Бидний тухай
Багш ажилтан
ГИДЦГ-ын Б хэсгийн уст цэгүүдийн усны мониторинг судалгааны ажлын хүрээнд, уст цэгүүдийн байршлыг зураглаж, усны чанарын найрлага тодорхойлсон. Ажлын үр дүнгээр зэрлэг амьтад болон нутгийн иргэдийн ахуйд нэн хэрэгцээ шаардлагатай уст цэгүүдийг тодорхойлж, түүний эхийг хашиж хамгаалах, усны менежементийн зөв бодлогыг судалгаанд үндэслэн хэрэгжүүлэх төлөвлөлтийг гаргаж байна. Бид уст цэгүүдийн байрзүйн зурагт 115 цэг тэмдэглэгдсэн бөгөөд үүнээс 104 уст цэгт химийн дэлгэрэнгүй шинжилгээг, 58 уст цэгүүдэд нян судлалын шинжилгээг хийлгэж, 84 уст цэгийн ууссан хүчилтөрөгч, усны температур, усны даралт, цахилгаан дамжуулах чанар (Cond), TDS зэрэг үзүүлэлтүүдийг газар дээр хэмжилт хийж тодорхойлов. Химийн дэлгэрэнгүй шинжилгээний дүнгээс нийт 104 уст цэгийн усны химийн найрлагыг тогтоон, анги, бүлэг, төрлийг гаргасан. Эдгээрээс 64 нь гидрокарбонатын ангийн (НСОЗ > SO42 > СГ), 34 нь сульфатын ангийн (SO42- > НСОЗ > С эсвэл SO42 > CI> НСОЗ), 4 нь карбонат, сульфатын холимог ангийн найрлага бүхий ус байна. Химийн шинжилгээ болон хээрийн хэмжилт тодорхойлолтын үр дүнгээс бид цаашдын мониторинг судалгаанд 66 уст цэгийг сонгож тодорхойлолтыг тогтмол хийхээр төлөвлөж байна. Төв Азийн их целийн хойд хэсэг, Зүүн гарын говийн экосистемийн тэнцвэртэй байдлыг хадгалах, олон улсын болон Монголын улаан номонд бүртгэгдсэн биологийн олон янз байдлын амьдрах орчныг хамгаалах зорилгоор 1975 онд Говийн Их Дархан Цаазат Газрыг (ГИДЦГ) "А", "Б" хэсэгтэйгээр байгуулсан. Гэсэн хоёр ГидЦГ-ын "Б" хэсэг нь Ховд аймгийн Булган, Үенч, Алтай, Говь-Алтай аймгийн Бугат, Тонхил сумдын нутгийн өмнөд хэсгийн өргөн уудам талбайг хамран орших ба хамгаалалтын бүсийн талбай нь 2019 онд 2 дахин нэмэгдэж, 18000 км² талбай бүхий хэмжээтэй болсон. Энэ УТХГН-ын хамгаалалтын менежмент нь уугуул нутагтаа бүрэн устсан тахийг сэргээн нутагшуулах, тахийг өсгөн үржүүлэх, бие даан амьдрах чадвартай популяци бий болгох, энэхүү шүхэр зүйлээр дамжуулан говь целийн экосистемийг хамгаалах зорилгын хүрээнд телевлегден хийгдэж байна. Судалгааны үр дүн нь уст цэгүүдийг түшин амьдрах зэрлэг амьтан ургамлын биологи, экологийн судалгаанд суурь материал болж, говь целийн бүсийн экосистемийг цогцоор нь хамгаалахад байгалийн нөөц баялагт түшин амьдарч буй малчин иргэдийг оролцуулах, тэдний амьжиргааг дээшлүүлэхэд байгаль хамгаалалын уламжлалт болон орчин үеийн шийдлүүдийг төлөвлөж, зевлен туслахад гол ач холбогдолоо өгөх юм. Түлхүүр үг: Уст цэг, химийн найрлага, усны чанар, менежмент
Хураангуй: ГИДЦГ-ын Б хэсгийн уст цэгүүдийн усны мониторинг судалгааны ажлын хүрээнд, уст цэгүүдийн байршлыг зураглаж, усны чанарын найрлага тодорхойлсон. Ажлын үр дүнгээр зэрлэг амьтад болон нутгийн иргэдийн ахуйд нэн хэрэгцээ шаардлагатай уст цэгүүдийг тодорхойлж, түүний эхийг хашиж хамгаалах, усны менежементийн зөв бодлогыг судалгаанд үндэслэн хэрэгжүүлэх төлөвлөлтийг гаргасан. Бид судалгаанд хамрагдсан бүс нутгийн уст цэгүүдийн байрзүйн зургийг гаргаж, усны химийн үндсэн бүрэлдэхүүнийг тогтоосон. Энэхүү зураг анхны судалгаанд хамрагдсан 111 уст цэгийн байрлалыг тогтоож, хээрийн хэмжилт судалгаануудыг хийж гүйцэтгэсэн. Судалгаанд хамрагдсан нийт уст цэгүүдийн 52 уст цэгийн урсгалын хурдыг хэмжих боломжтой байсан. Үлдсэн 52 уст цэг нь урсгалгүй, тогтоол, шалбааг байсан байна. Уст цэгүүдийн урсгалын дундаж хурд 0,05-0,6м/сек, ихэнх булаг, шандын усны өргөн 0,1-1,4 м, судалгаанд хамрагдсан уст цэгүүдээс хамгийн өргөн голуудад Барлагийн гол (3.8м), Бүдүүн Харгайтын гол (4.4м), Үенч гол (5.7м), Бодонч гол (6.68м) тус тус байна. Уст цэгүүдийн 59 % нь буюу 65 цэг урсгалтай гол, булаг, шанд, 41 % нь буюу 39 уст цэг урсгалгүй, хур бороо, цасны усаар тэжээгддэг тогтоол ус байна. Эндээс харахад говь цөлийн бүсэд амьдардаг зэрлэг амьтдын ундны усны эх үүсвэр нь зөвхөн урсгалтай гол, горхи, булаг шанд төдийгүй хур бороо, цасны усаар тэжээгдэх, байнгын бус эх үүсвэр болох тогтоол ус чухал үүрэгтэй болох нь харагдаж байна. Эдгээр 111 уст цэгээс 64 % нь 325,0-1000,0 мг/л эрдэсжилт бүхий гидрокарбонатын ангийн ус, 30 % нь 1001-5000 мг/л бүхий сульфатын ангийн, 6 % нь 5001,0 мг/л-ээс их эрдэсжилт бүхий давстай ба шорвог устай холимог найрлага бүхий эрдэст ус тус тус байна.
Монгол орны Баруун хэсэгт далайн түвшнээс 4000 метрээс дээш өргөгдсөн уулс нь ус хагалбарын гол цэгүүд болдог. Ховд гол нь Монгол Алтайн Хотон, Хурган, Толбо, Ачит нууруудыг дайран бусад олон горхи, нуур, булаг шандыг нийлүүлж, урссаар Ховдын Хар-Ус нуурт цутган улмаар энэ нуурын усны урсацын зонхилох хэсгийг бүрдүүлж байна.
Identifying resources and opportunities for developing cultural tourism in Khovd city
The purpose of this study is to conduct a comparative analysis to identify similarities and differences in place names in terms of their forms, structures, and meanings in the Mongol Altai Mountain Range (Tavan Bogd National Park, Myangan Ugalzat National Park, Chigertein River Basin National Park, and Khar Us Lake National Park).
Ховд хотод 656 соёлын өвийг өвлөн уламжлагчид байгаа бөгөөд, 247 нь соёлын биет өв, 532 нь соёлын биет бус өвийг өвлөн уламжлагчид /давхардсан тоогоор/ байна. Соёлын өвийн төрлийн хувьд 26 төрлийн биет өв, 14 төрлийн биет бус өв байгаа нь тогтоогдсон. Биет өвийн хувьд угсаатны хувцас, тоглоом наадгай, шашин шүтлэгийн холбоотой эд зүйлс, аж ахуйн тоног хэрэгсэл, хөгжмийн зэмсэг, дүрслэх урлагийн бүтээл гэсэн төрлүүд, биет бус өвийн хувьд урлагийн тоглох үзүүлбэр, гар урлал, тоглоом наадгай, хөгжмийн зэмсэг гэсэн төрлүүд ихэнх хувийг эзэлж байна.
Хураангуй Монгол орны Баруун хэсэгт далайн түвшнээс 4000 метрээс дээш өргөгдсөн уулс нь ус хагалбарын гол цэгүүд болдог. Ховд гол нь Монгол Алтайн Хотон, Хурган, Толбо, Ачит нууруудыг дайран бусад олон горхи, нуур, булаг шандыг нийлүүлж, урссаар Ховдын Хар-Ус нуурт цутган улмаар энэ нуурын усны урсацын зонхилох хэсгийг бүрдүүлж байна.
Summury Most of the areas of the Great lake basin belongs to Altai Sayan Ecosystem which is one of the 200 ecology zones determined by the WWF. The Great Lake Depression has limited source of water and the rivers that flow from the highest mountains are the main roots for the lakes (Khar-Us, Khar, Durgun, Khyargas, Uvs) in its end. Khar-Us lake (1852 km2), which is one of the four lakes in Mongolia with the same hydrological system and an area of more than 1,000 km2, Khar lake (575 km2) and Durgun lake (305 km2), which are fed by Khar-Us lake, are located in the sub-depression of Khar-Us lake in the central part of the Great Lakes Depression. In 2008, the Durgun Hydropower Plant (HPP) with a mediumcapacity (12 mW) was built in this sub-depression, and a new reservoir was created on the Chonoharaikh river. Climate change and human and natural influences are greatly observed in the water quality of Khar-Us lake that is located in the central part of the Great Lake Depression. Organic substances and bioactive elements in the lake water have increased due to the biological pollutions from the human and livestock. This is the basic reason of the pollution in this area.
Уур амьсгалын өөрчлөлтийн өнөөгийн байдал, цаашдын чиг хандлага, түүнд дасан зохицох байгаль орчин, биологийн олон янз байдал, хүн байгалийн харилцан холбоо, хамаарлыг судлах, тухайн бүс нутгийн байгалийн онцлогт тохирсон нийгэм, эдийн засгийн хөгжлийн урт хугацааны бодлогыг хэрэгжүүлэх асуудал Монгол улсын тогтвортой хөгжлийн үзэл баримтлал 2030, Монгол улсын ногоон хөгжлийн бодлого, Алсын хараа-2050 урт хугацааны бодлогын баримт бичгүүдэд тусгагдсан байна. Монгол улсын нийгэм, эдийн засгийн салбарын хөгжлийн үндсэн суурь нь “Байгаль орчны тогтвортой менежмент” гэж тодорхойлж, ЗГ-ын хэрэгжүүлэгч агентлагийн бүх үйл ажиллагааг шинжлэх ухааны судалгаанд суурилсан Байгаль орчны тогтвортой байдлыг хангах үндсэн зорилтуудыг хэрэгжүүлэхэд чиглүүлж байна. Энэ хүрээнд бүс нутагт дээд боловсролтой мэргэжилтэн бэлтгэж буй Ховд Их сургуулийн “Хөгжлийн төлөвлөгөө (2017-2024)”-д судалгааны тэргүүлэх чиглэлээ уур амьсгалын өөрчлөлтөнд эмзэг бүс нутагт орших, Монголын орны гадаргын усны зонхилох нөөцийг бүрдүүлэгч Монгол Алтай, Их нууруулын хотгор, түүний хил залгаа нутгийн ус намгархаг газрын экосистемийн урт хугацааны мониторинг судалгааг хийх “Экологийн судалгааны суурин байгуулах” асуудал тусгагдаж, бүс нутагт судалгаа хийдэг эрдэмтдийн санал, санаачлагаар Хар-Ус нуурын УТХГ-ын бүсэд “Баруун бүсийн экологийн судалгааны суурин”-г Ховд их сургуулийг түшиглэн 2019 онд байгуулсан байна.
Summury Most of the areas of the Great lake basin belongs to Altai Sayan Ecosystem which is one of the 200 ecology zones determined by the WWF. The Great Lake Depression has limited source of water and the rivers that flow from the highest mountains are the main roots for the lakes (Khar-Us, Khar, Durgun, Khyargas, Uvs) in its end. Khar-Us lake (1852 km2), which is one of the four lakes in Mongolia with the same hydrological system and an area of more than 1,000 km2, Khar lake (575 km2) and Durgun lake (305 km2), which are fed by Khar-Us lake, are located in the sub-depression of Khar-Us lake in the central part of the Great Lakes Depression. In 2008, the Durgun Hydropower Plant (HPP) with a medium-capacity (12 mW) was built in this sub-depression, and a new reservoir was created on the Chonoharaikh river. Climate change and human and natural influences are greatly observed in the water quality of Khar-Us lake that is located in the central part of the Great Lake Depression. Organic substances and bioactive elements in the lake water have increased due to the biological pollutions from the human and livestock. This is the basic reason of the pollution in this area.
By involving Specially protected areas, their environmental zones, and ecologically linked areas which were selected to determine the main criteria for evaluating the results of sustainable pasture management, we conducted a research work of collecting the basic information or database for sustainable pasture management in 4 provinces’ 10 soums. This article presents the typology of the grasslands Khar-us Nuur National park in Buyant soum of Khovd province. We followed the methodology specified in this order to calculate the carrying capacity of each type of pasture. The grazing capacity of each soum was calculated based on our field research materials according to the natural zoning and the results of the 2022 photo-monitoring report of soum. 100276.2 hectares or 53.46% of the territory of Buyant soum Khovd province is desert steppe, 50327.72 hectares or 26.83% is desert-like steppe, 36958.81 hectares or 19.70% belongs to dry steppe zone, it has 187562.7 hectares of pasture land, 53421 or 109325 thousand head of sheep, vegetation cover is 42.74%.
By involving Specially protected areas, their environmental zones, and ecologically linked areas which were selected to determine the main criteria for evaluating the results of sustainable pasture management, we conducted a research work of collecting the basic information or database for sustainable pasture management in 4 provinces’ 10 soums. This article presents the typology of the grasslands Khar-us Nuur National park in Buyant soum of Khovd province. We followed the methodology specified in this order to calculate the carrying capacity of each type of pasture. The grazing capacity of each soum was calculated based on our field research materials according to the natural zoning and the results of the 2022 photo-monitoring report of soum. 100276.2 hectares or 53.46% of the territory of Buyant soum Khovd province is desert steppe, 50327.72 hectares or 26.83% is desert-like steppe, 36958.81 hectares or 19.70% belongs to dry steppe zone, it has 187562.7 hectares of pasture land, 53421 or 109325 thousand head of sheep, vegetation cover is 42.74%.
Международная организация «Алтай- наш общий дом» со дня своего основания многие годы ведет совместную плодотворную деятельность в рамках государственного управления с аймаками Ховд, Баян-Улгий. Прежде всего предоставляется хорошая возможность расширить совместную деятельность в сфере общества, экономики и культуры между двумя соседними провинциями, аймаками. Мы организовывали множество больших мероприятий по этой линии и участвовали в собраниях, советах, наравне с большими общественными и экономическими мероприятиями организовывали совместный международный поход «Золотое кольцо», детские летние обучения, слет ректоров университетов, Международный фестиваль фольклорного искуства монгольской нации «Чайный путь». Следует отметить, что в результате этой работы повысилась репутация аймаков Ховд и Баян-Улгий, традиционные международные отношения принесли немалую прибыль.
Нами зарегистрировано 560 видов сосудистых растений, принадлежащих к 202 родам (таксонам?) из 60 семейств высокогорной флоры (тундра, альпийский и субальпийский пояса) Монгольского Алтая. Около 58.8% видового состава составляют 331 вид из 84 родов и 10 семейств (Asteraceae, Fabaceae, Caryophyllaceae, Ranunculaceae, Rosaceae, Poaceae, Cyperaceae, Orobanchaceae, Brassicaceae and Salicaceae) в данном регионе. Около 84.2% от общего видового состава составляют жизненные формы многолетних травянистых растений (471 вид), и отмечены также 5 видов древесных растений. 18 видов занесены в Красный Список, 20 видов занесены в Красную книгу Монголии, 79 видов являются очень редкими и редкими видами растений, зарегистрированными в данном регионе.
In Mongolia, Khovd province is one of the provinces with comparatively feeble development of economics. There is an urgent need for our country to maintain and intensify the development of local regions and to develop multi-propped sectors of economics. For the Khovd province, it is necessary to define its outlying location, which is determined as its negative factor, as a possibility to develop economically independently and to create development based on foreign relations and manufacture. As a result, an economic policy based on new tendency of development can be formulated. Our research work is seeking for the chances and possibilities of making the location of the region an advantage in order to intensify local development and the results of this work are directed at this goal.
Бэлчээрийн даац, малын тоо, төрлөөр, аймгуудын хадлангийн ургацын хэмжээ (ц/га), өвөлжөө, хаваржаа, зуслан, намаржааны байршил, нүүдэл, Ус цаг уур орчны шинжилгээний газрын бэлчээрийн мониторингийн 63 цэгийн тоо, хамрах хадлан, судалгааны багийн 480 цэгийн фотомониторингийн цэгийн бичиглэл түүнд тулгуурласан бэлчээрийн төлөв байдал, доройтлын зэрэг, даацын тоон мэдээлэл гаргав.
Мянган Угалзатын нуруунаас Алтайн цаад говь болох Зүүн гарын говийн хөрсний хэв шинж, тэдгээрийн өнөөгийн төлөв байдал
The purpose of this study is to determine the types, forms, and meanings of place names in Khar Us Lake Special Protected Area. We conduct this research within the framework of the 1:100.000 scale topographic map published by the State Geodesy and Cartography Department in 1985 and determine 56 types of 565 place names. As for the forms, they are formed by simple and compound methods, and the majority of the place names are made up of 1-2 words or proper nouns. Semantically, the most common place names are formed by words that express the meanings of colors. In addition, Khar Us Lake Special Protected Area is surrounded by a continuation of the Mongol Altai Mountain and sub-mountains, so the place names associated with the word mountain are the most common, both in terms of form, and meaning.
Since the estimate of moisture stress coefficients (MSC) in the current Carnegie-Ames-Stanford-Approach (CASA) model still requires considerable inputs from ground meteorological data and many soil parameters, here we present a modified CASA model by introducing the land-surface water index (LSWI) and scaled precipitation to model the vegetation net primary productivity (NPP) in the arid and semiarid climate of the Mongolian Plateau. The field-observed NPP data and a previously proposed model (the Yu-CASA model) were used to evaluate the performance of our LSWI-based CASA model. The results show that the NPP predicted by both the LSWI-based CASA model and the Yu-CASA model showed good agreement with the observed NPP in the grassland ecosystems in the study area, with coefficients of determination of 0.717 and 0.714, respectively. The LSWI-based CASA model also performed comparably with the Yu-CASA model at both biome and per-pixel scales when keeping other inputs unchanged, with a difference of approximately 16 g C in the growing-season total NPP and an average value of 2.3 g C bias for each month. This indicates that, unlike an earlier method that estimated MSC based entirely on climatic variables or a soil moisture model, the method proposed here simplifies the model structure, reduces the need for ground measurements, and can provide results comparable with those from earlier models. The LSWI-based CASA model is potentially an alternative method for modelling NPP for a wide range of vegetation types in the Mongolian Plateau.
Говийн их дархан цаазат газрын Б хэсгийн хөрсөн бүрхэвч, хөрсний шинж чанарын талаарх судалгааны ажил
Их нууруудын хотгор (ИНХ)-ын төв хэсгийн Хар-Ус нуурын дэд хотгорт хоорондоо усзүйн нэг системтэй, Монгол орны 1,000 км2-аас дээш талбайтай дөрвөн нуурын нэг болох Хар-Ус нуур (1852 км2), түүнээс усжих Хар (575 км2) , Дөргөн (305 км2) нуурууд оршдог. Энэ дэд хотгорт 2008 онд дунд хүчин чадлын (12 мВ) Дөргөний УЦС баригдан, Чонохарайхын гол дээр шинээр усан сан үүссэн. Энэхүү судалгаагаар Хар-Ус, Дөргөний УЦС-ийн усан сангийн гүн болон Хар-Ус нуурын усан мандлын талбайг харгалзах гүний түвшинтэй харьцуулан тодорхойлсон. Энэ нуурын нийт талбайн 5.65 % нь 1 метр хүртэл, 10.3 % нь 1.0-1.3 м, 14.2 % нь 1.3-1.6 м, 15.3 % нь 1.6-1.9 м, 28.9 % нь 1.9-2.5 м, 23.1 % 2.5-3.5 м, 2.47 % нь 3.5 м-ээс их гүнтэй буюу нийт талбайн 50 гаруй хувь нь 1.9-3.5 м гүнтэй байна. Дөргөний УЦС-ийн усан сангийн дундаж гүн 7-9 м болохыг усан сангийн гүний зургаар гаргав.
Хөх сэрхийн УТХГ-ын усны менежментийн асуудалд
Чигэртэйн голын ай савын БЦГ-ын газрын нэрийн төрөл, хэлбэр, илэрхийлэх утгын судалгаа
Алтан хөхийн районы ус зүй, зарим рашааны судалгаа
Алтан хөхий уул орчмын байгалийн нөхцөл нөөцийн зарим онцлог
Сутай хайрхан уулын цаг уурын автомат багажийн судалгааны үр дүнгээс
The vascular flora of the Sutai Khairkhan Mountain Nature Reserve, Mongolia
