МОНГОЛ УЛСЫН ИХ СУРГУУЛЬ

Бидний тухай


Багш ажилтан

 /  Бидний тухай  /  Багш ажилтан /  Дэлгэрэнгүй мэдээлэл

Дэлгэрэнгүй мэдээлэл


Судалгааны чиглэл:
Мэдээллийг профессор, багш, ажилтан МУИС-ийн мэдээллийн санд бүртгүүлснээр танд харуулж байна. Мэдээлэл дутуу, буруу тохиолдолд бид хариуцлага хүлээхгүй.
Зохиогч(ид): Д.Батсүрэн, Z.Valery A, B.Erdenebayar, Н.Оюунчимэг, X.Liu, Y.Yan, S.Wang, Б.Нямдаваа, D.Otgonbayar, Y.Denghua, H.Zhou, Я.Отгонбаяр, Ч.Сономдагва, Э.Алтанболд, G.Bolorjargal
"Trend analysis of hydro-climatic variables in the Great Lakes Depression region of Mongolia" Journal of Water and Climate Change, vol. 15, no. 3, pp. 940-957, 2024-3-4

https://iwaponline.com/jwcc/article/15/3/940/100842/Trend-analysis-of-hydro-climatic-variables-in-the

Хураангуй

Arid and semi-arid regions are the first to be affected by hydro-climatic changes. The Great Lakes Depression Basin in western Mongolia is the most notable example of such a region. Therefore, analyzing hydro-climatic changes in the Great Lakes Depression region is essential for future climate, hydrological, eco-hydrological processes, and ecosystem studies in similar areas and basins. In this study, Mann–Kendall (MK), innovative trend analysis method (ITAM), and Sen’s slope estimator test (SSET) were used to determine the interrelationship between climate and river discharge changes and lake water level changes through statistical analysis. During the last 30 years, the air temperature has increased by 1.2 °C (Z=1.16). Total annual precipitation decreased by 23.44 mm, resulting in 134.16 mm (Z=0.79). The river discharge of the major rivers, such as Khovd River (Z=3.51) and Zavkhan River (Z=6.01), has significantly decreased. In Uvs (Z=0.30) and Khyargas (Z=2.03) lakes, the water level has also dropped. This study confirms that the increase in air temperature in the depression area of the Great Lakes reduces the amount of precipitation, and the decrease in precipitation affects the decrease in river discharge, which further affects the water level of the inflowing lakes

Зохиогч(ид): Д.Батсүрэн, Z.Valerii, Б.Нямдаваа, Y.Denghua, H.Zhou, Д.Сандэлгэр
"Hydro-Climatic and Vegetation Dynamics Spatial-Temporal Changes in the Great Lakes Depression Region of Mongolia" Water, vol. 15(21), 3748, pp. 16, 2023-10-26

https://www.mdpi.com/2073-4441/15/21/3748

Хураангуй

Abstract The Great Lakes Depression region basin is among the most sensitive regions to vegetation change due to climate change. This study estimated spatial-temporal changes and relationships in hydro-climate and vegetation dynamics in the basin. Studying the spatial-temporal variation between vegetation dynamics and hydro-climate in this basin is essential for assessing climate change and sustainability. This research involved an examination of the mean yearly air temperature, overall annual rainfall, fluctuations in river discharge, vegetation cover, and alterations in vegetation types within the selected basin stations. This was accomplished through the utilization of hydro-meteorological analysis, satellite assessment, land cover determination, and statistical analysis. Over the course of the study, it was observed that the average annual air temperature increased at all stations (with a positive change of Z = +1.16). The amount of precipitation decreased (Z = −0.79), especially from 2000 to 2014, and its statistical significance decreased. During the study period, average river discharge significantly decreased (Z = −3.51). Due to these combined factors, the lake’s water level also decreased (Z = −2.03). Vegetation cover change varied in high mountains, near river and lake water surfaces, and in arid regions. Changes in air temperature and precipitation in the current year determine vegetation cover. Because of the large amount of precipitation in the summer months from 2000 to 2010 and 2020, the growth of vegetation cover during that period was relatively good. This study was conducted in arid and semi-arid regions of Central Asia and demonstrates the impact of climate change on changes in vegetation cover.

Зохиогч(ид): В.Батцэнгэл, Г.Бямбахүү, W.Falin, Б.Оюунсанаа, Б.Сайнбуян, Ч.Наранцэцэг, Б.Нямдаваа, B.Yuhai, V.Batbayar, J.Munkh-Erdene
"Assessment of Burn Severity and Monitoring of the Wildfire Recovery Process in Mongolia" Fire, vol. 6, no. 10, pp. 373, 2023-9-26

https://www.mdpi.com/2571-6255/6/10/373

Хураангуй

Due to the intensification of climate change around the world, the incidence of natural disasters is increasing year by year, and monitoring, forecasting, and detecting evolution using satellite imaging technology are important methods for remote sensing. This study aimed to monitor the occurrence of fire disasters using Sentinel-2 satellite imaging technology to determine the burned-severity area via classification and to study the recovery process to observe extraordinary natural phenomena. The study area that was sampled was in the southeastern part of Mongolia, where most wildfires occur each year, near the Shiliin Bogd Mountain in the natural steppe zone and in the Bayan-Uul sub-province in the forest-steppe natural zone. The normalized burn ratio (NBR) method was used to map the area of the fire site and determine the classification of the burned area. The Normalized Difference Vegetation Index (NDVI) was used to determine the recovery process in a timely series in the summer from April to October. The results of the burn severity were demonstrated in the distribution maps from the satellite images, where it can be seen that the total burned area of the steppe natural zone was 1164.27 km2, of which 757.34 km2 (65.00 percent) was classified as low, 404.57 km2 (34.70 percent) was moderate-low, and the remaining 2.36 km2 (0.30 percent) was moderate-high, and the total burned area of the forest-steppe natural zone was 588.35 km2, of which 158.75 km2 (26.98 percent) was classified as low, 297.75 km2 (50.61 percent) was moderate-low, 131.25 km2 (22.31 percent) was moderate-high, and the remaining 0.60 km2 (0.10 percent) was high. Finally, we believe that this research is most helpful for emergency workers, researchers, and environmental specialists.

Зохиогч(ид): Б.Сайнбуян, В.Батцэнгэл, Г.Бямбахүү, Д.Ганпүрэв, В.Батбаяр, Ч.Наранцэцэг, Э.Алтанболд, Г.Бямбабаяр, Б.Нямдаваа
"Estimation of the burned area with severity and its influencing factors for wildfire using Sentinel-2 satellite imagery /Ой, хээрийн түймрийн шатсан талбай, түүний шаталтын зэрэглэлд нөлөөлөх хүчин зүйлсийн хамаарлын судалгаа/" Газарзүйн Асуудлууд / Geographical Issues, vol. 23, no. 1, pp. 22-36, 2023-2-24

https://journal.num.edu.mn/GP/article/view/2343/2064

Хураангуй

Дэлхий дахинаа байгаль, нийгэмцаашлаад нийгэм-эдийн засагт асар их хохирол үзүүлж байдаг олон янзын байгалийн гамшиг тохиолддог бөгөөд тэдгээрийн нэг нь ой,хээрийн түймэр юм.Байгалийн гамшигт үзэгдэл, байгалийн нөөцийн судалгаанд зайнаас тандан судалгааны аргыг өргөн ашиглаж, хяналт, мониторинг хийж байна. Ой,хээрийн түймрийн голомтыг цаг тухайд нь зөв тооцоолох нь түймрийн дараах менежмент, шийдвэр гаргахад онцгой ач холбогдолтой. Энэхүү судалгаагаар Европын Сансар Судлалын Агентлагийн(ESA) ‘Sentinel-2’хиймэл дагуулын зургийг ашиглан Дорнод аймгийн Баян-Уулболон Баяндун сумдын нутагт гарсан ой,хээрийн түймэрт өртсөн талбайг тооцоолох, шатсан талбарын зэрэглэлийг тогтоох,хүчин зүйлүүдтэй харьцуулан тодорхойлохявдал юм. Судалгаанд нормчилсон шаталтын харьцаа буюу ‘NBR’, ‘NBR+’ индексүүдийг түймэр гарахын өмнө болон дараах хиймэл дагуулын зурагт суурилан тооцоолон гаргасан. Нийт 58,131.6 га талбай түймэрт өртсөнбөгөөдтухайн шатсан талбайгАНУ-ын Геологийн албанаас санал болгосон шаталтын зэрэглэлийн ангиллаартооцоход шаталтын бага зэрэглэлтэй 15,423.7 га буюу 26.3%, дундаас доогуурзэрэглэлтэй 29,529.4 га буюу 50.4%, дундааж дээгүүрзэрэглэлтэй 13,160.2 га буюу 22.5%, өндөрзэрэглэлтэй 18.3га буюу 0.03%-ийг эзэлж байна.Нийт шатсан талбайн 7,181.5 га буюу 12.4%-ийг ойн талбайн эзэлж байна. Түймэрт өртсөн нийт талбайн 87.6% нь Монгол улсад, 12.4%нь ОХУ-ын нутагдэвсгэртбайна. Түймрийн шаталтын зэрэглэлднөлөөлж болох байгаль, газарзүйн 10 хүчин зүйлийг харьцуулан хамаарлыг Пирсоны корреляцийн коэффициентоор тооцоход 4 хүчин зүйл эерэг сул хамааралтай, 6 хүчин зүйл сул сөрөг хамааралтай гарсан. Түймрийн шаталтын зэрэглэлдбусад хүчин зүйлүүдээсээ хамгийн өндөрнөлөө үзүүлсэн хүчин зүйл ургамлын нормчилсон ялгаврын индекс‘NDVI’0.4 буюу сул эерэг хамааралтай байсан бол өндөршил 0.23 буюу хамаарал маш сул байна. Харин хур тунадас -0.22 буюу сөрөн сул хамааралтай байна.Түймрийн тархалтад салхи хүчтэй нөлөөлдөг хэдий ч түймрийн шаталттай харьцуулахад нөлөөлөөгүй сөрөг хамаарлыг үзүүлсэн байна.Энэ нь түймэр тархахад салхи нөлөөдөгч шатах материал удаан шатах нөхцөлд салхи эсрэг нөлөө үзүүлдэг нь харагдаж байна.Түймрийн дараа ургамлын төрөл, нөөц хомсдох, ургамлын бүтцэд өөрчлөлт орох, бэлчээрийн нөөц хомсдох, ховор амьтан ургамал устаж үгүй болох, ойн нөөц багасах, хүн болон мал амьтны амь эрсдэх,агаарыг их хэмжээгээр бохирдуулах зэрэг нийгэм-эдийн засагболонэкологид нөхөж баршгүй сөрөг үр дагавар гардаг учир түймрийн шаталт, тархалт, хамрах талбайг судалж, цаашид гарч болох эрсдэлийг тооцоолох, урьдчилсан сэргийлэх нөхцөлийг бүрдүүлэх юм.

Зохиогч(ид): Э.Алтанболд, Б.Нямдаваа, Г.Юмчмаа, Д.Даваадорж, Г.Бямбабаяр
"МУИС-ийн физик газарзүйн салбарын голлох судалгааны чиглэл, хөгжлийн чиг хандлага", Монгол Улсын шинжлэх ухааны хөгжилд МУИС-ийн оруулсан хувь нэмэр: 80 жилийн босгон дээр, 2022-9-28, vol. 1, pp. 41-46

Хураангуй

МУИС-ийн 80 жилийн босгон дээр шинжлэх ухааны салбар бүрийн хөгжлийн тоймыг тодруулах нь чухал юм. Энэ өгүүлэлд 1956 онд байгуулагдсан Газарзүйн тэнхимийн сургалт, судалгааны үндсэн хоёр чиглэлийн нэг болох физик газарзүйн салбарын эрдэм шинжилгээний ажлуудын хөгжлийг тоймыг нэгтгэлээ. Уг өгүүлэлд цаг хугацааны дарааллаар тухайн салбарт үр бүтээлтэй ажиллаж байсан болон ажиллаж буй эрдэмтэн, багш нарын судалгаа, шинжилгээний бүтээлүүдэд тойм шинжилгээ хийлээ. Монгол орны физик газарзүйн судалгааны үр дүнгүүд нь улсын нийгэм, эдийн засаг, байгаль орчин, хүн амд тодорхой үр нөлөө, ач тусаа үзүүлсээр ирсэн байна. Түүхэн хугацаанд МУИС-ийн физик газарзүйн салбарт 20 гаруй эрдэмтэн, багш нар ажиллаж энэ чиглэлээр сургалт, судалгааг хийжээ. Тухайн салбарын эрдэмтэн, багш нар физик газарзүйд суурилсан геоморфологи, хөрс судлал, ландшафт, палеогазарзүй, цаг уур ба уур амьсгал, хүрээлэн буй орчин судлалын дэд салбаруудыг түлхүү хөгжүүлсэн байна. 1990 оноос хойш Монгол орны нийгэм, улс төрийн нөхцөл өөрчлөгдсөнтэй уялдаж дэлхийн бусад орны судлаачид хамтран судалгаа хийх нөхцөл бүрдсэн байна. Энэ үеэс Оросоос гадна Герман, Япон, Хятад, Солонгосын судлаачид Монгол орны физик газарзүйн судалгаанд МУИС-ийн эрдэмтэн, багш нартай хамтарч салбар шинжлэх ухаанд тодорхой хувь нэмэр оруулжээ. Түүнчлэн физик газарзүйн судалгаанд орчин үеийн техник, технологийг чөлөөтэй ашиглах өргөн боломжууд бүрджээ.

Зохиогч(ид): Г.Бямбахүү, В.Батцэнгэл, Ч.Наранцэцэг, Б.Нямдаваа, О.Мэндбаяр, Б.Сайнбуян, В.Батбаяр, В.Фолин
"Шилийн Богд орчмын хээрийн түймрийн шаталтын зэрэглэлийг тооцоолох болон нөхөн сэргэх үйл явцын мониторинг судалгаа" Газарзүйн Асуудлууд / Geographical Issues, vol. 22, no. 1, pp. 20-31, 2022-3-9

https://journal.num.edu.mn/GP/article/view/530

Хураангуй

Дэлхий уур амьсгалын өөрчлөлтийн шууд болон дам үр дагаврын нөлөөллөөр олон төрлийн байгалийн гамшигт үзэгдлүүд нэмэгдэж, тэдгээрийг судлах зорилгоор орчин үеийн судалгааны арга техникийг өргөн ашиглах боллоо. Үүний нэг тод илрэл нь зайнаас тандан судлалын арга бөгөөд түүний зураглалын технологийн тусламжтайгаар байгаль орчны өөрчлөлтийг хянах, урьдчилан таамаглах, үнэлэх, илрүүлэх боломжууд нэмэгдэж, судалгаа шинжилгээний хувьд ач холбогдол өндөртэй болж байгаа юм. Энэхүү судалгааны үндсэн зорилго нь ‘Sentinel-2’ хиймэл дагуулын зураглалын технологийн ашиглан түймрийн гамшигт үзэгдлийг хянах, түймэрт өртсөн талбайг тодорхойлох, шатсан талбарын зэрэглэлийг ангилах, байгалийн нөхөн сэргэлтийн үйл явцыг тодорхойлох явдал юм. Судалгааны нутаг дэвсгэрийг Монгол орны зүүн хэсэг, тал хээрийн бүсэд орших Шилийн Богд уул орчим дахь түймэр гарсан газар нутгийг сонгон авсан болно. Судалгааны аргазүйн хувьд нормчилсон шаталтын харьцаа буюу ‘NBR’ индексийг ашиглан түймэрт өртсөн талбарын талбай, шатсан талбарын зэрэглэлийг шатаагүй, бага, бага-дунд, их-дунд, өндөр гэсэн 5-н зэрэглэлд зураглан, нөхөн сэргэлтийн явцыг ургамлын нормчилсон индекс буюу ‘NDVI’ үзүүлэлт, хээрийн ажиглалтын үйл явцаар тодорхойлсон болно. Судалгааны үр дүнд сансрын зургаас түймэрт шатсан талбайг ялган зураглаж, нийт шатсан талбайн хэмжээг 1164.27 км2 гэж тооцоолсон. Үүний 65 хувь буюу 757.34 км2 талбай сул, 34.7 хувь буюу 404.57 км2 талбай бага-дунд, үлдсэн 0.3 хувь буюу 2.36 км2 талбай өндөр-дунд шаталтын зэрэглэлийн ангилалд багтаж байгааг тодорхойлсон. Энэ судалгааны ажил нь онцгой байдлын газрын албан хаагчид, судлаачид, байгаль орчны мэргэжилтнүүдэд түймэр гарсан газар нутгийн шаталтын зэргийг тодорхойлох, нөхөн сэргэлтийн байдлыг илрүүлэх, гамшгийн зэргийг үнэлэх, дүн шинжилгээ хийх зэрэг ажлуудад аргазүйн хувьд дэмжлэг болохуйц ач холбогдолтой юм.

Зохиогч(ид): Б.Нямдаваа, Д.Батсүрэн, Я.Отгонбаяр, Ч.Сономдагва, Э.Алтанболд, Д.Сандэлгэр
"Trend Analysis of Hydro-Climatic Variables in Lake Baikal Basin" Water Resources, vol. 49, no. 1, pp. 46-57, 2022-2-1

https://link.springer.com/article/10.1134/S0097807822010031

Хураангуй

This study used the Innovative trend analysis method, Mann-Kendall, and Sen’s slope estimator test to investigate the mean annual precipitation, annual mean air temperature, and river discharge at selected stations of the sub-basin. The results showed that the trend of annual precipitation trend was significantly increased in Nizhneangarsk station (ф = 0.88 and Z = –0.64) and Bolshoe Goloustnoe (ф = 0.24 and Z = 1.14*) whereas, the other stations showed a decreasing trend. The most decreasing trend was observed in the Ust Barguzin station (ф = –0.68, Z = –2.38**, and β = –0.95). The average air temperature has increased by 1.7°C from 1970 to 2019. All stations showed an increasing trend of annual air temperature during the study period. The most increasing condition was observed in the Ulan Ude station (ф = 9.20***, Z = 7.78***, and β = 0.04). The river discharge showed an increasing trend in Utulik River, Upper Angara River, and Barguzin rivers. The most decreasing is in the Selenga river gauge station (ф = –2.25**, Z = –2.16**, and β = –2.96**). The warming rates in the Selenga river sub-basin of the study area were higher than those in the other four sub-basins and the global climate change more affects the semi-arid region.

Зохиогч(ид): Ч.Сономдагва, Э.Алтанболд, Д.Батсүрэн, Б.Нямдаваа, Я.Отгонбаяр
"Study on Relationship of Land Cover Changes and Ecohydrological Processes of the Tuul River Basin" Sustainability, vol. 13, no. 3, pp. 1153, 2021-1-22

https://www.mdpi.com/2071-1050/13/3/1153

Хураангуй

The Tuul River Basin is the most important socioeconomic and political base area of Mongolia. Therefore, studying the interrelationships between changes in the ecohydrological processes of this basin and its land cover is of great importance for maintaining sustainability and the environment. This study investigated the annual average air temperature, total annual precipitation, and river discharge variability, and land cover changes at selected stations of the basin by using the hydrometeorological analysis, satellite analysis, and land cover determination statistical analysis. During the study period, the average annual air temperature rose from 􀀀1.5 C to +0.3 C (1.8 C). The average annual precipitation exhibits relatively low change during this period. River discharge varied during the study period. A significant decreasing trend in river discharge was observed at the Terelj (j = 􀀀2.72) and Ulaanbaatar (j = 􀀀5.63) stations, whereas the other stations, Altanbulag, Lun, and Orkhontuul, showed a significant increasing trend. During the study period, changes in land cover were directly related to main hydrometeorological parameters. Between 2000 and 2020, the amount of grassland decreased by 319.67 km2, while the area of water bodies increased by 28.36 km2. In the study area, mainly water bodies and sensitive areas of the land cover types were changed due to changes in precipitation. Studies in the arid and semiarid regions of Central Asia show that changes of ecohydrological processes have a significant impact on land cover changes.





Сул хараатай иргэдэд
зориулсан хувилбар
Энгийн хувилбар