Бидний тухай
Багш ажилтан
Гадаргуугийн долгион нь тэсэлгээ, дэлхийн гадаргуу гадны нөлөөлөлд өртөх үед мөн бага гүний газар хөдлөлтөөр үүсгэгдэж буй сейсмийн чичиргээний хамгийн урт үетэй, хамгийн хүчтэй хэсэг нь байдаг. Орчноос нөлөөтэй үүсч буй чичирхийллийн хувьд ч зонхилох хэсгийг нь эзэлдэг. Өөр өөр геологийн орчноор тархаж буй гадаргуун долгион тухайн орчныхоо мэдээллийг өөртөө шингээсэн байдаг. Энэхүү мэдээлэл нь долгионы тархах хурдны давтамжаас хамаарах хамаарал болох долгионы дисперсэд хамгийн сайн тусгагдсан байдаг.
ШУА-ийн Одон орон Геофизикийн хүрээлэн АНУ-ын Лихай их сургуультай хамтран хэрэгжүүлсэн “Төв Монголын сейсмийн судалгаа” төслийн хүрээнд Хангайн нуруу болон Хөвсгөлийн зарим газраар өргөн зурвасын газар хөдлөлийн станцуудыг (112) 2012-2016 оны хооронд түр хугацаагаар суурилуулж газар хөдлөлийг бүртгэсэн. Энэ хугацаанд бүртгэгдсэн газар хөдлөлийн мэдээлэл нь сүүлийн жилүүдэд олон улсын газар хөдлөлийн нэгдсэн https://ds.iris.edu санд нээлттэй болсон. Энэ ажлаар дээрх нээлттэй мэдээллүүдийг ашиглаж гадаргуугийн долгионы дисперсийн анализ хийх зорилго тавьсан.
Энэхүү судалгааны ажлаар олон улсын Skynet сүлжээний Улаанбаатар станцад спектрийн 500нм-ийн долгионы уртад хэмжигдсэн 2017-2021 оны нарны шулуун цацрагийн хэмжилтийн утгуудыг ашиглан агаар мандлын аэрозолын оптик зузааны 5 жилийн явцыг харуулахаас гадна хэмжилтийн тухайн жилүүдэд аэрозолын оптик зузааны хамгийн их утгууд ажиглагдсан өдрүүдийг түүвэрлэн авч тухайн өдрүүдийн Ангстромын экспонентийг тодорхойлж, хавар болон зуны улиралд агаар мандалд дэгдсэн аэрозолын үүслийн шалтгааныг тайлбарлах оролдлого хийлээ.
Энэхүү судалгааны ажлаар олон улсын Skynet сүлжээний Улаанбаатар станцад хэмжсэн 2017-2021 оны нарны шулуун цацрагийн хэмжилтийн утгуудыг ашиглан агаар мандлын аэрозолын оптик зузааны 5 жилийн явцыг харуулахаас гадна хэмжилтийн тухайн жилүүдэд аэрозолын оптик зузааны хамгийн их утгууд ажиглагдсан өдрүүдийг түүвэрлэн авч тухайн өдрүүдийн Ангстромын экспонентыг тодорхойлж, хавар болон зуны улиралд агаар мандалд дэгдсэн аэрозолын үүслийн шалтгааныг тайлбарлах оролдлого хийлээ.
Хураангуй МУИС-ийн геофизикийн салбарын судлаачдын сургалт, эрдэм шинжилгээний ажлын түүхэн товчоон болон судалгааны ажлын зарим онцлох үр дүнг энэхүү өгүүлэлд авч үзлээ. Анх 1965 онд агаар мандлын оптикийн судалгааны лаборатори байгуулагдсанаар үндэс суурь нь тавигдсан МУИС-ийн геофизикийн салбарын үйл ажиллагаа агаар мандлын оптик төлөв, астро-уур амьсгал, нарны цацрагийн спектр бүтэц, байгалийн гэрэлтүүлэг, агаарын бохирдлын оптик үзүүлэлтийн судалгаа зэрэг уламжлалт судалгааны чиглэлүүдийг хамрахаас гадна улам өргөжин тэлж дэлхийн гүний тогтоц, сейсмологи, газар хөдлөлт, ашигт малтмалын эрэл хайгуул зэрэг чиглэлийн өргөн хүрээтэй сургалт, судалгаа, шинжилгээний ажлыг гүйцэтгэсэн нь Монгол улсад геофизикийн шинжлэх ухааныг хөгжүүлэхэд жинтэй хувь нэмрийг оруулсан билээ.
Агаар мандлын оптикийн хэмжилтийн Улаанбаатар станцад 2013 оны 9 дүгээр сараас 2021 оны 3 дугаар сарын хооронд олон улсын SKYNET сүлжээний Скайрадиометр багаж ашиглан хийсэн хэмжилтийн үр дүнгээр аэрозолын спектраль оптик зузаан (𝜏𝑎,𝜆) болон Ангстромын экспонент (α) –ийн утгыг тодорхойлж, тэдгээрийн жилийн явцыг судлаж, өөрчлөлт хувьслын зүй тогтлыг байгаль, цаг уур, нийгмийн хүчин зүйлстэй холбон тайлбарлах оролдлого хийлээ.
Гранитообразование представляет собой сложный эндогенный процесс, конечным результатом которого является формирования огромного объема пород кислого состава. Мировой опыт изучения гранитоидов показал, что найболее полно разнообразия их составов и условий образования проявлется в батолитах, в которых сосредоточен основной объем фанерозойских гранитоидов.
Улаанбаатар хотод 2015-2018 онд хийгдсэн нарны шулуун цацрагийн болон альмункантратын хэмжилтийн өгөгдлөөр агаарын бохирдлыг илэрхийлэгч гол оптик параметрүүд болох аэрозолын спектраль оптик зузаан τ_(а,λ) болон аэрозолын хэмжээгээр түгэх түгэлтийг тодорхойлж, тэдгээрийн жилийн явцыг судлаж, өөрчлөлт хувьслын зүй тогтлыг байгаль, цаг уур, нийгмийн хүчин зүйлстэй холбон тайлбарлах оролдлого хийлээ.
Гадаргуугийн эерэг хэлбэр үүсгэн, интрүзивийн царцсаны дараа агуулагч чулуулгийг нэвтлэх гранитын цулдалын хөөрөлтийн динамикийг судлав. Гранитын талсжилтын дараа түүгээр тогтсон томоохон биетүүд Архимедийн хүчний үйлчлэлээр дээшлэх хөдөлгөөнөө үргэлжлүүлэх болно. Тухайн хөдөлгөөний хурд интрүзийн оройн хэсгийн өсөлтөөр экспоненциал хуулиар буурах авч удаан хугацаагаар тэрээр хатуу урсацын хэмжээгээр үнэлэгдэх денудацийн хурдаас илүү хэвээр үлдэнэ. Үүгээр гранитын цулдал дээрх гадаргуугийн эерэг бүтцийн хэлбэрийн оршил тайлбарлагдах болно.
Энэхүү өгүүллээр Солонгосын хойг болон түүний ойр орчмын газар нутгууд болох Шар тэнгис, Япон тэнгисийн царцдас болон маантийн дээд хэсгийн хөндлөн долгионы хурдны 3 хэмжээст загварыг Релейн долгионы үндсэн давтамжийн дисперсийн анализаар тодорхойлох зорилго бүхий судалгааны ажлын анхдагч боловсруулалтын хэсгийг авч үзсэн болно. Солонгосын хойг болон түүний зэргэлдээх газар нутгуудын Релейн долгионы үндсэн давтамжийн группын хурдыг 5-180 сек үеийн утгуудад гаргаж авсан.
