МОНГОЛ УЛСЫН ИХ СУРГУУЛЬ

Бидний тухай


Багш ажилтан

 /  Бидний тухай  /  Багш ажилтан /  Дэлгэрэнгүй мэдээлэл

Дэлгэрэнгүй мэдээлэл


Судалгааны чиглэл:
Мэдээллийг профессор, багш, ажилтан МУИС-ийн мэдээллийн санд бүртгүүлснээр танд харуулж байна. Мэдээлэл дутуу, буруу тохиолдолд бид хариуцлага хүлээхгүй.
Зохиогч(ид): М.Оюунчимэг, З.Бурмаа, Ч.Аюурзана, Ч.Билэгтмандах, Ц.Бямбачулуун
"Ховд хотын иргэдийн гар дээрх соёлын биет болон биет бус өв, түүх соёл, эд өлгийн зүйлсийн цахим бүртгэл, тэдгээрийн аялалын маршрут", Шинжлэх ухаан технологийн сэргэлт ба судалгааны их сургууль сэдэвт олон улсын эрдэм шинжилгээний хурал, Монгол улс, 2024-5-2, vol. 1, pp. 0

Хураангуй

Ховд хотод 656 соёлын өвийг өвлөн уламжлагчид байгаа бөгөөд, 247 нь соёлын биет өв, 532 нь соёлын биет бус өвийг өвлөн уламжлагчид /давхардсан тоогоор/ байна. Соёлын өвийн төрлийн хувьд 26 төрлийн биет өв, 14 төрлийн биет бус өв байгаа нь тогтоогдсон. Биет өвийн хувьд угсаатны хувцас, тоглоом наадгай, шашин шүтлэгийн холбоотой эд зүйлс, аж ахуйн тоног хэрэгсэл, хөгжмийн зэмсэг, дүрслэх урлагийн бүтээл гэсэн төрлүүд, биет бус өвийн хувьд урлагийн тоглох үзүүлбэр, гар урлал, тоглоом наадгай, хөгжмийн зэмсэг гэсэн төрлүүд ихэнх хувийг эзэлж байна.

Зохиогч(ид): З.Бурмаа, Н.Эрдэнэчимэг, Ч.Билэгтмандах, М.Отгонбаатар, М.Оюунчимэг
"“БАРУУН БҮСИЙН ЭКОЛОГИЙН СУДАЛГААНЫ СУУРИН” БАЙГУУЛАХ ШААРДЛАГА, ХЭТИЙН ТӨЛӨВЛӨЛТ", ХАР-УС НУУРЫН БАЙГАЛИЙН ЦОГЦОЛБОРТ ГАЗАР, ТҮҮНИЙ ХИЛ ЗАЛГАА НУТГИЙН ЭКОЛОГИ, НИЙГЭМ ЭДИЙН ЗАСГИЙН СУДАЛГАА, 2024-1-11, vol. 2, pp. 7-9

Хураангуй

Уур амьсгалын өөрчлөлтийн өнөөгийн байдал, цаашдын чиг хандлага, түүнд дасан зохицох байгаль орчин, биологийн олон янз байдал, хүн байгалийн харилцан холбоо, хамаарлыг судлах, тухайн бүс нутгийн байгалийн онцлогт тохирсон нийгэм, эдийн засгийн хөгжлийн урт хугацааны бодлогыг хэрэгжүүлэх асуудал Монгол улсын тогтвортой хөгжлийн үзэл баримтлал 2030, Монгол улсын ногоон хөгжлийн бодлого, Алсын хараа-2050 урт хугацааны бодлогын баримт бичгүүдэд тусгагдсан байна. Монгол улсын нийгэм, эдийн засгийн салбарын хөгжлийн үндсэн суурь нь “Байгаль орчны тогтвортой менежмент” гэж тодорхойлж, ЗГ-ын хэрэгжүүлэгч агентлагийн бүх үйл ажиллагааг шинжлэх ухааны судалгаанд суурилсан Байгаль орчны тогтвортой байдлыг хангах үндсэн зорилтуудыг хэрэгжүүлэхэд чиглүүлж байна. Энэ хүрээнд бүс нутагт дээд боловсролтой мэргэжилтэн бэлтгэж буй Ховд Их сургуулийн “Хөгжлийн төлөвлөгөө (2017-2024)”-д судалгааны тэргүүлэх чиглэлээ уур амьсгалын өөрчлөлтөнд эмзэг бүс нутагт орших, Монголын орны гадаргын усны зонхилох нөөцийг бүрдүүлэгч Монгол Алтай, Их нууруулын хотгор, түүний хил залгаа нутгийн ус намгархаг газрын экосистемийн урт хугацааны мониторинг судалгааг хийх “Экологийн судалгааны суурин байгуулах” асуудал тусгагдаж, бүс нутагт судалгаа хийдэг эрдэмтдийн санал, санаачлагаар Хар-Ус нуурын УТХГ-ын бүсэд “Баруун бүсийн экологийн судалгааны суурин”-г Ховд их сургуулийг түшиглэн 2019 онд байгуулсан байна.

Зохиогч(ид): З.Бурмаа, Ч.Билэгтмандах
"ХАР-УС НУУРЫН УСНЫ ХИМИЙН НАЙРЛАГА, ЧАНАРЫН СУДАЛГААНЫ ҮР ДҮНГЭЭС", ХАР-УС НУУРЫН БАЙГАЛИЙН ЦОГЦОЛБОРТ ГАЗАР, ТҮҮНИЙ ХИЛ ЗАЛГАА НУТГИЙН ЭКОЛОГИ, НИЙГЭМ ЭДИЙН ЗАСГИЙН СУДАЛГАА, 2024-1-11, vol. 1, pp. 29-35

Хураангуй

Summury Most of the areas of the Great lake basin belongs to Altai Sayan Ecosystem which is one of the 200 ecology zones determined by the WWF. The Great Lake Depression has limited source of water and the rivers that flow from the highest mountains are the main roots for the lakes (Khar-Us, Khar, Durgun, Khyargas, Uvs) in its end. Khar-Us lake (1852 km2), which is one of the four lakes in Mongolia with the same hydrological system and an area of more than 1,000 km2, Khar lake (575 km2) and Durgun lake (305 km2), which are fed by Khar-Us lake, are located in the sub-depression of Khar-Us lake in the central part of the Great Lakes Depression. In 2008, the Durgun Hydropower Plant (HPP) with a medium-capacity (12 mW) was built in this sub-depression, and a new reservoir was created on the Chonoharaikh river. Climate change and human and natural influences are greatly observed in the water quality of Khar-Us lake that is located in the central part of the Great Lake Depression. Organic substances and bioactive elements in the lake water have increased due to the biological pollutions from the human and livestock. This is the basic reason of the pollution in this area.

Зохиогч(ид): З.Бурмаа
""Качество воды и экологические проблемы некоторых крупных озер Западного региона Монголии"", «Экосистемы Центральной Азии: исследования, сохранение, рациональное использование»,, ОХУ, 2023-10-20, vol. 18, pp. 15-16

Хураангуй

Most of the areas of the Great lake basin belongs to Altai Sayan Ecosystem which is one of the 200 ecology zones determined by the WWF. The Great Lake Depression has limited source of water and the rivers that flow from the highest mountains are the main roots for the lakes (Khar-Us, Khar, Durgun, Khyargas, Uvs) in its end. Khar-Us lake (1852 km2), which is one of the four lakes in Mongolia with the same hydrological system and an area of more than 1,000 km2, Khar lake (575 km2) and Durgun lake (305 km2), which are fed by Khar-Us lake, are located in the sub-depression of Khar-Us lake in the central part of the Great Lakes Depression. In 2008, the Durgun Hydropower Plant (HPP) with a medium-capacity (12 mW) was built in this sub-depression, and a new reservoir was created on the Chonoharaikh river. Climate change and human and natural influences are greatly observed in the water quality of Khar-Us lake that is located in the central part of the Great Lake Depression. There are about 174758 heads of livestock from 8 different bags of herders in the Khar-Us lake surroundings. Because of this, the usage of water for the livestock has increased. Organic substances and bioactive elements in the lake water have increased due to the biological pollutions from the human and livestock. This is the basic reason of the pollution in this area.

Зохиогч(ид): З.Бурмаа
"WATER QUALITY AND ECOLOGICAL PROBLEMS OF SOME LARGE LAKES IN WESTERN MONGOLIA", Баруун Монгол, түүний хил залгаа нутгийн байгалийн нөхцөл, нөөц, ард түмний түүх, хэл, соёл сэдэвт олон улсын эрдэм шинжилгээний XVI хурал, Монгол, 2023-9-21, vol. 16, pp. 3-4

Хураангуй

Most of the areas of the Great lake basin belongs to Altai Sayan Ecosystem which is one of the 200 ecology zones determined by the WWF. The Great Lake Depression has limited source of water and the rivers that flow from the highest mountains are the main roots for the lakes (Khar-Us, Khar, Durgun, Khyargas, Uvs) in its end. Khar-Us lake (1852 km2), which is one of the four lakes in Mongolia with the same hydrological system and an area of more than 1,000 km2, Khar lake (575 km2) and Durgun lake (305 km2), which are fed by Khar-Us lake, are located in the sub-depression of Khar-Us lake in the central part of the Great Lakes Depression. In 2008, the Durgun Hydropower Plant (HPP) with a medium-capacity (12 mW) was built in this sub-depression, and a new reservoir was created on the Chonoharaikh river.

Зохиогч(ид): Э.Наранхүү, М.Оюунчимэг, З.Бурмаа
"Хөгнө Тарнын байгалийн цогцолборт газрын аялал жуулчлалын даац нөөцийн судалгаа", Байгалийн ухааны салбарын багш нарын эрдэм шинжилгээний хурал, 2023-4-23, vol. иым, pp. 3

Хураангуй

2021 оны байдлаар Хөгнө Тарнын БЦГ-ын хязгаарлалтын бүсэд 8 аялал жуулчлалын бааз үйл ажиллагаа явуулж байна. 2021 онд тус цогцолборт газарт 32783 жуулчин аялсан байна. Газар нутгийг тусгай хамгаалалтад хамруулсан зорилгыг алдагдуулахгүйгээр аялал жуулчлалыг зөв хөгжүүлэхийн тулд юуны өмнө тухайн нутгийн газрын гадарга, хөрс, ургамал, ландшафт зэрэг байгалийн тогтцын үндсэн суурь үзүүлэлтүүдэд тулгуурлан байгалийн даацыг үнэлж тогтоох, улмаар ус, уур амьсгал, ховор тогтоц зэрэг байгалийн гоо сайхан, түүх, эмчлэх эрүүлжүүлэх чанар зэрэг шинжүүдийг багтаасан газарзүйн орчин, аж ахуйн обьектын нэгдлийн үзүүлэлтүүдээр аялал жуулчлалын нөөцийг үнэлэх нь аялал жуулчлалыг хөгжүүлэх гол үндэслэл юм.

Зохиогч(ид): Ч.Билэгтмандах, З.Бурмаа
"ИХ НУУРУУДЫН ХОТГОРЫН ТӨВ ХЭСГИЙН ЗАРИМ НУУРУУДЫН ГҮНИЙ СУДАЛГАА" The Environment, vol. 4, pp. 25-28, 2022-12-30

https://environmentjournal.wixsite.com/mseep/post/vol-4-no-1-2022-%D1%85%D1%8D%D0%B2%D0%BB%D1%8D%D0%B3%D0%B4%D0%BB%D1%8D%D1%8D?fbclid=IwAR28mQNKWiz9MuccQqpiRiV1ThOVAboqnHIqrrfgo4kTPJ5ZpafRVhIhlWU

Хураангуй

Их нууруудын хотгор (ИНХ)-ын төв хэсгийн Хар-Ус нуурын дэд хотгорт хоорондоо усзүйн нэг системтэй, Монгол орны 1,000 км2-аас дээш талбайтай дөрвөн нуурын нэг болох Хар-Ус нуур (1852 км2), түүнээс усжих Хар (575 км2) , Дөргөн (305 км2) нуурууд оршдог. Энэ дэд хотгорт 2008 онд дунд хүчин чадлын (12 мВ) Дөргөний УЦС баригдан, Чонохарайхын гол дээр шинээр усан сан үүссэн. Энэхүү судалгаагаар Хар-Ус, Дөргөний УЦС-ийн усан сангийн гүн болон Хар-Ус нуурын усан мандлын талбайг харгалзах гүний түвшинтэй харьцуулан тодорхойлсон. Энэ нуурын нийт талбайн 5.65 % нь 1 метр хүртэл, 10.3 % нь 1.0-1.3 м, 14.2 % нь 1.3-1.6 м, 15.3 % нь 1.6-1.9 м, 28.9 % нь 1.9-2.5 м, 23.1 % 2.5-3.5 м, 2.47 % нь 3.5 м-ээс их гүнтэй буюу нийт талбайн 50 гаруй хувь нь 1.9-3.5 м гүнтэй байна. Дөргөний УЦС-ийн усан сангийн дундаж гүн 7-9 м болохыг усан сангийн гүний зургаар гаргав.

Зохиогч(ид): Ч.Билэгтмандах, З.Бурмаа
"Хөх сэрхийн УТХГ-ын усны менежментийн асуудалд", Чигэртэйн голын ай савын БЦГ-ын БОЯБ, ТС, АЖ-ын өнөөгийн байдал, 2022-9-14, vol. 1, pp.

Хураангуй

Хөх сэрхийн УТХГ-ын усны менежментийн асуудалд

Зохиогч(ид): Ч.Билэгтмандах, Б.Гантөмөр, З.Бурмаа
"Алтан хөхийн районы ус зүй, зарим рашааны судалгаа", Төрийн тахилгатай алтан хөхий уулын түүх, соёл, 2022-9-14, vol. 1, pp.

Хураангуй

Алтан хөхийн районы ус зүй, зарим рашааны судалгаа





Сул хараатай иргэдэд
зориулсан хувилбар
Энгийн хувилбар