Бидний тухай
Багш ажилтан
Холбоосжилт бол юм үзэгдэл, түүний харьцаа хөдөлгөөний тухай төгс санааг бүрэлдүүлэх гол хэрэглүүр юм. М.А.К.Халлидэй (M.A.K.Halliday), Рукайяа Хасан (Ruqaiya Hasan) нар эхийн холбоосжилт (cohesion)1-ын тогтолцоог судалж, “Англи хэл дэх холбоосжилт” (Cohesion in English) хэмээх номыг бичиж хэвлүүлсэн бөгөөд уг бүтээлдээ төлөөлүүлэл (Reference), орлуулал (Substitution), орхилт (Ellipsis)2, холбоос (Conjunction), үгийн сангийн холбомж (Lexical cohesion) зэрэг ойлголт ухагдахууныг тодорхойлсон байна (1976). Хэл шинжлэлч нар Тогтолцоот үүргийн хэл зүй (Systemic Functional Grammar-SFG) онолын хүрээнд боловсруулсан, дурдсан тогтолцооны дагуу аливаа хэлний холбоосжилтыг судалж, судалгааны бүтээл хэвлүүлж байна. Тэрхүү жишгээр монгол хэлний холбоосжилтыг судлан шинжилж, эхийн хэлбэр төрөлд илрэх утгыг нь тайлбарлах шаардлагатай юм.
Орхилтыг хэлбэрээр нь гурван дэд хэсэгт хувааж үздэг. Үүнд: 1. Нэрийн орхилт. Жишээ нь: Гурван залуу аймаг руу явсан, бас нөгөө хоёр нь сум руу явсан. Гурван залуу аймаг руу явсан, бас нөгөө хоёр Ø нь сум руу явсан. Гурван залуу аймаг руу явсан, бас нөгөө хоёр залуу нь сум руу явсан. 2. Үйлийн орхилт. Жишээ нь: Та өдөр бүр хичээл хийдэг үү? Тийм. Та өдөр бүр хичээл хийдэг үү? Тийм, Ø . Та өдөр бүр хичээлл хийдэг үү? Тийм, хийдэг. 3. Өгүүлбэрийн орхилт. Жишээ нь: Танай дүү юу хийж байсан бэ? –Хичээл. Танай дүү юу хийж байсан бэ? –Хичээл Ø. Танай дүү юу хийж байсан бэ? –Дүү хичээл хийж байсан. “Монголын нууц товчоон” дахь өгүүлбэрийн орхилт Юм үзэгдлийн тухай өгүүлсэн төгс санаа (өгүүлбэр)-г нарийвчлах (elobrating), өргөжүүлэх (extending), үргэлжлүүлэх (enhancing) байдлаар тэлдэг. Орхилт бол эхийн бүтцийг хурааж буй хэлбэр мэт боловч угтаа эхийн санааг тэлэх нэгэн арга юм. Монголын нууц товчоонд эхний өгүүлсэн санааг удаах өгүүлбэрт орхин холбох тохиолдол хэд хэд ажиглагдасныг тайлан тайлбарлав.
任何现象及其关系运动都表达了一个完整的想法，而句子则是几个完整想法的组合的基础。完整体单位是一组相互关联的语素、单词和连词。联系这种关系的一个关键工具是作为原研究体的基础研究的衔接。研究和解释衔接系统，是正确连接两个或多个完整单元概念、理清原文和句子结构的基础。
Холбоосжилт бол юм үзэгдэл, түүний харьцаа хөдөлгөөний тухай төгс санааг бүрэлдүүлэх гол хэрэглүүр юм. Холбоосжилтын зарим төрөл болох төлөөлүүлэл1, орлуулал2, орхилт3 нь хоорондоо төстэй, хамааралтай байдаг тул ялгааг оновчтой тодорхойлох хэрэгтэй.
Монгол хэлний түвшин тогтоох шалтгалт, түүний үндсэн аргачлал, жишиг сорил болон цахим хэрэгсэл боловсруулсан тухай уг илтгэлд өгүүлсэн болно.
Тогтолцоот үүргийн хэл шинжлэлийн онолын хүрээнд холбоосжилтыг орхилт, орлуулалт, төлөөлүүлэл, үгийн сангийн холбомж, холбоос гэж ангилан судалж буй жишгээр монгол хэлний холбоос, түүний нэгэн дэд хэсэг: нарийвчилбарт хамаарах бататгах холбоосын зарим утгыг тайлбарлав.
