Бидний тухай
Багш ажилтан
Ер нь ойролцоо үгийг тодорхойлох хоёр үндсэн хандлага байдгийг эрдэмтэд дурдсан байдаг. Үүнд, зарим нь утга ойр боловч ялгаатай үгс, зарим нь адил утгатай үгс гэдэг. Үүний эхнийх нь ойролцоо үүр үгсийг нэгэн ухагдахуунд зангиддаг бол сүүлчийнх нь “нэг үг нэг л ухагдахуунтай” хэмээх зарчмыг баримталж, утга нь адил байна гэдэг. Энэ хоёр үзлийн анхдагч нь ойролцоо үгсийг хийсвэр ухагдахуунд багтааж, ялгарах буюу салах талыг, хоёрдогч нь ойролцоо үгсийг юманд багтааж, саармагших буюу нийлэх талыг тус тус барьсан хэрэг ажээ. Монгол хэлний ойролцоо үгийн үүр буюу эгнээг бүрэлдүүлэхийн тул тэдгээрийг дотогш ба гадагш нь харьцуулах хэрэгтэй гэж үзэж байна. Тодруулбал, үүний “дотогш” гэдэгт нь ойролцоо үгсийн утганцруудыг харьцуулах, “гадагш” гэдэгт нь ойролцоо үгсийг төсөөт үгсээс ялгахыг авч үзсэн болно. Ийнхүү утганцруудыг харьцуулахад ойролцоо үгийн эгнээг бүрдүүлж буй үг тус бүрийн гол утга болоод түүнээс салаалсан утга ихээхэн чухал учир холбогдолтой юм. Харин монгол хэлний ойролцоо үгийг төсөөт үгээс ялгахын тухайд төсөөт үг нь утгаараа ойролцоо ба эсрэг, зүйлчилсэн ба салаалсан утгын аль алинаар байдаг онцлогтой болох нь хэлний баримтаас харагдаж байна.
Synonymous sentences had considered according to the fact and opinion so it will be the content side and they will be considered those events based on the one or events which has similar idea. It can be considered in sentence level -at the highest level of the word. To emphasis it is according to knowledge identical parallelism is usually connected with the rational words which has abstract meaning and illusive rational words also emphasized the meaning what want to say. Synonymous sentences have been used primarily to deepen their ideas in poetry, continuous words, and novels. As we can see it appears to be Synonymous sentences in Mongolian language can be cited and also meaning and types of the synonymous sentences simulated so that it made the discourse. Synonymous sentences in Mongolian is used mainly in literature genres such as poems, narratives, drama to express the meaning in depth.
Тус өгүүлэлд, Монгол Улсын монгол хэлний халх аялгууны үгийн тэргүүн үеийн [i] ба [e] хоёр богино эгшгийг акустик шинжлэлийн болон сонсголын туршилтын аргаар судалж гаргасан үр дүнг танилцуулжээ. Дуун ухааны буюу акустикийн талаас авч үзвэл дээрх хоёр эгшиг авианы формантын дундаж хэмжигдэхүүн маш ойр байхаас гадна формантын тархалт нь ч ихээхэн хэмжээгээр давхцаж байна. Сонсголын туршилтын үр дүнгээс үзвэл, тус аялгууны төрөлх хэлэлцэгчид [i] ба [e] эгшиг авиаг ялган сонсож чадахгүй байх бөгөөд хэл яриандаа ихэвчлэн хутган хэлж байна. Тиймээс, монгол хэл, ялангуяа түүний утга зохиолын хэлний суурь болох халх аялгууны “и” ба “э” эгшиг нь бичгийн хэлний тогтолцооны тухай мэдлэгээс шалтгаалсан тус тусдаа үүрэг бүхий авиалбар болох бөгөөд харин авиа зүйн талаас ялгарах шинжгүй болсон байна.
In this paper, we consider non derived verb stem which connected with passive voice suffix according to the meaning in group and most of words that indicate the action doesn’t belong to human, taking passive voice suffixes is depending on the order. Therefore, we aimed to explain close matter in the examples that agent active (human) average (animal) passive (thing) when original action performed agent who formed in dative, the meaning expressed in the sentence ordered by transitive verb. а. Action performed agent is animal, direct object is animal. b. Action performed agent is human, direct object is animal. c. Action performed agent is human, direct object is thing. Ordering action is different with cause of action performed agent, object are human-human, human-animal, human-thing, animal-animal, animal-thing, thing-thing, some opportunities which to express, ordered by language structure, obviously depends on nonlinguistic factor.
Монгол хэлний өгүүлбэрийн утгыг зөв тайлахад хэлний ба хэлний бус хүчин зүйлийг харгалзах тухайд Considering linguistic and non-linguistic factors to explain the meaning of Mongolian sentences Түлхүүр үг: өгүүлбэрийн утга, хэлний ба хэлний бус хүчин зүйл, үйлдүүлэх хэв, өгөх оршихын тийн ялгал, үйлдэхийн тийн ялгал Keywords: meaning of sentence, linguistic and non-linguistic factors, passive voice, dative case, instrumental case Ямар нэг үйлийг үйлдэгчийг хамгийн идэвхтэйгээс нь хамгийн идэвхгүй рүү нь эрэмбэлбэл, хамгийн идэвхтэй үйлдэгч нь хүн, удаах нь амьтан, хамгийн идэвхгүй үйлдэгч нь юм болно. Тэгвэл өгүүлбэрийн ижил бүрэлдүүлбэр, ижил бүтцэд илрэх утга үүргийн ялгамжааг нарийвчлан тодорхойлоход үйлдэгчийн энэхүү идэвхтэй, дундаж, идэвхгүй шинж нэлээд учир холбогдолтой байдгийг шинжлэн тайлбарлахыг зорилоо. Жишээ нь: Чононд хонь бариулжээ гэхэд үйлийг үйлдэгч эзэн, үйл сэдэгч-субъект хоёул амьтан (чоно, хонь) байна. Чоно хонийг барьж идэх нь байгалийн шалгарал. Тэгвэл үйлийг үйлдэгч эзэн, үйл сэдэгч-субъект хоёрын аль аль нь дээрхийн адил амьтан бөгөөд бүтэц нь ч ижил бас нэг хувилбар авъя. Бүргэдэд үнэг бариулжээ гэхэд байгалийн шалгарал зохилдлогын үүднээс үнэг бүргэдэд хэдийгээр баригдаж болох хэдий ч утгыг нь нарийвчилбал, үнэг гэгч тэр зальт амьтан бүргэдэд бариулсныг үзвэл сэрэмж алдсанаас болсныг мэдэж болно. Чононд хонь бариулжээ гэсэн өгүүлбэрийг *Чоноор хонь бариулжээ гэж хувиргавал чоно урьд нь яагаад хонийг барьж чадахгүй байсан юм бол? гэж эргэлзэхэд хүрч болзошгүй. Өөрөөр хэлбэл, үйлийг үйлдэгч эзэн, үйлэнд шууд өртөж байгаа зүйлийн аль аль нь амьтан ч гэсэн тэдгээрийн хоорондын харьцаа хамаарлыг хүн хэрхэн тусгасан онцлогоос хамаарч ижил бүтэц, хувирмал бүтцийн хооронд утгын ялгамжаа үүсч байгаа нь хэлний хэл зүйн бүтэцтэй хамаагүй, харин хэлний бус хүчин зүйлээс хамаатай байгаа нь мэдэгдэнэ. Бүргэдэд үнэг бариулжээ гэсэн өгүүлбэрийг хувиргаж, (Бат) Бүргэдээр үнэг бариулжээ гэвэл бүргэдийг үнэг барихад сургаж дасгасан гэсэн утга илэрхийлэхийн зэрэгцээ өгүүлбэрийн бүтцэд хоёр эзнээс гадна шууд тусагдахуун нэмэгдсэн байна. Дээрх жишээнд үйлийг үйлдэгч эзэн, үйл сэдэгч-субъект хоёрын аль аль нь амьтан (чоно-хонь, бүргэд-үнэг) байсныг “хүн-хүн” болгож, бүтэц нь ч ижил бас нэг хувилбар авъя. (Ээж) Доржоор хонь бариуллаа гэсэн өгүүлбэрийн үйлийг үйлдэгч эзэн, үйл сэдэгч-субъект хоёул хүн, харин үйлэнд шууд өртөж байгаа зүйл нь амьтан байна. Энэ өгүүлбэрт хонь хэдийгээр тухайн цагтаа хүнээс хурдан, бас булжимхай авч, ухаант хүний гараас гарахгүйн хувьд яаж ийгээд хүнд баригдсан гэсэн утгыг илэрхийлсэн байна. Уг өгүүлбэрийн утгыг зөв ойлгохын тулд энд хүн, амьтан хоёрын харьцаа хамаатал байгааг мартаж болохгүй. Доржоор хонь бариуллаа гэсэн өгүүлбэрийн үйлэнд өртөж байгаа зүйл нь амьтан байсныг “юм” болгож хувиргая. (Ээж) Доржоор мод бариуллаа гэхэд үйлийг үйлдэгч эзэн, үйл сэдэгч-субъект хоёул “хүн”, үйлэнд шууд өртөж байгаа зүйл нь “юм” байгаа бөгөөд бүтэц нь дээрх өгүүлбэртэй яг ижил байна. Тэгвэл Дорж модыг барих дуртай байсан эсэх нь хамаагүй, модыг барихыг шаардах, хүсэхийн аль нэг аргаар Доржийн гарт модыг атгуулсан буюу түүгээр мод бариулсан хэмээсэн утгыг энэ өгүүлбэрээр илэрхийлжээ. Уг өгүүлбэрийн утгыг зөв тайлахын тулд тухайн өгүүлбэрт хүн, юм хоёрын харьцаа хамаатал байгааг бас зайлшгүй анзаарах хэрэгтэй болно. Энэ бүхнээс үзэхэд, хэл зүйн бүтцийн талаас ямар ч харшлах зүйл үгүй атал утга зохисгүйдэж байгаа нь хэлний бус хүчин зүйлээс хамаарч байна. Өгүүлбэрийн ижил бүтэц, хувирмал бүтцийн хооронд утгын ялгамжаа үүсч байгаа нь хэлний бус хүчин зүйлээс хамаарч шалтгаалцсан, тодруулбал, тухайн өгүүлбэрийн утгыг зөв ойлгохын тулд хүн, амьтан, юм гурвын харьцаа хамаатал байгааг анзаарах хэрэгтэй болно.
We defined the suffix “dal, ts”, which forms noun from verb, to the verb roots of active or active in a movement it expresses the mood and size of the action, mostly. When studying the extra meaning of suffix “dal, ts”, forms noun from verb, the meaning of size is distinguished in it’s meaning, most of them in a common so that the closer their meaning they can be considered as synonym suffix. Synonymous sentences had considered according to the fact and opinion so it will be the content side and they will be considered those events based on the one or events which has similar idea. To express same meaning, fact synonymous sentence repeat the real events and forms not identical but significant synonymous sentence similize fact meaning with significant meaning using as metaphor and paraphrase even express synonymous meaning.
Japanese is a quantity language that uses durational variation contrastively for both vowels and consonants. It is widely acknowledged that length contrast is difficult for non-native speakers from diverse first language (L1) backgrounds. The extent to which these difficult Japanese sounds are processed accurately by native and non-native listeners was examined via the AXB discrimination task. Our target groups consisted of native speakers of Mongolian who had no experience with Japanese and lived either in Hohhot, China or Ulaanbaatar, Mongolia. The former spoke both Mandarin and Mongolian in their daily life (bilingual), but not the latter (monolingual). Their perception accuracy was compared to that of native speakers of Japanese and Mandarin. The control Japanese group was more accurate than all non-native groups. Among the non-native groups, there was no significant difference between the monolingual and bilingual Mongolian groups, but only the bilingual Mongolian group was more accurate than the Mandarin group. This suggests that bilingualism may give listeners some indirect advantage in that the bilingual Mongolian group resembled the native control group to a greater extent than did the monolingual Mongolian group.
We defined 3rd grade child’s ability of making sentence only in writing level and the story that chose belongs to three different categories of experiment. For example in order to study about writing language. Children were made three times essay writing and we collected a list of file. To define 8 years old Mongolian child’s ability of making sentence we made especial experiment that appears at the end of the sentence and conjunction.
In this article we compare the factors that determine the use of Mongolian causative (-uul/-üül, -lga, -ga, -aa) and passive (-gd, -t/-d) voice suffixes and classify them according to lexico-semantic criteria. The classification of Mongolian verb roots into active and passive is directly related to the relationship between human, animate, and inanimate. The fact that most verbs referring to actions not involving human beings take the causative voice suffix is related to the fact that inanimate objects are all subject to control by human actors. While there are many verbs referring to actions without human involvement that take the passive voice suffix, this is related on the one hand to human control, and on the other to whether the object is animate or inanimate, or, if inanimate, impinges on human perceptions through other influences, and whether the action in question is interpreted with a transferred meaning. The instruments by which this is expressed through grammatical means are the passive and causative voice morphemes attached to the verb root singly or in combination.
In this paper, the author aims to explain regularities and linguistic and non-linguistic factors in defining differences in meaning manifested by the same grammatical relations, еxamples of constructions containing causative voice. The description of sentence meaning and subject and object depend on whether the subject and object are Person-Person, Person-Animal, Person-Thing, Animal-Animal, Animal-Thing, Thing-Thing. Though the means of expression obey grammatical structures, it can be concluded that differences in meaning may be restricted by non-linguistic matters. This is crucial to defining detailed differences in the meaning and function of suffixes indicating grammatical relations, equivalent sentence components, and structures. In particular, from the viewpoint of grammatical structure, exemplified sentences may be correct in form but semantically inappropriate due to non-linguistic factors.
The Mongolian verb хүр- “touch” is frequently used in conjunction with many different nouns to form idiomatic combinations with different meanings and functions. We aim to explain idiomatic combinations containing the verb хүр- by defining structural and meaning types. When studying the structure and semantic features of idiomatic combinations, it is first necessary to determine whether the expression is noun-centred or verb-centred. Where a word can combine with many different words in idiomatic combinations, it is necessary to carry out a detailed examination whether the direct meaning of the word in question has been completely lost or neutralised, or has been obscured. In some cases, although it may have faded, traces of the primary meaning of the linguistic sign хүр- are preserved. Therefore, it is possible to define the meaning of idiomatic combinations containing хүр- by abstracting from this direct meaning. The meaning of any fixed idiomatic combination can in principle be expressed by a single word, or by a free or fixed combination of words (for example дур хүр- can be expressed as дурл- (want, wish, love); ам хүр- as амс- (taste); дуулд-, as чихэнд хүр- (hear), etc.). This shows that synthetic and analytic constructions are closely related in terms of meaning and function. Although idiomatic constructions differ structurally in consisting of two components, in such cases meanings largely coincide even if nuances are not strictly equivalent. Therefore, the primary meaning of an idiomatic combination can be determined through a thematic classification into groups according to denominative and semantic types. The collocational component of a given idiomatic expression will depend on the lexical-semantic field based on differences in meaning type and also varies with the grammatical case of the noun.
