Дэлгэрэнгүй мэдээлэл

The Tavantolgoi coal deposit used in our study is one of the largest deposits and belongs to coking coal of the Permian age. Technical properties of each layer of coal in Ukhaa Khudag of the Tavantolgoi deposit were determined and compared. This study was carried out by selecting coal from layer 4C, which has the lowest calorific value of economically important layers. Sieve analysis of the coal samples was carried out to select the ultra-fine or ˂0.25 mm particle size fraction, and three different methods of flotation enrichment were conducted and compared. In this, conventional flotation, flotation after interplay of ultrasonic vibration and flotation after interplay combined with ultrasonic with electrolysis were carried out, respectively. As a result of the experiment, the best result was the coal concentrate with 6078k Cal/kg calorific value and 25.65% ash content of flotation after interplay of ultrasonic vibration combined with electrolysis. Therefore, we have determined the suitable experimental conditions for the further application of ultrasonic vibration in combination with electrolysis. We determined that the ultrasonic vibration time of 20 minutes, the amount of ethanol of 30 ml, and the electrolysis power of 1.5 A are suitable condition because the ash content of the floating concentration is the lowest, 24.1%, and the caloric content was the highest (6264kCal/kg).

Энэхүү судалгаанд хонины сүүлний тос (ХСТ), сарлагийн дотор өөх (СДӨ), ямааны дотор өөх (ЯДӨ), хонины шөлний тос (ХШТ), үйлдвэрийн тос (ҮТ)-ыг дээж болгон ашиглав. Дээж тус бүрийн химийн үзүүлэлтүүд дээр тулгуурлан хүчлийн тоо багатай (˂3.0) ХСТ, ЯДӨ-ийг нэг шаттай дахин эфиржүүлэхэд 81.6%, 77.1% гарцтайгаар дээд үеийг тус тус ялган авсан. Хүчлийн тоо ихтэй бусад гурван дээжин дээр хоёр шаттай дахин эфиржүүлэлтийг явуулж СДӨ, ҮТ-ноос 73.3%, 76.9% гарцтайгаар дээд үеийг тус тус амжилттай ялган авсан. Харин ХШТ-ны дээжинд урвал бүрэн явагдаж дээд үе үүсгээгүй. Энэ дээж нь хүнсэнд ашиглагдах үедээ полимержсэн байх магадлалтай юм. Ийнхүү ялган авсан дээд үеийн хими техникийн үзүүлэлтүүдийг тодорхойлж үзэхэд эх дээжээсээ хувийн жин, кинематик зууралдлага, царцах температур багатай бүтээгдэхүүн гарган авсан болохыг баталсан. Дээж бүрт дээд үеийг хамгийн их гарцтай авах урвалын хугацаа болон эргэлтийн хурдыг тус тус өөрчлөх замаар оновчтой нөхцөлийг тогтоосон. Гарган авсан дээд үеийн хими техникийн үзүүлэлтүүдийг тодорхойлж, вакум нэрлэг явуулахад молекул масс багасч бүтээгдэхүүн шингэрсэн болохыг баталсан. ХСТ-ноос гарган авсан биодизелийг ӨДТ-тэй хольсон бүтээгдэхүүн нь стандартын шаардлагыг хангаж байсан бол ЯДӨ-нийх стандартын шаардлага хангаж чадаагүй.

ABSTRACT In this work, we studied the thermal cracking of atmospheric residue from Tamsagbulag crude oil in the presence of hydrogen donor-decalin. The oil is highly paraffinic and has high a viscosity and low yield of distillate fraction. Therefore, deep processing is necessary to increase the yield of distillate fractions. The cracking experiments were carried out using decalin at two different concentrations (5% and 10 wt.% of feed) under a hydrogen pressure of 5 MPa. Additionally, a control experiment was conducted without the use of decalin under a nitrogen pressure of 0.4 MPa. The experimental temperature was 450°C and the duration varied from 60 to 180 minutes. The cracking process resulted in the formation of gaseous, liquid products, and coke from the atmospheric residue. The yield of liquid products was found to be two times less without decalin (49.0%) compared to decalin at 5% (82.42 wt.%) and 10% (86.67 wt.%) for 120 minutes. From these results, we have concluded that the optimal condition of the cracking process to obtain higher fuel fraction and lower gaseous and coke is the cracking process with 10% decalin for 120 min under a hydrogen pressure of 5 Mpa at 450°C.

Дэлхий дахинд цаг агаарын дулаарал, байгаль орчны бохирдол зэргээс үүдэлтэйгээр цэвэр энергийн эх үүсвэр бий болгох, энэ чиглэлийн технологи хөгжүүлэлт нэн чухал сэдэв болоод байна. Улмаар байгалийн шатах ашигт малтмалын нөөц арвинтай манай орны хувьд ч мөн дээрх асуудал хурцаар тавигдаж эрдэмтэн судлаачид анхаарал хандуулж ажиллаж байна. Монгол орны шатах ашигт малтмалын химийн шинж чанар тодорхойлох, боловсруулалтын арга технологи хөгжүүлэлтийн судалгаа нь МУИС-ийн эрдэмтэн судлаачдын хувьд 1950-аад онд нефтийн судалгаагаар эхэлж, Зүүнбаян, Цагаан-Элстийн ордын дээжинд нэрлэгийн фракцуудыг ялгах, катализаторт изомержуулалт, хүхрийн агуулгыг тодорхойлох, катализат крекингэд оруулах зэрэг туршилт судалгааны ажлууд хийгдсэн. 1998 оноос МУИС Химийн тэнхимд “нефтийн химич”, 2010 оноос “нүүрсний химич” мэргэжлээр сургалт явуулах болсонтой холбоотойгоор шатах ашигт малтмалын химийн судалгаа шинжилгээний ажлууд илүү эрчимтэй хийгдэж эхэлсэн. 2003 оноос асфальтений крекингийн катализатор бэлтгэх, Тамсагбулаг, Цагаан-Элсний ордын нефть дэх 31 төрлийн микроэлементийг тодорхойлох, нефтийн атмосферийн нэрлэгийн үлдэгдэлд катализаторт крекинг, гидрокрекинг хийж турших ажлууд хийгдсэн. 2015 оноос эхлэн шатдаг занарын хими, технологийн судалгааг эрчимтэй хийж эхэлсэн бөгөөд Хөөт, Өвдөг хоолойн гашууны ордын шатдаг занарын техник- химийн шинжилгээ хийх, нэрлэг явуулж фракцлан салгах зэрэг судалгаа туршилтын ажлууд хийгдсэнээс гадна өөрсдийн бүтээсэн пиролизын төхөөрөмжийг ашиглан занарын тос, пирогенийн ус, хий, хагас кокс зэргийг гарган авсан. МУИС Химийн тэнхимд 1970-иад оноос эхлэлтэй монгол орны нүүрсний физик-химийн үзүүлэлтүүд, элементийн найрлага, техник- технологийн шинж чанаруудыг тодорхойлж, стандарт боловсруулж, ашиглах чиглэлийг тогтоосон. Цаашлаад нүүрсний исэлдэх урвалын идэвх, халуун задралын механизм, нүүрсний гумины хүчлийн химийн бүтэц, биологийн идэвхийг судлах ажлууд хийгдэж байсан. 1996 оноос нүүрсний үйлдвэр худалдааны ангилал, олон улсын кодот индексийн ангилалд оруулах ажлууд хийгдсэн. 2011 онд Химийн тэнхимийн харъяа анхлан “Нүүрсний судалгааны төв” нэртэйгээр Цэвэр энергийн технологи хөгжүүлэлтийн судалгааны лаборатори байгуулагдаж энэ чиглэлийн олон улс, дотоодын олон судалгааны ажлуудыг амжилттай хэрэгжүүлж ирлээ. Сүүлийн арав гаран жилийн хугацаанд тус тэнхимийн Цэвэр энергийн технологи хөгжүүлэлтийн лабораторийн судлаачид монгол орны хүрэн ба чулуун нүүрсний уурын каталитик хийжүүлэлтийн идэвхийг харьцуулан судлах, нүүрсний эх эрдсийн каталитик нөлөөг илрүүлэх зэрэг ажлуудыг хийж гүйцэтгэсэн. Мөн нийлэг түлшний синтезийн судалгааг монгол улсад анх удаа эхлүүлж, СО, СО2-ыг устөрөгч хийгээр метанжуулах процессын тохиромжит нөхцлийг тодорхойлох, катализатор бэлтгэх арга боловсруулах, сонгомол идэвхтэй катализатор гарган авах зорилго тавин ажилласан бөгөөд үүний дүнд 20Ni/80γ-Al2O3 катализаторыг ашиглан СО-н хувирлын зэргийг 97.5%-д хүргэж, метаны агуулгыг 57.4% хүртэл буюу 6 дахин өсгөж чадсан. СО2-ын метанжуулалтанд ашиглах Ni-2Ce/Al15Y катализаторыг гарган авч, СО2-ын хувирлын зэрэг 92.5%, СН4-ын гарц 92.2% хүртэл өсгөсөн. 2016 оноос эхлэн үл нөхөгдөх байгалийн шатах ашигт малтмалыг орлуулах дахин сэргээгдэх эрчим хүчний судалгааны чиглэлд биомасс буюу гидролизын лигнинийг хүрэн нүүрстэй 50:50 харьцаатай авч, хам пиролизод оруулж, үүссэн бүтээгдэхүүнийг судлахад хий ба шингэн бүтээгдэхүүний гарц бага, хатуу чаарын гарц их байсан бол нүүрсний агууламжийг 30% хүртэл бууруулахад чаарын хэмжээ багасаж, хий ба шингэний гарц нэмэгдсэн. Шингэн бүтээгдэхүүний ацетонд уусдаг хэсэгт ароматик нүүрустөрөгчдийн хэмжээ тооцоолсон утгад хүрч, толуолд уусдаг хэсэгт алифатик спирт, альдегид, кетонуудын уламжлалууд үүссэн байсан. Мөн энэхүү судалгааны ажлын хүрээнд ургамлын болон амьтны гаралтай ашигласан хаягдал өөх тосыг дахин эфиржүүлж, биодизель гарган авах тохиромжтой нөхцлийг судалж, тос:метанол:катализаторыг 1:6:1/40 молийн харьцаагаар авч эфиржүүлж, шаардлага хангахуйц биодизель гарган авч, зун ба өвлийн дизельтэй хольж хэрэглэх зохистой харьцааг тодорхойлсон. Цаашилбал, 2016 оноос судлаачдын баг түлшний элемент болон металл-агаарын батерейны катод дээрх урвалын катализатор гарган авах чиглэлд ажиллаж, алтны цөм бүхий од хэлбэрт мөнгөний нано катализаторууд гарган авч идэвхийг харьцуулан судлахад хэмжээ жижигтэй, цөөн мөчиртэй AuNS5 катализатор нь хүчилтөрөгчийн ангижрах урвалд өндөр идэвх үзүүлсэн. Мөн тухайн урвалын катализатор болох дан болон давхар бүтэцтэй перовскайт оксид катализаторуудыг гарган авч туршихад LaNi1-xFexO3; PrBa0.5Sr0.5Co1.9Ni0.1O5+δ катализаторууд хамгийн өндөр идэвхийг үзүүлсэн.

Middle distillates of Mongolian tars were hydrotreated to obtain a clean feed for diesel fuel. Elemental and chemical compositions of the tars, distillates and hydrotreated oils were examined qualitatively and quantitatively. The results of hydrotreating tests carried out under hydrogen pressure of 6 MPa, at temperature 350-370 oC and for 2 h, showed that hydrodesulfurization proceeded deeply and the activities were over 80%. But the hydrodenitrogenations were low around 50% and the hydrodeoxygenations were below 40% for the distillates. HDS proceeded deeply during the hydrotreating of all MDs and the activities were over 80%. Based on the elemental analysis, the HDO activities of MDs were very low compared with HDN and HDS and the temperature increase had a low effect. It can be concluded that reactivity of these MDs can be expressed as HDS>>HDN>HDO. The result showed the nitrogen and oxygen contents of the KhT-MD and BG-MD are also still very high compared with the acceptable level for diesel fuels.

Ухаа худаг ордын давхарга бүрийн техникийн үзүүлэлтүүдийг тодорхойлж, харьцуулан судлаад 4С давхаргын нүүрсийг сонгон авч энэхүү судалгааг явуулав. Сонгосон дээжинд шигшүүрийн анализ хийж хэт нарийн буюу <0.25мм ширхэглэлтэй фракцыг нь хоёр ялгаатай арга зүйгээр хөвүүлэн баяжуулалт хийв. Үүнд, ердийн хөвүүлэн баяжуулалт болон хэт авиан чичиргээг электролизтой хослуулан үйлчилсэний дараа хөвүүлэн баяжуулалт явуулав. Туршилтын үр дүнд хэт авиан чичиргээт электролизоор үйлчилсэний дараа хөвүүлэн баяжуулалтын үр дүн сайн байсан учир цаашид хэт авиан чичиргээг электролизтой хослуулан үйлчлэх туршилтын тохиромжтой нөхцлийг тогтоосон болно. Хэт авиан чичиргээн хугацааг 20 минут, этанолын хэмжээг 30мл, электролизийн хүчийг 1.5А байхад хөвүүлэн баяжуулалтаар гарган авсан баяжмалын үнслэгийн хэмжээ хамгийн бага буюу 24,1%, илчлэгийн хэмжээ хамгийн их буюу 6264кКал/кг бүхий баяжмал гарч байсан.

Ухаа худаг ордын давхарга бүрийн техникийн үзүүлэлтүүдийг тодорхойлж, харьцуулан судлаад 4С давхаргын нүүрсийг сонгон авч энэхүү судалгааг явуулав. Сонгосон дээжинд шигшүүрийн анализ хийж хэт нарийн буюу <0.25мм ширхэглэлтэй фракцыг нь хоёр ялгаатай арга зүйгээр хөвүүлэн баяжуулалт хийв. Үүнд, ердийн хөвүүлэн баяжуулалт болон хэт авиан чичиргээг электролизтой хослуулан үйлчилсэний дараа хөвүүлэн баяжуулалт явуулав. Туршилтын үр дүнд хэт авиан чичиргээт электролизоор үйлчилсэний дараа хөвүүлэн баяжуулалтын үр дүн сайн байсан учир цаашид хэт авиан чичиргээг электролизтой хослуулан үйлчлэх туршилтын тохиромжтой нөхцлийг тогтоосон болно. Хэт авиан чичиргээн хугацааг 20 минут, этанолын хэмжээг 30мл, электролизийн хүчийг 1.5А байхад хөвүүлэн баяжуулалтаар гарган авсан баяжмалын үнслэгийн хэмжээ хамгийн бага буюу 24,1%, илчлэгийн хэмжээ хамгийн их буюу 6264кКал/кг бүхий баяжмал гарч байсан.

The Mongolian government is working to build an oil refinery based on own crude oil reserves. Although the chemical properties of Mongolian oil have been studied a lot, as a result of accurate instrumental analysis, not much research has been done on individual hydrocarbons. In this research, crude oil from Tamsag, Toson-Uul and Zuunbayan fields in Mongolia was dehydrated and distilled into fractions I (BP-200oC), II (200-350oC), and III (350-500oC) by atmospheric-vacuum distillation. Each hydrocarbon of the fractions was analyzed by Gas chromatography/Mass spectrometer (GC/MS) method. After determining some physical parameters of the distillate fractions, the contents of individual n-alkanes were determined from the chromatogram showing the chemical composition of hydrocarbons. Specifically, qualitative and quantitative analysis of n-alkanes in the mentioned 3 fractions was performed. According to the analysis of n-alkanes, 7 types of n-alkanes up to n-C5–C11 in fraction I (gasoline) were 3.709-7.91%, 10 types of n-alkanes up to C12–C21 in fraction II (diesel fuel) were 17.005-25.675%, III (oil) ) determined that the fraction contains 15.022-16.381% of 12 types of n-alkanes ranging from n-docosane (C22H46) to n-tritriacontane (C33H68). The results of this research will be the basic data for determining the technological regime of Mongolian oil refining.

The aim of this study was to select sheep fat from Tsetserleg sum of Arkhangai aimag as a raw material and to produce liquid soap. The oil was extracted from raw materials such as sheep’s tail fat (TF), outer fat (OF), and inner fat (IF), which were analyzed by chemical methods and the liquid soap was obtained by cold methods. Liquid soap was prepared from three types of raw materials, each of which was mixed with 70% fat oil and 30% liquid oil. The ratio was chosen to dilute the liquid soap to 2% of the product. The most suitable oil for prepare liquid soaps from raw materials such as TFO, OFO, and IFO was the tail fat oil (TFO). The highest unsatu-rated fatty acid content in crude fats and oils was 41.23%, the highest content of saturated fatty acids was 22.3%, and the highest content of methyl-stearate was 33.65% by GC-MS analytical method.

Информация о жирных кислотах важна для изготовления твердого и жидкого мыла, стирального порошка, средств для мытья посуды и шампуней при использовании овечьего жира в качестве сырья, а также для определения соотношения их добавок. В этом исследовании в качестве сырья были выбраны курдючный жир, поверхностный и внутренний жир, которые были метилированы. Определен с помощью ГХ-МС /Газожидкостная хроматография-масс спектрометрия/ состав жирных кислот.

Энэхүү судалгааны ажлаар хүнсэнд дахин ашиглагдах боломжгүй хаягдал ургамлын тосыг урьдчилсан боловсруулалтгүй нэг шатат дахин эфиржүүлэлтийн аргаар биодизель гарган авах туршилт явуулав. Хаягдал ургамлын тосны дээжүүдийн химийн үзүүлэлтүүдийг тодорхойлсны дараа дахин эфиржүүлэх урвалын тохиромжтой нөхцөлийг хэд хэдэн багц туршилтуудын үр дүнд тогтоосон. Үүнд: Тос : Метанол : Катализаторын молийн харьцаа 1:6:1/40, урвалын температур 60⁰С, хугацааг 30 минут, метанол нь тохиромжтой урвалж болохыг тогтоов. Гарган авсан биодизелийг худалдааны өвлийн дизель түлштэй 5%, 10%, 20%-иар хольж бэлтгэсэн бүтээгдэхүүн маань дизель түлшний техникийн шаардлагыг хангасан.

Энэхүү судалгааны ажлаар Архангай аймгийн Цэцэрлэг сумын хонины өөхийг түүхий эдээр сонгон авч шингэн саван гарганавах зорилго тавин ажилласан. Хонины сүүлний өөх, гадар өөх, дотор өөх зэрэг түүхий эдэд химийн найрлагын шинжилгээг хийн, түүхий эдийг боловсруулан хүйтний аргаар шингэн саванг гарган авсан. Шингэн саванг түүхий эд болох гурван төрлийн тосоор тус бүрээр хийж гүйцэтгэн савангийн суурь бэлдэцийн өөх нь 70%, шингэн тос 30%-аар холих харьцааг тогтоосон. Шингэн савангийн шингэрүүлэлтийг бүтээгдэхүүний 2%-д хийхээр харьцааг сонгосон. Түүхий эд болох сүүлний өөх (СӨ), гадар өөх (ГӨ), дотор өөх (ДӨ) эргээр шингэн саван хийж үзэхэд хамгийн тохиромжтой тос нь сүүлний өөх байсан. Түүхий эд болох өөх, тоснуудад хийсэн хийн хроматограф масс спектрометр буюу GC-MS-ийн шинжилгээгээр тосны хүчлийг тогтооход ханаагүй тосны хүчил хамгийн ихтэй нь сүүлний өөх 41.23%, ханасан тосны хүчил сүүлний өөхөнд 22.3%, метил стератийн хэмжээ хамгийн ихтэй нь дотор өөхөнд 3.65% тус тус агуулагдаж байгааг тогтоосон.

Энэхүү судалгааны ажлаар Тамсаг XXI ордын түүхий нефтийг усгүйжүүлэн атмосфер-вакуум нэрлэгийн аргаар I (б.э.-200oC), II (200-350oC), III (350-500oC) фракцуудаар нэрж салгаад дараа нь үндсэн фракцуудын нүүрсустөрөгч нэг бүрийн судалгааг ХХ/MС-ийн аргаар явуулав. Нэрэгдэс-фракцуудын зарим физик үзүүлэлтүүдийг тодорхойлсны дараа нүүрсустөрөгчдийн химийн найрлагыг үзүүлсэн хроматограмм дээр н-алканууд өндөр агуулгатай, танин тодорхойлоход хялбар байсан тул дурьдсан 3 фракц дахь н-алкануудын чанарын болон тооны шинжилгээг гүйцэтгэв. н-Алкануудын анализаар нэрэгдэс I (бензиний) фракцид n-C5–C11 хүртлэх 7 төрлийн н-алкан нийтдээ 3.709%, II (дизель түлшний) фракцид С12–С21 хүртлэх 10 төрлийн н-алкан 17,005%, III (тосны) фракцид н-докозан (C22H46)-аас н-тритриаконтан (C33H68) хүртлэх 12 төрлийн н-алкан 16,381% хэмжээтэй агуулагдаж байгааг тогтоов.

The biodiesel obtained from used vegetable oil (UVO) and animal waste oil (AWO) by the two stages transesterification reaction. Also had been determined chemical and technical properties of feed and products. The transesterification reaction’s conditions for each of the oil samples had been determined as a result of several sets of experiments. The suitable conditions of transesterification reaction were the following. Hereto a molar ratio of oil: methanol: catalyst was 1: 6: 1/40, for 30 min, at temperature of 600C. Available to obtain biodiesel directly by the one stage transesterification, in case of using UVO sample, when the acidity number of feed oil had to less than 3 mg KOH/g. The biodiesel from UVO and AWO prepared mixing by 5%, 10%, 20% of volume in the summer and winter diesel fuel. However, the product from mixture of UVO and winter diesel fuel was satisfy of the technique requirements both of winter and summer diesel fuel, but also the product from mixture of AWO and summer diesel fuel was unsatisfied of diesel fuel technical requirements. Keywords: used vegetable oil, animal waste oil, biodiesel, one-stage transesterification, two-stage transesterification, acid number

This research focused on preparation catalysts by natural zeolite for hydrocracking and to compare their catalytic reactivity with commercial catalyst. Clinoptilolite type natural zeolite of Tsagaantsav and paraffinic atmospheric residue of Tamsagbulag crude oil were used in this research. The Ni or Fe ion was loaded into the zeolite sample which was enriched and calcined previously, by ion exchange method. It is determined by X-ray diffraction analysis that structure of natural zeolite was not broken down during metal loading. The conversion of feedstock in hydrocracking, in with modified zeolite was used, was 22.5% higher than none catalytic process and 8.9% higher than commercial catalyst. It is proved that both of modified zeolite catalysts worked effec-tively as a catalyst in hydrocracking of atmospheric residue. Even so the contents of sulfur in middle and heavy fraction were 490-615 ppm, after hydrocracking with Ni/zeolite, Fe/zeolite catalysts. This result showed that the Ni/zeolite, Fe/zeolite catalysts were inactive at hydrodesulfurization, because the contents of sulfur in middle and heavy fraction were 370-478 ppm after hydrocracking without catalyst. Process for sulfur removal is needed after hydrocracking with Ni/zeolite or Fe/zeolite catalyst.

Хүний бие организмд хуримтлагдан хорт хавдар үүсгэх шинжтэй канцероген бодисын жагсаалтад ордог бензолыг агуулсан бүтээгдэхүүнийг хүн төрөлхтөн хэрэглэгдсээр байна. Манай орны хувьд бензол агуулсан өргөн хэрэглээний бүтээгдэхүүнд автомашины бензин шатахуун ордог. Энэхүү судалгаагаар Монгол оронд олборлож буй 2 ордын түүхий нефтийн бензиний фракц болон импортын 8 аж ахуй нэгжийн 4 төрлийн нефтийн бүтээгдэхүүнийг хамруулан автобензиний физик, химийн үзүүлэлт, тэдгээрийн найрлага дахь бензолын агуулгыг хийн хроматографийн аргаар судлав. Олборлож буй түүхий нефтийн бензиний фракц нь 0.59-0.69% буюу тухайн нефтэд шилжүүлэн тооцвол 0.13-0.14% бензол агуулж байна. Зах зээлд нийлүүлэгдэж буй автобензин дэх бензолын агуулга 1.06-1.25% байгааг тогтоолоо. Харин “Бензиний хөнгөн фракц” гэж нэрлэгдэх бүтээгдэхүүн нь “Автобензиний техникийн шаардлага”-д тохирохгүй бүтээгдэхүүн байсан бөгөөд бензолын агуулга харьцангуй бага (0.53%)-тай болохыг тогтоов. Түлхүүр үг: Шууд нэрлэгийн бензин, фракц, ароматик нүүрсустөрөгч, бензол, хроматограмм.

Япон улсын их сургууль, коллежид элсэх элсэлтийн шалгалтын тогтолцоо манай улсад өрнөж байгаа дээд боловсролын тогтолцооны өөрчлөлттэй хэр нийцэх, давуу талыг олж илрүүлэх, туршлага судлах зорилго тавин ажиллав. Энэхүү судалгаанд Монгол, Японы элсэлтийн шалгалтын тогтолцоог харьцуулан үзэхийн зэрэгцээ Монголын их сургууль, коллежид Улаанбаатар хот (MGL.GE1), хөдөө орон нутгийн (MGL.GE2) элсэгчдэд зориулсан элсэлтийн ерөнхий шалгалт, Японы их сургууль (JP.UG), коллежид (JP.CT) гадаадаас элсэгчдийг сонгон шалгаруулан авдаг химийн хичээлийн шалгалтуудыг сонгон авч асуултын даалгаврууд дахь химийн агуулга болон Блумын таксономийн когнитив үйлийн ямар түвшинг нь илрүүлж байгааг харьцуулан үзэв. Японы ИСЭШҮТ нь их сургуулийн санал дээр тулгуурласан, элсэгчдэд сонголттой тогтолцоогоор төв шалгалтыг зохион байгуулдаг байна. Судалгааны дүнд JP.UG, JP.CT-уудад өндөр оноотой, цөөн тооны асуултууд оруулсан байна. Харин MGL.GE1, MGL.GE2-уудад ерөнхий боловсролын сургуулийн химийн сурах бичигт байдаг бүх химийн агуулгуудыг оруулсан болохыг тоон анализийн дүнгээр тодорхойлов. Химийн шинжлэх ухааны суурь ойлголтуудыг илрүүлэх асуултууд JP.UG шалгалтанд ихээр оруулсан байна. Түүнчлэн технологитой холбоотой химийн агуулгыг JP.CT шалгалтанд түлхүү оруулж өгсөн байна. Монголын MGL.GE1, MGL.GE2 шалгалтуудын материалд тоон болон чанарын анализ явуулахад энэхүү хоёр шалгалтын хооронд ялгарах онцгой ялгаа гарсангүй. Түлхүүр үгс: Шалгалтын тогтолцоо,элсэлтийн шалгалт, химийн агуулга, Блумын таксономи

Thermal cracking of paraffinic atmospheric residue (AR) was performed in a continuous-flow reactor under the reaction conditions of 440-520 ℃ and N2 0.2-0.8 MPa, and the effects of the reaction temperature and pressure on the product distribution were examined. The vacuum residue fraction gradually decreased up to 480 ℃ and almost disappeared at higher temperatures. Accordingly, the yields of total distillate and coke increased and became nearly constant over 480 ℃. As the heavy distillate yield increased over 480 ℃, the yield of lighter distillates was the highest at 480 ℃ and decreased at higher temperature. When the reaction pressure was increased, the heavy distillate yield decreased with increasing yields of lighter distillates and coke. Two paraffinic and two Middle East ARs were thermally cracked under the conditions of 480 ℃, N2 0.4 MPa and 0.5 h, and the product composition and properties were compared. The yield of distillates (C4-500 ℃) was around 90 % for paraffinic ARs, and 70-80 % for Middle East ARs. The sulfur contents of the distillate products from paraffinic ARs were much lower than those of Middle East ARs, but the difference in the nitrogen contents was not significant. Pyrolyzed middle and heavy distillates were hydrotreated to investigate their hydrodesulfurization (HDS) and hydrodenitrogenation (HDN) reactivities. The HDS rates of the distillates obtained from paraffinic ARs were 4-6 times higher than those of Middle East ARs. The HDN rates were comparable for the middle distillates, but the HDN rates of the heavy distillates from paraffinic ARs were lower than those from Middle East ARs. Keywords Thermal cracking, Paraffinic crude oil, Middle East crude oil, Atmospheric residue, Hydrodesulfurization, Hydrodenitrogenation

Properties and chemical compositions of Mongolian crude oils and their distillation fractions were investigated and compared with those of Chinese and Middle East crudes. Mongolian crudes are highly paraffinic oils with low sulfur, metal and aromatic contents. They include a large amount of atmospheric residue but their asphaltene contents are very low. The nitrogen content is comparable among all the crude oils examined. The distillates and atmospheric residues were hydrotreated over a conventional NiMo/Al2O3 catalyst, and the reactivities of hydrodesulfurization (HDS) and hydrodenitrogenation (HDN) were compared each other. The HDS rates of low-sulfur feeds were much larger than those of high-sulfur feeds derived from Middle East, while the HDN rates of the same boiling range fractions were in a similar level. Polyaromatics were readily hydrogenated to monoaromatics but not to saturate due to the difficulty of the further saturation. Keywords: Mongolian crude oils, Property, chemical composition, Reactivity, Hydrodesulfurization, Hydrodenitrogenation

Upgrading heavy and residual oils into valuable lighter fuels has attracted much attention due to growing worldwide demand for light petroleum product. This study focused on hydrocracking process for atmospheric residue (AR) of Mongolian crude oil in the first time compared to those of other countries. Residue samples were hydrocracked with a commercial catalyst at 450˚C, 460˚C, 470˚C for 2 hours under hydrogen pressure of 10 MPa. The AR conversion and yield of light fraction (LF) reached to 90.6 wt% and 53.9 wt%, at 470˚C by the hydrocracking for atmospheric residue of Tamsagbulag crude oil (TBAR). In each sample, the yield of MF was the highest at 460˚C temperature, which is valuable lighter fuel product. The polyaromatic, polar hydrocarbons and sulfur compounds were concentrated in the MF and HF because the large amount of light hydrocarbons produced from TBAR as the increasing of the hydrocracking temperature. The content of n-paraffinic hydrocarbons was decreased in HF of TBAR, on effect of hydrocracking temperature. This result suggests the longer molecules of n-paraffin (С20-С32) in HF were reacted better, than middle molecules of n-paraffin (С12-С20) in MF during the hydrocracking reaction. Because the hydrocarbon components of feed crude oils were various, the contents of n-paraffinic hydrocarbons in MF and HF of TBAR and DQAR were similar, but MEAR’s was around 2 times lower and the hydrogen consumption was the highest for the MEAR after hydrocracking. Keywords: Tamsagbulag Crude Oil; Hydrocracking; Atmospheric Residue; Sulfur Compound; N-Paraffinic

Many catalytic processes to refine heavy part of crude oil have attracted much interest due to declining reserves of light crude oils. This study focused on hydrocracking process of atmospheric distillable residue of Mongolian crude oil in the first time compared to those of other countries. Residue samples were hydrocracked with a commercial catalyst at 4500C, 4600C, 4700C for 2 h under hydrogen pressure of 10 MPa. The amount of residual fraction (350oC<BP) decreased to 9.4wt% by the hydrocracking of atmospheric distillable residue from Tamsagbulag crude oil. When the ME-AR was hydrocracked, the high consumption of hydrogen was related to the lowest H/C atomic ratio of feed atmospheric residue. The amount of liquid fractions (BP<350oC) including gaseous products increased from 45.4wt% to 89.2wt%, when the reaction temperature increased from 4500C to 4700C. The highest yield of the middle fraction for each sample was observed at temperature of 460oC. On the other hand, the effect of temperature on the yield of middle fraction was not so high as compared with the yields of other fractions. The contents of n-paraffins on midlle and heavy fractions of TB-AR, DQ-AR were similar, but ME-AR’s was around 2 times lower than other after hydrocracking runs. Keywords: Hydrocracking, atmospheric residue, Tamsagbulag crude oil, commercial catalyst, middle fraction