Дэлгэрэнгүй мэдээлэл

Олон улсад аянга бүртгэдэг систэм олон байдгаас гадна өгөгдөл нь олон нийтэд нээлттэй байдаг. Аянга цахилтын тоон хэмжээг тэдгээр системүүд бүгдийг хүлээн авч буй мэт боловч Монгол оронд аянга бүртгэх станц байхгүй тул бага эрчимтэй аянга бүртгэгдэхгүй байна. Иймд энэ ажлаар Монгол орны аянга цахилт илрүүлэх ба аянгын эрчмийг тодорхойлох аргачлалыг авч үзэн системийн дизайныг зохион бүтээсэн. Цахилгаан соронзон шуугиан хэмжих диполь антен хийн “SDRPLAY” радио спектр анализер ба түүний програм хангамж тусламжтайгаар Улаанбаатар хотын шуугианыг хэмжсэн бөгөөд шуугианы хэмжээ нь -110 -аас -120 dBm хооронд хэмжигдэв. МУИС-д аянгын дохио амжилттай бүртгэгдэж, мэдээлэл цуглуулж байгаа ч бид нарийвчилсан боловсруулалт хийхээр Японы Хоккайдогийн их сургуультай зөвлөлдөж Япон улсад байдаг станцуудтай синхрон ажиллах системийг байгуулахаар төлөвлөж байна. Энэ ажлын хүрээнд: • Монгол орны аянга цахилтын тархалтыг судлах, байршил тодорхойлох, системийн дизайн бүтээсэн. • МУИС-ийн номын сан дээрх хэт бага давтамж (VLF) дахь шуугианы түвшин тодорхойлсон. • Япон улсын V-Poteka аянга бүртгэгч системийг судлах, МУИС номын сан дээр суурилуулсан, тохируулга хийгдсэн. • Цаашид Монголд станцын тоог нэмэгдүүлэх мөн Япон улсад байдаг станцуудтай синхрон ажиллах системийг байгуулахаар төлөвлөж байна. • Хүчтэй аянга цахилгаантай бороо, шуурга болохыг урьдчилан мэдэгдэх.

Физикт ихээхэн ач холбогдол бүхий тэгш хэмийн бүлгийн нэг бол SU (3) юм. Энэ бүлгээр гурван хэмжээст унитар, тодорхойлогч нь нэгтэй тэнцүү хувиргалтуудыг авч үздэг. Ихэнх физикчид үүнийг S = 1 спин бүхий квант системийн тэгш хэмийн бүлэг гэдгээр нь сайн мэддэг. Гэвч энэ бүлэг хоёрдугаар рангийн бүлэг тул спинээс гадна квадруполь моментийг илэрхийлдэг. Бид энэхүү илтгэлээрээ SU (3) тэгш хэмийн бүлгийг Бозе-Эйнштейний тунамалд хэрэглэсэн үр дүнгээ танилцуулахаас гадна уг бүлгийг гурван хэмжээст бодит огторгуйд хэрхэн төсөөлж болохыг товч ярина.

It is well-known that spin-1 atoms have SU(3) symmetry. In this work, we develop the theory for spin-1 Bose–Einstein condensate (BEC) based on SU(3) Lie group and predict that any spin-1 atom, for instance, 87 Rb can exist in either of two inequivalent fundamental representations of SU(3) namely D(1, 0) or D(0, 1). Furthermore, the SU(3) theoretical treatment results in either ferromagnetic or antiferromagnetic ground states of the spin-1 BEC depending on the sign of a 1,1 − a 0,0 , where a 1,1 and a 0,0 are the scattering lengths corresponding to D(1, 1) and D(0, 0) states. We also show that the coherent spin mixing process of spin-1 BEC is due to only the collisions between atoms in the D(1, 0) and D(0, 1) representations.

Хураангуй: Халдвар тархалтын урьдчилсан тооцооллыг гаргахдаа халдвар тархалтын хурд, өдөрт хэдэн хүн халдвар авсан болон өртөх эрсдэлтэй хүний тоо, вакцин хийлгэсэн хүмүүсийн тоо, вакцины үр нөлөө гэх мэт олон тоон мэдээлэлд суурилж хийдэг. Эдгээр тоон мэдээллээ холбож, нэг систем тэгшитгэлүүд болгодог. Энэ систем дифференциал илэрхийллүүдээр бичигдэнэ. Олон улсад түгээмэл хэрэглэгддэг “SEIR” загвараас бид үүнээс жишээ авч манай улсын нөхцөл байдалд тохируулан сайжруулж, загварыг цар тахлын үед ажиллуулж үр дүнг танилцуулсан. Ийм загварчлалын тусламжтай болзошгүй эрсдэлээс хэрхэн сэргийлэх, халдварт өвчний тархалтыг хэрхэн бууруулах зэрэг асуудалд үнэлгээ дүгнэлт өгөх боломжтой. Харин бид Монголын нөхцөлд тохируулан сайжруулсан SEIRQDP загварыг шинээр боловсруулан хэрэглэж байгаа бөгөөд урьдчилсан тооцоо бодит байдалтай нийлэмж өндөр байна. Энэ загвар бодитоор бүртгэх боломжгүй өвчний нууц хугацаандаа яваа болон нийгэмд халдвар тээгч шатандаа яваа хүмүүсийн тоог тооцоолж гаргаж ирдэг. Дархлаажуулат болон хөл хорио тогтоох нөлөөг загварт оруулж өгсөн нь ямар нэг шийдвэр гаргахаас өмнө нөлөө нь ямар байхыг тооцоолох боломжийг энэ динамик систем олгодог. Энэ илтгэл 2 үндсэн хэсэгтэй байх бөгөөд эхний хэсэгт урьдчилсан таамаглал ажиллуулах ач холбогдлын талаар ярьна. Дельтагийн оргил үетэй тааруулан цэцэрлэг сургуулийн үйл ажиллагааг нээхэд бид 5/9 зарчим санаачилан ЭМЯ, БШУЯ-нд танилцуулсан нь үндэслэлтэй байсан тул 2021-2022 оны хичээлийн жилийн эхний хагаст улс орон даяар хэрэгжүүлсэн. Хичээлийн жилийн I улиралд 5/9 зарчим баримталснаар сургууль, цэцэрлэгт КОВИД голомтлон тархаагүй. ХӨСҮТ-ийн судалгаагаар хичээлийн жилийн эхний улиралд Улаанбаатар хотын 69 цэцэрлэг, 413 сургуульд коронавируст халдвар бүртгэгдсэн боловч огт голомтолж тарсан тохиолдол огт гараагүй нь 5/9 зарчим оновчтой байсныг илтгэж байгаа юм.

Фуллерены молекулын нүүрстөрөгчийн атомууд өөр хоорондоо 𝜋- электроны холбоосоор холбогдсон онцлогтой байдаг. Энэхүү холбоосыг металл холбоостой харьцуулахад маш сул холбоо юм. Фуллерены молекулын диаметр хэмжээ 7 Å. Металлд фуллерены том молекул ороход металл холбоос суларч түүний оронд 𝜋- холбоос давамгайлах болно. Иймээс металлын шинж чанар өөрчлөгдөнө. 𝜋- электроны холбоос давамгайлснаас болж композиц материалын механик, цахилгаан болон оптик шинж чанар эрс өөрчлөгддөг. Бид металл дотор фуллереныг холиод түүний шинж чанар хэр зэрэг өөрчлөгдөхийг судлах зорилго тавьсан. Төмөр дотор нүүрстөрөгчийг дөрвөөс илүү хувиар хольж болдоггүй адил фуллереныг металл дотор холихдоо их хэмжээгээр холих шаардлага байхгүй, бидний судалгаагаар 1 хувиас их хольж болохгүй гэж тогтоогдсон.

Дэлхийг хамарсан аянга илрүүлэх систем олон байдгаас гадна өгөгдөл нь олон нийтэд нээлттэй мэдээллийг түгээдэг. Аянга цахилтын тоон хэмжээг тэдгээр системүүд байршлаар бүгдийг хүлээн авч буй мэт боловч Монгол оронд аянга бүртгэх станц байхгүй тул бага эрчимтэй аянга бүртгэгдэхгүй байна. Иймд энэ ажлаар Монгол орны аянга цахилт илрүүлэх ба аянгын байршлыг тодорхойлох аргачлалыг авч үзэн системийн дизайныг зохион бүтээсэн. Орчны цахилгаан соронзон бохирдол, нарны цацаргалт, хүмүүсийн үйл ажиллагаанаас хамааран аянга бүртгэх системийн эхний даалгавар нь зөвхөн аянгын цахилгаан соронзон сигналыг шүүх байдаг тул бид маш бага давтамжийг (VLF) шүүдэг 2-р эрэмбийн дифференциал аналог шүүлтүүрийг давхарлаж туршиж үзсэн. Шүүлтүүрийн харьцангуй нэвтрүүлэх чадвар 1.0 kГц – 50 kГц хүртэл 50% дээш, 0.8 kГц – 200 kГц гадна мужид 5.0% -иас бага байгаа нь шүүлтүүр зарчмын дагуу ажиллаж байна. “Atmel SAM3X8E ARM Cortex-M3 CPU” процессор дээр өгөгдлийг хүлээн авах, хадгалах, дамжуулах үйлдлийг хийсэн. МУИС-д аянгын дохио амжилттай бүртгэгдэж байгаа ч бид нарийвчилсан боловсруулалт хийхээр Японы Хоккайдогийн их сургуультай зөвлөлдөж байна. Аянга цахилгаан нь 5 дугаар сараас 9 дүгээр сар хүртэлх хугацаанд тархаж, 7 дугаар сард аянга цахилтийн оргил үе байдаг. Аянгаас хамгаалах, урьдчилан сэргийлэх нь тухайн бүс нутгийн аянга болон түүнтэй холбоотой ослын талаар тодорхой ойлголттой байх шаардлагатай.

In recent years, developing countries have emerged in the space sector gradually. Since the technology miniaturization effect takes place in any field, the space technology field is involved in the trend. On the other hand, the know-how of space technology has been spread worldwide and shifted to the commercial road. Developing countries established their own space agency or related organization and declared the space policy by considering this new trend. Some country, for instance Mongolia, have newly built state space organization which is under Academy of Science. This organization take the role of developing space technology through Microsatellite development. The organizations do have good collaboration with the local universities. One of the combinations has established cooperation with the National University of Mongolia which is the member of Asian Microsatellite Consortium. In this presentation will discuss about the plan of the organization to develop space technology through Microsatellite development.

Education for Sustainable Development (ESD) is an integral component of SDG Target 4.7 and is recognized as an enabler of all other Sustainable Development Goals[1]. UNESCO has been assisting countries in integrating sustainability issues into education through Education for Sustainable Development (ESD). While information of teacher education (TE) programs' development on ESD and associated educational techniques has grown, there is still a huge need for a deeper understanding of the extent to which programs address sustainability issues in programs and curricula. This publication satisfies that demand. It presents the findings of a study that looked at how ESD issues, particularly climate change and biodiversity, were integrated into undergraduate courses at MNUE (Mongolian National University of Education) and NUM (National University of Mongolia). MNUE is a national teacher training institution, which has been carrying a leading role in preparing teachers and professionals in the education sector. There are about 52 academic programs for preparing them. The goal of this study is to look at how ESD and CCE are integrated into teacher education programs and even course curricula at the MNUE and NUM. In order to fulfill the goal, MNUE has chosen 24 programs such as Natural science programs (Geography, Biology, Physics, Chemistry, Mathematics, Informatics), Primary education programs (Natural science and Social Science), Preschool program, Social Science programs (English, Japanese, Chinese). In the frame of the study, methodology includes 3 different components including systematic analysis, interview of stakeholders and self-evaluation. We anticipate that the findings will show that biology, physics, chemistry and geography curricula are the most likely to include environmental content, with the perception of inclusion in other curricula being fairly low. Keywords: climate change education, TE curricula, integration of ESD, sustainability issues, courses

In 2015, three young engineers from Mongolia started to work on CubeSat, which was the very first Mongolian satellite under the BIRDS project at Kyushu Institute of Technology, Japan. The main goal of the BIRDS project was to help to prepare human resources in space technology for developing countries, which was accomplished. Not only those three engineers, but more Mongolian young people are graduated, and some are still studying abroad in the space technology field, nowadays. As we defined, our next step is to build a satellite inside the country to own the space technology which was never done before. A CubeSat is the best option for us, and we started the 1U Cubesat project called TemuulelSat in 2019. The stakeholders of the project are the National University of Mongolia and the Mongolian Space Technology Association (MOSTA). The satellite will be launched in late 2022. TemuulelSat is a technology demonstration satellite with ambitious five missions. Missions consist of earth imaging from space, remote data collection system, failure rate determination of high voltage semiconductor device on orbit, reprogramming of standardized interface board on orbit, and sending wishes of citizens into space with non-volatile memory. The paper shows an overview of the development status of the TemuulelSat project.

In 2015, three young engineers from Mongolia started to work on CubeSat, which was the very first Mongolian satellite under the BIRDS project at Kyushu Institute of Technology, Japan. The main goal of the BIRDS project was to help to prepare human resources in space technology for developing countries, which was accomplished. Not only those three engineers, but more Mongolian young people are graduated, and some are still studying abroad in the space technology field, nowadays. As we defined, our next step is to build a satellite inside the country to own the space technology which was never done before. A CubeSat is the best option for us, and we started the 1U Cubesat project called Temuulel in 2019. The stakeholders of the project are the National University of Mongolia and the Mongolian Space Technology Association. The satellite will be launched in late 2022. Temuulel is a technology demonstration satellite with ambitious five missions. Missions consist of earth imaging from space, remote data collection system, failure rate determination of high voltage semiconductor device on orbit, reprogramming of standardized interface board on orbit, and sending wishes of citizens into space with non-volatile memory. The paper shows an overview of the mission and development status of the Temuulel project.

Фуллерены являются уникальными углеродными наночастицами. С их открытием в конце прошлого века материаловеды получили принципиально новые инструменты для конструирования и управления свойствами материалов и структур [1-3]. Из всего семейства фуллеренов молекула С60 обладает наиболее высокой симметрией и наибольшей температурной устойчивостью. Атомы углерода в молекуле C60 размещаются на сферической поверхности в вершинах 20 неправильных гексагонов и 12 правильных пентагонов и связаны между собой ковалентной связью. Эта связь осуществляется обобществлением валентных электронов атомов. Валентные электроны каждого атома находятся в sp2 гибридизованных состояниях, сходных с состояниями электронов в графите. Длина связи С С в пентагоне составляет 1.43 Å, такая же длина стороны гексагона, являющейся общей для обеих фигур, но сторона, общая для двух гексагонов, имеет длину около 1.39 Å. Радиус молекулы C60 составляет 0.357 нм. [3]. Ранее [4], было установлено, что введение фуллеренов в металлическую матрицу приводит к ее структурированию и значительному повышению прочности материала, изменению других ее свойств. В настоящей работе исследовались физические и физико-химические свойства пленок разной толщины систем Al-C60, Cu-C60 и Ti-C60.

Монгол улсад коронавируст халдвар (КОВИД-19)-ын дотоодын анхны батлагдсан тохиолдол 2020 оны 11 дүгээр сарын 11-ний өдрөөс бүртгэгдсэнээс хойших тоон мэдээлэлд үндэслэн халдварын тархалтын динамикийг Монголын нөхцөлд тохируулан сайжруулсан SEIRQDP загварын тусламжтайгаар тодорхойлов. 2020 оны 12 сарын дунд үе хүртэл аймаг, нийслэлээр, 2021 оны 1 сараас аймгуудад халдварын тархалт хумигдсан учир нийслэлийн хэмжээнд халдварын өсөлт бууралтыг тооцоолсон. Халдварын динамикийг тоцоолсон энэхүү загвар нь тархалтын эволюцийг үнэн зөв таамаглаж байгааг Монгол улсад өдөр бүр бүртгэгдэж байгаа КОВИД-19 өвчний бодит тоон мэдээлэл баталж байгаа юм. Мөн 2021 оны 2-р сарын 23-ны өдрөөс эхэлсэн дархлаажуулалт, "Нэг өрх, нэг шинжилгээ" үйл ажиллагааны нөлөө тус бүрийг КОВИД-19 өвчний тархалтын динамик тооцоо. Загварын урьдчилан тооцоолсон үр дүнг харгалзан урьдчилан төлөвлөсөн үйл ажиллагааг шат бүртээ хэрэгжүүлэх нь чухал юм. Энэ судалгаанд 2021 оны 4-р сарын 3-наас бүх нийтийн бэлэн байдал зайлшгүй тогтоох, вакцинжуулалтыг түргэсгэх шаардлагатайг, "Нэг өрх, нэг хаалга шинжилгаа" ажлын хүрээнд хэд хэдэн голомт илрүүлсэн нь халдвар тархалтыг сааруулахад нөлөө ажиглагдахгүй байгааг харуулсан.

We applied the dielectric function method to solve analytically L-NL-L structure problems with negative Kerr nonlinearity. A damped wave in linear and a periodic standing wave in non-linear media had to be matched at boundaries. We gave a formulation of boundary conditions that did not explicitly include a film thickness. The boundary-value of a dielectric function can be expressed through the constant of non-trivial integral of motion. Using it, one generates a family of matched solutions satisfying boundary conditions. Then arbitrary film thickness can be checked against this family of solutions in search of matches. As a result, all fitted solutions are determined straightforwardly.

The presented study in the field of optical area is about receiving polymer new materials in the way of doping a small amount of fullerene С60. Under the method of preparing samples it is revealed characteristics of an interaction between polymer components and doping materials. Significant absorption of ultraviolet radiation by studied samples at the certain concentration of the doping material is presented in the result of the optical study. It is shown that metal-fullerene nanostructures which are on the polymer surface call surface resonance of plasmon absorption.

Монгол улсад коронавирүст халдвар (КОВИД-19)-ын дотоодын анхны батлагдсан тохиолдол 2020 оны 11 дүгээр сарын 11-ний өдрөөс бүртгэгдсэнээс хойших тоон мэдээлэлд үндэслэн халдварын тархалтын динамикийг Монголын нөхцөлд тохируулан сайжруулсан SEIRQDP загварын тусламжтайгаар тодорхойлов. 2020 оны 12 сарын дунд үе хүртэл аймаг, нийслэлээр, 2021 оны 1 сараас аймгуудад халдварын тархалт хумигдсан учир нийслэлийн хэмжээнд халдварын өсөлт бууралтыг тооцоолсон. Халдварын динамикийг тооцоолсон энэхүү загвар нь тархалтын эволюцийг үнэн зөв таамаглаж байгааг Монгол улсад өдөр бүр бүртгэгдэж байгаа КОВИД-19 өвчний бодит тоон мэдээлэл баталж байгаа юм. Мөн 2021 оны 2-р сарын 23-наас эхэлсэн дархлаажуулалт, “Нэг өрх, нэг шинжилгээ” үйл ажиллагааны нөлөө тус бүрийг КОВИД-19 өвчний тархалтын динамикт тооцлоо. Загварын урьдчилан тооцоолсон үр дүнг харгалзан урьдчилан төлөвлөсөн үйл ажиллагааг шат бүртээ хэрэгжүүлэх нь чухал юм. Энэ судалгаанд 2021 оны 4-р сарын 3-наас бүх нийтийн бэлэн байдал зайлшгүй тогтоох, вакцинжуулалтыг түргэсгэх шаардлагатайг, “Нэг өрх, нэг хаалга шинжилгээ” ажлын хүрээнд хэд хэдэн голомт илрүүлсэн нь халдвар тархалтыг сааруулахад нөлөө ажиглагдахгүй байгааг харуулсан.

Исследованы электрические и термоэлектрические свойства пленок разного долевого состава и разных толщин систем Cu-C60 и Ti-C60. Установлено, что эффект толщины для удельного сопротивления, коэффициентов термоэдс и термоэлектрической эффективности пленок проявляется для всех исследованных составов. Однако концентрационная зависимость более сильная, чем толщинная. С уменьшением доли металла наблюдается рост коэффициентов термоэдс и термоэлектрической эффективности в несколько раз, а удельного сопротивления на порядки.

One thing that sets a satellite apart from other systems is that it cannot be repaired in space. Therefore, all subsystems inside the satellite must be tested on the ground. The TEMUULEL Satellite's Electrical Power Subsystem provides power to the other systems. To do this, the Electrical Power Subsystem charges the batteries with solar panels and supply other systems. The battery pack consists of a series or parallel connected structure. The battery capacity information provided by the manufacturer is not precisely the same as that of the battery. Problems arise when batteries of different capacities are made into a single battery pack. Therefore, before launching into space, the batteries' capacity and internal resistance should be tested. The batteries with the same capacity and internal resistance should be selected and placed in a single battery pack. Due to the high cost of measuring batteries' capacity and internal resistance, this study aims to replace the experimental setup and test the TEMUULEL satellite battery, which will launch in 2021.

The presented study in the field of optical area is about receiving polymer new materials in the way of doping a small amount of fullerene С60. Under the method of preparing samples it is revealed characteristics of an interaction between polymer components and doping materials. Significant absorption of ultraviolet radiation by studied samples at the certain concentration of the doping material is presented in the result of the optical study. It is shown that metal-fullerene nanostructures which are on the polymer surface call surface resonance of plasmon absorption.

Фуллерены благодаря способности структурировать прилегающие к ним молекулы, обеспечивают многообразие возможных конструкций элементов структуры, выступают инструментом формирования новых материалов [1]. Перспективы использования фуллеренсодержащих материалов в микро- и наноэлектронике выдвигают задачи всестороннего исследования свойств сплавов фуллеренов с широко применяемыми материалами. Более двух третей всех химических элементов являются металлами. Согласно [1-3], взаимодействие молекул С60 с атомами металлов приводит к высокой дисперсности структуры, в некоторых случаях к образованию новых фаз. Это сопровождается существенным изменением свойств исходных материалов, в том числе концентрационной зависимости удельного сопротивления. Поскольку многие устройства микроэлектроники работают на переменном токе, то понимание процессов переноса электрического заряда на разных частотах является важным как с теоретической, так и с практической позиций. Целью настоящей работы являлось исследование структуры и полного электрического сопротивления пленок титан-фуллерен, содержащих разное соотношение компонентов пленок титан-фуллерен.

Энэ ажлаар Монгол улсын анхны хиймэл дагуул "мазаалай”-н Монгол Улсын Их Сургууль дээр байрлах газрын станцын бүтэц, хиймэл дагуулаас мэдээлэл татаж авсан үр дүн, газрын станцын одоогийн үйл ажиллагааны талаар өгүүлнэ. МУИС-ийн газрын станц нь 2017 онд BIRDS-1 хиймэл дагуулын төсөл болон мазаалай хиймэл дагуулын сансрын орчин дахь үйл ажиллагааг хянах, удирдах зорилгоор байгуулагдсан. Тус газрын станц нь маш өндөр давтамж (Very High Frequency-VHF) давтамжийн 144MHz-148MHz – ийн зурвас, хэт өндөр давтамжийн (Ultra High Frequency-UHF) 430MHz-438MHz–н зурвасуудад хиймэл дагуултай холбогдон ажиллаж байна. Мөн “Мазаалай” хиймэл дагуулаас гадна NOAA цаг уурын хиймэл дагуулаас мэдээлэл татаж авах, BIRDS-2, BIRDS-3 төслийн хиймэл дагуулууд зэрэг сонирхогчийн радио давтамжийн хиймэл дагуулуудаас мэдээлэл, дохио хүлээн авах, зураг авах команд илгээх зэрэг үйл ажиллагаа явуулж байна.

Энэ ажлаар Монгол улсын анхны хиймэл дагуул "мазаалай”- Монгол Улсын Их Сургууль дээр байрлах газрын станцын бүтэц, хиймэл дагуулаас мэдээлэл татаж авсан үр дүн, газрын станцын одоогийн үйл ажиллагааны талаар өгүүлнэ. МУИС-ийн газрын станц нь 2017 онд BIRDS-1 хиймэл дагуулын төсөл болон мазаалай хиймэл дагуулын сансрын орчин дахь үйл ажиллагааг хянах, удирдах зорилгоор байгуулагдсан. Тус газрын станц нь маш өндөр давтамж (Very High Frequency-VHF) давтамжийн 144MHz-148MHz – ийн зурвас, хэт өндөр давтамжийн (Ultra High Frequency-UHF) 430MHz-438MHz–н зурвасуудад хиймэл дагуултай холбогдон ажиллаж байна. Мөн “Мазаалай” хиймэл дагуулаас гадна NOAA цаг уурын хиймэл дагуулаас мэдээлэл татаж авах, BIRDS-2, BIRDS-3 төслийн хиймэл дагуулууд зэрэг сонирхогчийн радио давтамжийн хиймэл дагуулуудаас мэдээлэл, дохио хүлээн авах, зураг авах команд илгээх зэрэг үйл ажиллагаа явуулж байна

Жил бүр сансарт гарч буй техникүүдийн даалгавар илүү олон үйлдэлтэй болж байгаа тул тухайн даалгаврыг гүйцэтгэхэд хэрэглэгдэх энерги/чадал/ даган өсөж байна. Сансарт ажиллах хагас дамжуулагч төхөөрөмжүүдийн чадал нэмэгдсэнээр түүний сансрын цацрагийн нөлөөгөөр эвдрэх магадлал даган ихэснэ. Иймд юуны түрүүнд өндөр энергитэй бөөм ба хагас дамжуулагчийн харилцан үйлчлэлийг судлах шаардлагатай болсон. Их энергитэй бөөм бодисын харилцан үйлчлэлийн судалгааг туршлагаар хийх боломж бага тул GEANT-4 Монте Карло арга дээр суурилан Хагас дамжуулагч материалын сансрын өндөр эрчимтэй протоны энергийг шингээх магадлалыг 1000 мкм зузаантай цэвэр цахиур дээр 100 МеВ болон 200 МеВ энергитэй протоны урсгал шингэх магадлалыг тооцоолж өмнө судалгаатай харьцуулан судалсан.

Жил бүр сансарт гарч буй техникүүдийн даалгавар илүү олон үйлдэлтэй болж байгаа тул тухайн даалгаврыг гүйцэтгэхэд хэрэглэгдэх энерги/чадал/ даган өсөж байна. Сансарт ажиллах хагас дамжуулагч төхөөрөмжүүдийн чадал нэмэгдсэнээр түүний сансрын цацрагийн нөлөөгөөр эвдрэх магадлал даган ихэснэ. Иймд юуны түрүүнд өндөр энергитэй бөөм ба хагас дамжуулагчийн харилцан үйлчлэлийг судлах шаардлагатай болсон. Их энергитэй бөөм бодисын харилцан үйлчлэлийн судалгааг туршлагаар хийх боломж бага тул GEANT-4 Монте Карло арга дээр суурилан Хагас дамжуулагч материалын сансрын өндөр эрчимтэй протоны энергийг шингээх магадлалыг 1000 мкм зузаантай цэвэр цахиур дээр 100 МеВ болон 200 МеВ энергитэй протоны урсгал шингэх магадлалыг тооцоолж өмнө судалгаатай харьцуулан судалсан

The technological regimes of the formation of composites based on polystyrene, high-pressure polyethylene and metallofullerene complexes, which ensure uniform distribution of components, are revealed. It has been established that fullerenes C60 and metal fullerene complexes introduced into polymers cause changes in their structure and optical spectra: a shift in the transmission boundary, an increase in transmittance, the appearance of new absorption bands, which is caused by the presence of clusters of fillers and the structuring of polymer molecules.

It is shown that metal-fullerene nanostructures on the surface of polymers cause plasmon resonance absorption, for which the location of the maximum position, the shape and width of the plasmon absorption band are due to the mass fraction of the components, the size of the islands, the degree of filling of the substrate surface, and internal mechanical stresses.

Для прогнозирования газодинамического явления в угольных месторождениях в частности, выбросоопасности, согласно, выдвинутой нами моделью необходимо, определить дисперсию интенсивностей ЭПР спектров, зависящую от геологического времени $D_I$ равную 0.085 ($CH-$) и 0.07 ($C-$) для гомогенного и 0.26 для гетерогенного состояния. \\ В первом приближении дисперсия интенсивностей $D_I$ зависит от температуры и давления. Определённая нами дисперсия интенсивностей зависящая от давления $D_P$ для взрывоопасного месторождения около 0.70, а незврывоопасного 0.07 - 0.10, следовательно, значение $D_P$ для этих месторождений различаются почти на порядок.