animals transfer nutrients from some areas to others through ingestion and excretion, and therefore seasonal movements of nomads with their livestock alter nutrient distribution and effects on net primary productivity across the landscape. Traditionally, Mongolian nomads moved more than 20 km four times each year. Total livestock number was about 22 million. But over the past 40 years, the grazing system of Mongolia has become more sedentary and livestock number increased up to 66 (2018) million with significant livestock composition changes (goats increased cattle and horses decreased). Now, herders in much of Mongolia move fewer than 4 km twice each year for social and economic reasons and herders in Inner Mongolian have shifted to sedentary grazing systems due to the land laws of China. These changes provide the opportunity to study the ecological and evolutionary consequences of grazing system shifts from nomadic to sedentary. We will test the hypothesis that changing grazing systems from nomadic to sedentary in Central Asian grasslands will change nutrient distribution, cycling, and limitation, decreasing nutrient availability for plant growth in places where herders no longer visit and increasing it where herders settle.

Overgrazing has become an ecological problem in the wide steppes of Mongolia due to rapid livestock growth in the last two decades. Species diversity and productivity of biological communities, along with information on the presence and absence of certain species, can be indicators of environmental health to assess the state of pasture. Moths have been used as indicator species in various studies as they are abundant in many different habitats and sensitive to environmental changes. We used moths as indicators for pasture degradation in the Mongolian steppe for the first time. In this study, we investigated how overgrazing affected moth species diversity, identified indicator species for degraded pasture and collected baseline data to study distribution and migration of moths under future climate change. To accomplish these objectives, we compared moth diversity in plots with different grazing intensity in two locations in central Mongolia. Species diversity of moths was two times higher in lightly grazed plots than in medium-grazed and heavily grazed plots. Thus we conclude that pasture degradation affected moth diversity negatively. As a result of indicator species analysis we identified four indicator species for heavily grazed plots (Leucoma salicis, Autographa buraetica, Mythimna impura and Pelochrista arabescana) and seven indicator species for lightly grazed plots (Panchrysia dives, Gastropacha quercifolia, Selagia argyrella, Lymantria dispar, Mythimna conigera, Stigmatophora micans and Perconia strigillaria). The meadow moth Loxostege sticticalis was most abundant in all plots. In this study we collected a total of 115 species from Ikhtamir and Undurshireet as baseline data in order to study distribution and migration of moths under future climate change. Response of moths (Lepidoptera: Heterocera) to livestock grazing in Mongolian rangelands.